Φέτα, ελιές, κρασί, βότανα και φυσικά ο περίφημος μακεδονικός χαλβάς είναι μόνο μερικά από τα εκατοντάδες προϊόντα που μπορεί να αγοράσει ο επισκέπτης στο Καπάνι της Θεσσαλονίκης. Ο χαλβάς προέρχεται μεν από την Μέση Ανατολή, ωστόσο κατά τη διάρκεια των αιώνων βρήκε θέση στις περισσότερες βαλκανικές κουζίνες. Στις γαστριμαργικές της παραδόσεις εντάσσει τον χαλβά, εν προκειμένω τον «αλβά», και η Βόρεια Μακεδονία, γεγονός που προκαλεί φυσικά τις έντονες αντιδράσεις ελλήνων παραγωγών. «Δεν έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν το όνομα Μακεδονία στα προϊόντα τους», λέει μια έμπορος στη Θεσσαλονίκη. Για την ίδια μακεδονικά προϊόντα είναι ελληνικά. Στο θέμα του χαλβά πάντως δεν διακρίνει ιδιαίτερα προβλήματα, αφού ακόμη και οι βόρειοι γείτονες έρχονται στη Θεσσαλονίκη για να αγοράσουν το δημοφιλές γλύκισμα, όπως λέει: «Αφού δεν ξέρουν καν πώς να φτιάξουν χαλβά».

Περί μακεδονικού οίνου

Η παραπάνω αντίδραση προκαλεί γέλια στα Σκόπια. Φυσικά παράγουμε κι εμείς χαλβά, λέει μια νεαρή γυναίκα, παραδέχεται όμως ότι ο ελληνικός είναι καλύτερος. Κύριο μήλον της έριδος μεταξύ των δυο πλευρών όσον αφορά την ονομασία προέλευσης όμως δεν είναι ο χαλβάς, αλλά ένα προϊόν που αποτελεί και για τις δυο χώρες σημαντική πηγή εσόδων: το κρασί.

«Ο μακεδονικός οίνος προέρχεται από τη Μακεδονία, όχι από την Ελλάδα», λέει μια πωλήτρια στο κέντρο των Σκοπίων. Η ίδια χαρακτηρίζει εγκληματική τη μετονομασία της χώρας της σε Βόρεια Μακεδονία. «Η Βόρεια Μακεδονία δεν υπάρχει. Μας την επέβαλαν». Η ακραία αυτή θέση δεν φαίνεται να απηχεί τις απόψεις της πλειονότητας. Ωστόσο, καταδεικνύει ότι ακόμη και έναν και πλέον χρόνο μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών πολλοί άνθρωποι και στις δυο πλευρές δεν μπορούν να συμβιβαστούν με τη νέα πραγματικότητα. Ο λόγος; Η προφανής βαθιά δυσπιστία έναντι της πολιτικής.

Μετά την ήττα του Αλέξη Τσίπρα στις πρόωρες εκλογές του Ιουλίου, η οποία αποδόθηκε σε κάποιο βαθμό και στο ζήτημα της ονομασίας, προβλήματα στο εσωτερικό αρχίζει να αντιμετωπίζει και ο Ζόραν Ζάεφ. Προκειμένου να αποσπάσει τη στήριξη των συμπατριωτών του είχε ποντάρει στο χαρτί της ένταξης της χώρας στην ΕΕ. Ωστόσο ο δρόμος προς τις Βρυξέλλες φαίνεται να είναι ιδιαίτερα μακρύς και δύσβατος.

Το τελευταίο διάστημα η Βόρεια Μακεδονία συγκλονίζεται από ένα νέο σκάνδαλο. Η ειδική εισαγγελέας Κάτιτσα Γιάνεβα, την οποία η κυβέρνηση Ζάεφ είχε επιφορτίσει με την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, συνελήφθη για εκβιασμό επιχειρηματία. Και αυτό παρότι ο πρωθυπουργός έχει κάνει σημαία του την καταπολέμηση της διαφθοράς. Το νέο σκάνδαλο προστέθηκε στη φαρέτρα των επιχειρημάτων εκείνων που αμφισβητούν ευθέως τον Ζάεφ και την ικανότητά του να οδηγήσει τη χώρα προς την Ευρώπη.

Στην Ελλάδα εν τω μεταξύ η νέα κυβέρνηση έχει ανεβάσει τους τόνους έναντι των βόρειων γειτόνων. Σε ομιλία του στο πλαίσιο της ΔΕΘ της Θεσσαλονίκης στις αρχές Σεπτεμβρίου ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναφέρθηκε στο ζήτημα της ονομασίας προέλευσης μακεδονικών προϊόντων, χαρακτηρίζοντας στο πλαίσιο αυτό τις περιοχές της βόρειας Ελλάδας ως «πραγματική Μακεδονία». Και στην πρώτη του συνάντηση με τον Ζόραν Ζάεφ στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, ο έλληνας πρωθυπουργός τού επισήμανε ότι ο ίδιος δεν θα υπέγραφε τη Συμφωνία των Πρεσπών, ωστόσο θα τη σεβαστεί.

Όταν η αγορά δίνει λύσεις

Ούτως ή άλλως βέβαια δεν έχει πολλά περιθώρια ελιγμών. Η υπογραφείσα διεθνής συμφωνία δεσμεύει και τις δυο χώρες. Το ζητούμενο τώρα είναι η υλοποίησή της και αυτό αφορά φυσικά και τις ονομασίες προέλευσης. «Οι πολιτικοί έκαναν τη δουλειά τους», σχολιάζει ο Γκιόργκι Φιλίποφ, αναπληρωτής πρόεδρος της κοινής επιτροπής εμπειρογνωμόνων που συμβουλεύει τα αρμόδια εμπορικά επιμελητήρια στο ζήτημα των εμπορικών σημάτων. Όπως εξηγεί ο ειδικός: «Καλέσαμε και τις δυο πλευρές να βρουν λύση μέσα στα επόμενα τρία χρόνια». Δεδομένου όμως ότι τα θέματα είναι πολλά, διαφορετικά και εν μέρει αρκετά σύνθετα, δεν θα πρέπει να αναμένεται μια και μοναδική λύση για όλα. Το σημαντικό, όπως λέει, είναι να ξεπεραστούν οι ιδεολογικές αγκυλώσεις που δημιουργεί η πολιτική. «Οι επιχειρηματίες αποτελούν κομμάτι του πραγματικού κόσμου και ενδεχομένως να είναι σοφότεροι από τους πολιτικούς. Θα βρουν λύση», εκτιμά ο ίδιος.

Η πραγματικότητα φαίνεται καταρχήν να τον επιβεβαιώνει. Το εμπόριο μεταξύ των δυο χωρών αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς, ενώ και στο θέμα του κρασιού έχουν ξεπεραστεί ήδη πολλά εμπόδια. «Μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών και τη μετονομασία σε Βόρεια Μακεδονία όλοι οι οινοπαραγωγοί άλλαξαν τις ετικέτες τους», λέει η Έλενα Μλαντενόσκα, διευθύντρια του Συνδέσμου Wines of Macedonia. Όπως εξηγεί, «κάθε μπουκάλι κρασιού στο οποίο μπήκε ετικέτα μετά τη συμφωνία, φέρει πλέον τη νέα ονομασία της χώρας. Δεν μπορείς να τα μπερδέψεις». Σύμφωνα με την ίδια, βάσει των συμφωνιών και οι δυο χώρες θα μπορούν να χρησιμοποιούν τα ονόματα «Μακεδονία» και «μακεδονικός» εφόσον όμως διακρίνεται εμφανώς η χώρα προέλευσης.

Στην Ελλάδα το θέμα δεν φαίνεται να απασχολεί όλους τους παραγωγούς στον ίδιο βαθμό. Η Φανή Αργυροπούλου από το Κτήμα Πιερία Ερατεινή είναι βέβαιη ότι παρά τη σύγχυση που συχνά προκαλείται, η αγορά θα δώσει τη λύση. «Ο ανταγωνισμός βελτιώνει τα προϊόντα. Στην Ελλάδα συναγωνιζόμαστε με άλλες περιοχές που παράγουν κρασί. Πιστεύω ότι κάθε παραγωγός πρέπει να ξεχωρίσει με τον τρόπο του».