Ο Joseph Beuys και η ξεχωριστή ιστορία πίσω από την αναγνώριση της Τέχνης ως μέσο θεραπείας.

Από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας η τέχνη χρησιμοποιείται ως μέσο θεραπείας, έκφρασης και επικοινωνίας. Στη σύγχρονη εποχή η θεραπευτική αξία της τέχνης έχει αναγνωριστεί, με αποτέλεσμα να αξιοποιείται κατά κόρον ως πεδίο αυτογνωσίας και εξέλιξης. Οι ρίζες αυτής της προόδου κρύβουν πολλές ξεχωριστές ιστορίες, μαζί με εκείνη του καλλιτέχνη Joseph Beuys που έζησε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Γεννημένος το 1921, ο Joseph Beuys υπηρετούσε στο γερμανικό στρατό σε αεροπορική βάση της Luftwaffe. Το 1943 το αεροπλάνο του έπεσε στην Κριμαία και η ζωή του άλλαξε για πάντα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο Beuys σώθηκε από μια ομάδα Τατάρων που ζούσαν στην περιοχή. Η περίοδος που έζησε μαζί τους υπήρξε κομβική. Άλλαξε ριζικά, αναγεννήθηκε και άρχισε να οραματίζεται έναν κόσμο, όπου θα υπάρχει ειρήνη ανάμεσα σε όλα τα έθνη.

Παράλληλα, αποφάσισε να κάνει μια τεράστια στροφή στην καριέρα του και να ασχοληθεί με την τέχνη. Ειδικότερα, ο Beuys άρχισε να βλέπει την τέχνη όχι μόνο ως ένα μέσο θεραπείας, αλλά και ως όχημα αλλαγής του δυτικού εκπαιδευτικού, οικονομικού και πολιτικού συστήματος.

Όταν επέστρεψε στη Γερμανία, ξεκίνησε τη φοίτησή του στη Σχολή Τέχνης του Dusseldorf και σπούδασε γλυπτική. Ταυτόχρονα, συμμετείχε στο κίνημα Fluxus, μίας ομάδας καλλιτεχνών που απέρριπταν την ιδέα της τέχνης ως εργαλείο έκφρασης του «εγώ» και πασχίζαν να ξεπεράσουν όλα τα εμπόδια μεταξύ της ζωής και της τέχνης, μέσω των έργων τους. Ήταν, επίσης, μια κοινότητα φίλων που πειραματίζονταν για να εισάγουν νέες μορφές τέχνης και έκφρασης.

Ο Beuys κατάλαβε γρήγορα πως κάθε άνθρωπος είναι καλλιτέχνης, καθώς όλοι έχουν μέσα τους στοιχεία δημιουργικότητας που μπορούν να ανακαλύψουν και να εξελίξουν. Θεωρούσε πως η τέχνη και η αναγέννηση είναι έννοιες ταυτόσημες, ενώ έβλεπε την πρώτη ως τρόπο ζωής που καλλιεργεί την ίδια τη ζωή, το πνεύμα και την ψυχή. Η αποστολή του ήταν να αναδείξει την εξελισσόμενη και επαναστατική δύναμη της τέχνης. Η δουλειά του Beuys περιλάμβανε τη δημιουργία γλυπτών και δημόσιων έργων, τα οποία ονόμαζε «Δράσεις».

Οι εκθέσεις του παρουσίαζαν δραματικά, ηθικά διδάγματα, τα οποία στόχευαν στην ανάδειξη της δύναμης που έχει η τέχνη. Πίστευε πως οι «Δράσεις» του ήταν θεραπευτικές. Στις εκθέσεις και στα γλυπτά του, ο Beuys τοποθετούσε ματωμένους επιδέσμους, σπασμένα μπουκάλια από χάπια, σύριγγες, παλιά ιατρικά βιβλία, κόκαλα ζώων και διάφορα ιατρικά αντικείμενα. Η ωμή αναφορά στις πληγές, υπήρξε μία ισχυρή μεταφορά της συναισθηματικής και πνευματικής του κατάστασης, καθώς και των πολιτικών του πεποιθήσεων.

Ακόμη, η ιδέα του για την «κοινωνική γλυπτική», που υπήρξε πρωτοπόρα και ιδιαίτερα επιδραστική, έφερνε κοντά την τέχνη, την κοινωνία και την πολιτική, ενώ βασιζόταν στην πεποίθηση μιας αδιάρρηκτης σχέσης μεταξύ τέχνης και ζωής. Με πρακτικές εμπνευσμένες από την εκπαίδευση, το δημόσιο λόγο και τον ακτιβισμό, δημιουργούσε συνθήκες για μια διευρυμένη έννοια της τέχνης, όπου η συμμετοχή της κοινότητας και η ανοιχτή διαδικασία βρισκόταν στο επίκεντρο.

Ο Joseph Beuys, όπως και αρκετοί καλλιτέχνες πριν ή μετά από εκείνον, θεωρούσε πως η ομορφιά με τη στενή έννοια που ενδεχομένως της αποδίδεται σε ορισμένες περιστάσεις, δεν θα έπρεπε να λειτουργεί σαν πέπλο που κρύβει την αλήθεια της πραγματικότητας. Η τέχνη δεν συνδέεται για τον ίδιο αποκλειστικά και μόνο με την αγνότητα και την καλοσύνη. Σύμφωνα με τον Beuys, oι καλλιτέχνες επιδιώκουν την προβολή όλων των συναισθημάτων μέσα από τα έργα τους, βασιζόμενοι ακόμα και σε θεματικές όπως οι εφιάλτες ή οι πληγές, καταρρίπτοντας την ιδέα ότι μόνο η «ομορφιά» αντικατοπτρίζει την αξία της ανθρώπινης φύσης.

Ο Beuys επικεντρώθηκε στην τέχνη ως θεραπευτικό μέσο και ήταν κατά της ωραιοποίησης. Άλλαξε άρδην τα δεδομένα σε σχέση με το τι μπορεί να θεωρηθεί τέχνη και ποιος μπορεί να χαρακτηριστεί ως καλλιτέχνης. Άρχισε να δίνει διαλέξεις, να παρουσιάζει τα έργα του σε εκθέσεις και να στήνει δημόσια γλυπτά ως μέσο θεραπείας. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο υπάρχει συνεχής εναλλαγή των ρόλων του θεραπευτή και του θεραπευόμενου, μεταξύ του καλλιτέχνη και του κοινού του. Η θεραπεία με οδηγό την τέχνη για τον Beuys προϋποθέτει τόσο μία μακροπρόθεσμη δέσμευση, όσο και μία βαθιά αλληλεπίδραση με τους γύρω μας.

Πηγή: clickatlife.gr