Δύο έγκριτοι ψυχολόγοι μιλούν σχετικά, αν και το θέμα μοιάζει πολύ σύνθετο για να αντιμετωπιστεί αποκλειστικά από την σκοπιά της ψυχικής υγείας και της ψυχοσύνθεσης ενός δράστη

Το «revenge porn» ή αλλιώς «εκδικητικό πορνό» έχει μετατραπεί σε μια παγκόσμια μάστιγα. Αποτελεί μια μορφή κακοποίησης, έναν βιασμό που αποδομεί και τραυματίζει όλο το είναι του θύματος, που συνήθως είναι γένους θηλυκού. Το revenge porn είναι αθέμιτο όχι γιατί μια γυναίκα καταγράφεται να κάνει σεξ, αλλά γιατί το βίντεο δημοσιοποιείται χωρίς την έγκρισή της.

Τα θύματα απομονώνονται, ντρέπονται, ανίκανα κάποιες φορές να διαχειριστούν την κοινωνική κατακραυγή και τον δημόσιο εξευτελισμό. Από την άλλη υπάρχουν και οι θύτες, που αντλούν ικανοποίηση από την πράξη τους. Και οι δύο ειδικοί που μίλησαν στο in.gr μιλούν για ένα ελλειμματικό αξιακό σύστημα από μεριάς των δραστών, καθρέφτη μιας ολόκληρης κοινωνίας με τα προβλήματά της. Φαίνεται πως είναι άτομα χωρίς την αίσθηση ότι υπάρχουν όρια, αλλά και άτομα που φλερτάρουν με τον ναρκισσισμό και την αδυναμία να ελέγξουν τα αρνητικά τους συναισθήματα. Ηθικά παγωμένοι οι δράστες, συχνά μπορεί να αντιμετωπίζουν ακόμα και ψυχοπαθητική διαταραχή προσωπικότητας.

Φυσικά, κάποιοι δράστες δεν αντιμετωπίζουν κάποιο ψυχικό πρόβλημα που να τους οδηγεί σε τέτοιες συμπεριφορές. Το κάνουν απλώς επειδή νιώθουν ότι μπορούν, ότι δικαιούνται, ότι είναι «άντρες». Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις εκείνες κατά τις οποίες ψέγουν την κοπέλα η οποία έκανε σεξ μαζί τους υβρίζοντάς την ή εκείνη που, έχοντας εμπιστοσύνη στην σχέση τους, έστειλαν γυμνές φωτογραφίες ή υλικό τους. Η πατριαρχική δομή της κοινωνίας με τον άντρα να μοιάζει πολύ λιγότερο υπόλογος από ό, τι η γυναίκα όταν η κουβέντα γυρνά σε ζητήματα ερωτισμού, σεξουαλικής απελευθέρωσης και επιλογών, οδηγεί αρκετά αγόρια και άντρες να πράττουν σαν οι γυναίκες να είναι τα αντικείμενά τους: «τώρα περνάω καλά μαζί σου, μετά αν θέλω σε τιμωρώ».

Η Αλεξάνδρα Πάλλη εντοπίζει τις διαβρωμένες ηθικές αξίες της κοινωνίας στο πρόσωπο των θυτών

Αν μπορούσε κανείς να σκεφτεί πώς αισθάνεται μια γυναίκα που εκτίθεται με αυτόν τον τρόπο, θα έλεγα ότι αντιμετωπίζει μια παρενόχληση ηθικής τάξης. Αισθάνεται ότι πιέζεται και εκτίθεται, έστω και αν δεν φαίνεται το πρόσωπό της. Την κυριεύει το αίσθημα της ταπείνωσης, νιώθει το σώμα της ως ένα αντικείμενο. Το πιο δυσφορικό στοιχείο ίσως να είναι η αίσθηση της ταυτότητας που θέλουμε να χτίσουμε στα social media και μέσα από αυτήν την παραβίαση η εικόνα διαστρεβλώνεται παρά την θέλησή μας.

Καθένας, για τους δικούς του λόγους, θέλει να δώσει μια συγκεκριμένη εικόνα για τον εαυτό του, είτε την αληθινή, αλλά πιθανότερα μια εικόνα κοντύτερα σε ό, τι καθένας φαντάζεται ως τέλειο και ιδανικό. Μετά την βίαιη παρεμβολή που συμβαίνει στην εικόνα που έχει χτίσει μια κοπέλα για τον εαυτό της, είναι επόμενο να αισθάνεται όσα αναφέρθηκαν ως άνω.

Φωτογραφίζεται μια αξιακή κρίση της κοινωνίας: τα όρια καταλύονται και από μεριάς αυτών πυο ανεβάζουν και από μεριάς αυτών που τις επισκέπτονται, κάνοντας ουσιαστικά κάτι που υπερβαίνει τα ηθικά και θεμιτά πλαίσια. Η οικονομική κρίση θόλωσε τα όρια του σωστού και του λάθους, του ηθικού και του ανήθκου. Σε πλαίσια οικονομικών και άλλων κρίσεων (όπως τώρα, η πανδημία), βλέπουμε συχνά τέτοια φαινόμενα να ευδοκιμούν: οι αξίες μοιάζει να χάνουν την σημασία τους και εμφανίζονται όλο και πιο διαβρωμένες.

Κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα να κάνει σεξ με όποιον θέλει. Όποιος εκθέτει το σώμα της ή την στιγμή που μοιράστηκαν μαζί χωρίς την συναίνεσή της είναι ένοχος.

Ο Ίων Μπεράτης κάνει λόγο για εμμονή προς εκδίκηση και ναρκισσιστική δομή προσωπικότητας

Η συγκεκριμένη συμπεριφορά σοκάρει για την σκληρότητα που εμπεριέχει. Είναι μια ενέργεια πολύ επιθετική  και σαφώς αντανακλά πολύ περιορισμένο έλεγχο της επιθετικότητας του ατόμου. Συνήθως, ο «θύτης» αγνοεί ή πρωτίστως αδιαφορεί για τις επιπτώσεις της συμπεριφοράς του. Άλλωστε, είναι ενδεικτικό ότι τα συγκεκριμένα παραδείγματα συμπεριφορών συνεχίζονται, παρόλο που σε ορισμένες περιπτώσεις τα θύματα έχουν οδηγηθεί ακόμα και στην πράξη της αυτοκτονίας, καθώς αισθάνονται ότι αφενός δεν έχουν καμία διέξοδο και αφετέρου βιώνουν συναισθήματα έντονης ντροπής και απόγνωσης.

Συχνά, οι θύτες είναι άτομα που επιδιώκουν να κυριαρχήσουν μέσω της συγκεκριμένης συμπεριφοράς και έχουν εμμονή προς την εκδίκηση.  Μέσω των ενεργειών τους  καταφέρνουν να φέρουν το «θύμα» τους σε πολύ ευάλωτη θέση και με αυτό τον τρόπο αισθάνονται ότι αποκτούν πάνω του  πολύ μεγάλη δύναμη και επιρροή. Επίσης, μέσω των συγκεκριμένων ενεργειών αποτυπώνονται και σαδιστικά στοιχεία, καθώς οι θύτες συνήθως αντλούν ευχαρίστηση μέσα από τον  ψυχικό πόνο και την υποτίμηση του θύματος.

Παράλληλα, αυτές οι συμπεριφορές συνδέονται πιθανόν με μια ναρκισσιστική δομή προσωπικότητας, καθώς τα συγκεκριμένα άτομα αποζητούν από τους άλλους να συμπεριφέρονται με τον τρόπο που εκείνοι επιθυμούν και όταν αυτό δεν συμβαίνει προκαλείται μια λυσσαλέα αντίδραση θυμού που πολλές φορές οδηγεί σε πολύ επιθετικές ενέργειες και σε μια έντονη επιθυμία για εκδίκηση με κάθε κόστος.

Από τη μεριά του «θύτη», δε, το συγκεκριμένο μοτίβο δράσης αντανακλά την παρουσία ενός ελλειμματικού αξιακού συστήματος που τελικά οδηγεί στην εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών χωρίς να έχει προηγηθεί σε επαρκή βαθμό η ηθική τους αποτίμηση. Συνεπώς, αρκετά συχνά συνυπάρχουν στοιχεία που συνδέονται με το φάσμα της ψυχοπαθητικής διαταραχής προσωπικότητας, καθώς οι θύτες μοιάζουν να είναι παγωμένοι σε ηθικό επίπεδο και να μην νιώθουν τύψεις ή ένοχες για τις συγκεκριμένες συμπεριφορές.

Λόγος πρέπει να γίνει, όμως, και για τα χιλιάδες θύματα των συγκεκριμένων συμπεριφορών. Αναμφίβολα, ένα τέτοιο βίωμα αφήνει σημαντικά τράυματα και για τον λόγο αυτό χρειάζεται η ουσιαστική παρέμβαση των πολλών παρατηρητών που έχουν τη δύναμη να θέσουν στο περιθώριο και να απομονώσουν τις συγκεκριμένες συμπεριφορές και παράλληλα να στηρίξουν ηθικά και ψυχολογικά τα θύματα στο δύσκολο δρόμο της επιστροφής.