«Στο διάστημα κανείς δεν ακούει τις κραυγές σου». Στις 25 Μαΐου 1979 το «Alien» του Ρίντλεϊ Σκοτ προσγειώθηκε στην κινηματογραφική αίθουσα και γέννησε τον διαστημικό τρόμο στο υποσυνείδητο των θεατών. Προς τιμήν του, σήμερα ακούμε «κραυγές από το διάστημα».

Όπως άλλες ταινίες – σταθμοί στην ιστορία του κινηματογράφου, το «Αlien» του Ρίντλεϊ Σκοτ ξεκίνησε ως κάτι πολύ λιγότερο φιλόδοξο από αυτό που κατέληξε να είναι: ένα πρωτοποριακό υβρίδιο γοτθικού τρόμου και επιστημονικής φαντασίας.

Περισσότερα από 40 χρόνια μετά την πρώτη εξόρμησή του εναντίον του ανθρώπινου είδους παραμένει το πιο ανατριχιαστικό, εξωγήινο ον που κατοίκησε στο σελιλόιντ.

Loving the Αlien

Τέρατα υπάρχουν πολλά. Τόσο το σινεμά τρόμου όσο και η επιστημονική φαντασία σκαρφίστηκαν εκατοντάδες μπαμπούλες, νοσηρά εξωγήινα πλάσματα, ζωόμορφα και ανθρωπόμορφα κτήνη προκειμένου να κρατήσουν το κοινό στην άκρη του καθίσματός του. Αναπόφευκτα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας και των ειδικών εφέ ελάχιστα παραμένουν τρομακτικά μέχρι σήμερα. Το «Αlien» του Ρίντλεϊ Σκοτ είναι ένα από αυτά. Οπως οι καλύτερες ταινίες του είδους, κατόρθωσε να νικήσει τον χρόνο και να μην ξεπεραστεί από αυτόν, αποφεύγοντας να καταντήσει ακόμα μια ρετρό ένοχη απόλαυση γεμάτο γελοία, λαμέ κοστούμια και ξεπερασμένα τεχνολογικά γκάτζετς.

Η δημιουργία του «Αlien» οφείλει πολλά σε ένα άλλο φιλμ που δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί ποτέ: τη διασκευή του κλασικού sci-fi μυθιστορήματος του Φρανκ Χέρμπερτ, «Dune», που ετοίμαζε ο Αλεχάντρο Γιοντορόφσκι. Πολλοί από τους συντελεστές του αποτέλεσαν το δημιουργικό δυναμικό του «Αlien», ανάμεσά τους και ο κύριος εμπνευστής του, Νταν Ο Μπάνον.

Μετά την κατάρρευση του «Dune» (που χρόνια μετά το κινηματογράφησε ο Ντέιβιντ Λιντς για να το αναστήσει το 2021 και το 2024 ο Ντένις Βιλενέβ), ο Μπάνον, σεναριογράφος του low budget ντεμπούτου του Τζον Κάρπεντερ, «Dark Star», κατέφυγε στον παραγωγό Ρόναλντ Σάσετ (με τον οποίο θα έγραφαν αργότερα και το σενάριο της «Ολικής Επαναφοράς») προκειμένου να υλοποιήσει ένα νέο σενάριο επιστημονικής φαντασίας, με την ελπίδα ότι αυτή τη φορά θα μπορούσε να κατασκευάσει ένα εξωγήινο τέρας της προκοπής!

Πρόθεσή του ήταν να μετατρέψει το concept του «Dark Star» και της μικρής ομάδας αστροναυτών, απομονωμένων στον κλειστοφοβικό χώρο ενός διαστημοπλοίου, από κωμωδία σε καθαρό τρόμο, μεταφέροντας ουσιαστικά το κλασικό μοτίβο του στοιχειωμένου σπιτιού στο έξω διάστημα. «Δεν έκλεψα το Alien από κανέναν. Το έκλεψα από όλους!» δήλωνε με απόλυτη ειλικρίνεια ο Ο Μπάνον, αναφερόμενος στην εντατική μελέτη των κλασικών ταινιών του είδους που σημάδεψαν το σενάριο του «Αlien».

Από την αποπνικτική ατμόσφαιρα του «Τhe Thing From Another World» (1951) μέχρι την αόρατη απειλή του «Απαγορευμένου Πλανήτη» (1956) και τις αισθητικές εκλάμψεις του «Ρlanet Of The Vampires» (1965), άντλησε πλήθος επιρροών, στοιχειωμένος ταυτόχρονα από τα εφιαλτικά σχέδια ενός Ελβετού καλλιτέχνη που έμελλε να ταυτιστεί όσο κανείς άλλος με την εικόνα του «Αlien»: του Χ.Ρ. Γκίγκερ. Ο Ο Μπάνον τον είχε γνωρίσει κατά τη διάρκεια της άκαρπης προετοιμασίας του «Dune» και μαζί με τους Ρον Κομπ και Κρις Φος (υπεύθυνοι για τον σχεδιασμό του διαστημοπλοίου) και τον διάσημο Γάλλο κομίστα Μοέμπιους (κοστούμια) θα εγκατέλειπαν το ναυαγισμένο όνειρο του Γιοντορόφσκι για να μεταπηδήσουν στη νέα παραγωγή. Παρά τον ταλαντούχο πυρήνα, όμως, έλειπε ακόμα ο σκηνοθέτης που θα ενορχήστρωνε τη διαγαλαξιακή φρίκη.

Προκειμένου να κλείσουν συμφωνία με κάποιο μεγάλο στούντιο, οι Ο Μπάνον και Σάσετ προσέγγισαν τους παραγωγούς Γουόλτερ Χιλ και Ντέιβιντ Γκίλερ, οι οποίοι υπέβαλαν μεν το σενάριο σε απανωτές αλλαγές (προσθέτοντας και τον αμφιλεγόμενο χαρακτήρα του Ιαν Χολμ), δεν κατόρθωσαν όμως να πείσουν κανέναν να το χρηματοδοτήσει. Αν και ταινίες όπως ο «Εξορκιστής» και τα «Σαγόνια Του Καρχαρία» είχαν ανοίξει τον δρόμο για πιο αντισυμβατικά μπλοκμπάστερ τρόμου, οι ταινίες επιστημονικής φαντασίας αντιμετωπίζονταν ακόμα ως φτηνιάρικα b-movies και φυσικά καμία εταιρεία δεν αναλάμβανε την ευθύνη να επενδύσει χρήματα σε άλλο ένα διαγαλαξιακό monster movie με τέρατα από καουτσούκ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ο «Εξορκιστής»: Η τρομακτικότερη ταινία όλων των εποχών

Μέχρι που ένα φιλμ ανέλαβε να αλλάξει για πάντα την ιδέα που είχαν τα στούντιο για το είδος, κάτι που ούτε καν το υπαρξιακό δοκίμιο του Στάνλεϊ Κιούμπρικ «2001: Η Οδύσσεια Του Διαστήματος» δεν είχε καταφέρει.

Ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος

Όταν το 1977 ο Τζορτζ Λούκας κυκλοφόρησε τον «Πόλεμο Των Αστρων», η sci fi σάγκα του απέδειξε ότι μια ταινία επιστημονικής φαντασίας μπορεί να διαφέρει και, κυρίως, ότι μπορεί να προσελκύσει στα ταμεία αμύθητα πλήθη κοινού. Εν μία νυκτί η επιστημονική φαντασία έγινε η νέα μόδα του Χόλιγουντ την οποία κάθε στούντιο όφειλε να ακολουθήσει. Μην έχοντας άλλο διαστημικό σχέδιο στα συρτάρια της και ανυπόμονη να εκμεταλλευτεί έγκαιρα την υστερία, η 20th Century Fox, που μέχρι τότε συζητούσε διστακτικά το σενάριο των Ο’ Μπάνον και Σάσετ, έσπευσε να τους κάνει το μαγικό τηλεφώνημα, δίνοντας το πράσινο φως για ένα αρχικό, εξαιρετικά συγκρατημένο budget 4,2 εκατομμυρίων δολαρίων. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η πρώτη τους επιλογή για την καρέκλα του σκηνοθέτη, ο Γουόλτερ Χιλ, ήταν ήδη απασχολημένος με τους «Μαχητές».

Ελλείψει άλλων σκηνοθετών που θα αντιμετώπιζαν με τη δέουσα σοβαρότητα τον εξωγήινο εισβολέα, η Fox αποφάσισε να εμπιστευτεί έναν σχετικά άπειρο σκηνοθέτη. Αν και είχε μονάχα το ατμοσφαιρικό, πολεμικό δράμα εποχής «Τhe Duellists» στο ενεργητικό του, ο Ρίντλεϊ Σκοτ δεν δυσκολεύτηκε να τους εντυπωσιάσει. Η αυθόρμητη κίνησή του να σχεδιάσει σκηνή προς σκηνή storyboards για ολόκληρο το σενάριο έπεισε τη Fox να διπλασιάσει τον προϋπολογισμό, κάτι που κάθε άλλο παρά μετάνιωσε αργότερα!

Πολύ σοφά ο Σκοτ επέλεξε να απομακρυνθεί από τις b-movie καταβολές του είδους. Αν και γοητευμένος από τη διαχρονική, φουτουριστική υφή της «Οδύσσειας Του Διαστήματος» αποφάσισε να εγκαταλείψει την εικόνα της αστραφτερής, προηγμένης τεχνολογίας και της κλινικής, αποστειρωμένης αισθητικής για μια αίσθηση παρακμής, υιοθέτησε όμως την ιδέα της αυταρχικής παρουσίας ενός κεντρικού υπολογιστή με σκοτεινά σχέδια που είχε συστήσει ο Κιούμπρικ στο «2001: Η Οδύσσεια Του Διαστήματος».

Σαν να επρόκειτο για μια ευρωπαϊκή arthouse παραγωγή, ο Σκοτ αφιέρωσε με υπομονή τα πρώτα σαράντα πέντε λεπτά για να συστήσει τους επτά πρωταγωνιστές του, οι οποίοι μεταφέρουν μεταλλεύματα με το γιγαντιαίο διαστημόπλοιο Νοστρόμο, ως βαριεστημένους φορτηγατζήδες και δημοσίους υπαλλήλους με τη μόνη διαφορά ότι η ρουτινιάρικη δουλειά τους τυγχάνει να βρίσκεται στην απεραντοσύνη του διαστήματος!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
«Τα σαγόνια του καρχαρία»: Πώς ξεκίνησαν όλα…

Η σχεδόν ψυχαναγκαστική εμμονή στη λεπτομέρεια έδωσε στην ταινία μια αληθοφάνεια που έλειπε από τις περισσότερες δημιουργίες του είδους, κάνοντας την επερχόμενη εισβολή ακόμα πιο τρομακτική. Μπορεί η Fox να προωθούσε την ταινία με το μότο «Ο Πόλεμος Των Αστρων συναντά τα Σαγόνια Του Καρχαρία», ωστόσο ο Σκοτ είχε στο μυαλό του κάτι πιο αρχετυπικό.

Ο ίδιος ανέφερε συχνά ότι μια εντελώς διαφορετική ταινία στάθηκε η σημαντικότερη επιρροή του κατά τη διάρκεια της παραγωγής: «Ηθελα να κάνω τον Σχιζοφρενή Δολοφόνο Με Το Πριόνι της επιστημονικής φαντασίας». Εξαπέλυσε, λοιπόν, ενάντια στους ανύποπτους αστροναύτες το απόλυτο κακό, εξωθώντας τους σε μια απέλπιδα μάχη για επιβίωση. Το πρώτο διαστημικό slasher ήταν γεγονός.

Η ωραία και το τέρας

Από το παλλόμενο αυγό στην αραχνοειδή προνύμφη που στοχεύει κατευθείαν στο πρόσωπο του δύστυχου θύματος και από το φαλλόμορφο νεογνό που εκρήγνυται από το θώρακα του καταδικασμένου ξενιστή στο επιβλητικό, ενήλικο πλάσμα, το Alien υπήρξε ο τέλειος εφιάλτης. Ενα εμπνευσμένο πλάσμα που κατόρθωνε να εκπλήσσει διαρκώς τον θεατή, ο οποίος περίμενε με αγωνία την επόμενη φρικιαστική του ενσάρκωση, ενώ οι όξινες, γλοιώδεις εκκρίσεις και τα διπλά, πτυσσόμενα σαγόνια του ολοκλήρωναν το μείγμα αηδίας και δέους απέναντι σε έναν ανίκητο survivor παντός καιρού.

Το γεγονός ότι ο Σκοτ επέλεξε να αποκαλύπτει το ενήλικο τέρας μονάχα τμηματικά, αφήνοντάς το να δημιουργεί τον μύθο του καθώς εξαφανιζόταν στους σκοτεινούς διαδρόμους του σκάφους, ενέτεινε ακόμα περισσότερο το σασπένς. Εμπνευσμένος από μια φωτογραφία της Λένι Ρίφενσταλ δίπλα σε έναν αγέρωχο Νούβιο ιθαγενή, ο Σκοτ αποφάσισε να δώσει τον «ρόλο» του Alien σε έναν εξωπραγματικά πανύψηλο (2,18 μέτρα) Νιγηριανό γραφίστα, που η υπεύθυνη κάστινγκ ανακάλυψε τυχαία σε μια παμπ. Με μερικά μαθήματα tai chi, που τον βοήθησαν να εκτελέσει τις ακροβατικές κινήσεις του τέρατος, ο άπειρος Μπολάχι Μπαντέχο μπήκε κυριολεκτικά στο πετσί του μοναδικού του ρόλου, ένα πετσί ραμμένο ακριβώς στα δυσθεώρητα μέτρα του!

Αν και το ανίκητο κτήνος αποτελούσε πάντα τη βασική ατραξιόν της ταινίας, βρήκε τον ιδανικό αντίπαλο στο πρόσωπο της Ελεν Ρίπλεϊ. Το σενάριο του Ο Μπάνον ήταν ελαστικό ως προς το φύλο των πρωταγωνιστών, περιγράφοντάς τους ως άνδρες αλλά φέροντας τη σημείωση πως είναι unisex και θα μπορούσαν χωρίς σημαντικές αλλαγές να ερμηνευθούν τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες ηθοποιούς. Χρίζοντας τη μοναδική επιζήσασα γυναίκα, οι Χιλ και Γκίλερ θέλησαν να διαφοροποιηθούν από τον σωρό.

Η απόφασή τους στάθηκε ίσως η πιο επαναστατική συμβολή του «Αlien» στη μυθολογία του είδους, παραπλανώντας ταυτόχρονα τις προσδοκίες του κοινού σχετικά με το ποιος θα καταφέρει να επιβιώσει. Μίλια μακριά από τις screaming queens, τις οποίες κατασκεύαζε το Χόλιγουντ με εργοστασιακούς ρυθμούς, η Ρίπλεϊ υπήρξε ένας ανατρεπτικός χαρακτήρας και στάθηκε πρότυπο για δεκάδες ηρωίδες action movie μέσα στα επόμενα χρόνια. Μπορεί να ακούγεται ως η μικρότερη κατάκτηση της ταινίας αλλά δεν είναι και λίγο να μιλούν οι φεμινίστριες με εγκωμιαστικά σχόλια για την πρωταγωνίστρια μιας ταινίας δράσης!

Πρωτίστως θεατρική ηθοποιός ως τότε, η Σιγκούρνι Γουίβερ υποστήριξε τον ρόλο με μια απόλυτα δυναμική αλλά καθόλου υπερ-ηρωική ερμηνεία που διόλου τυχαία την έκανε αυτόματα σταρ. Για την ερμηνεία της στην επόμενη ταινία της σειράς προτάθηκε για Οσκαρ ενώ με την τέταρτη («Αlien: Resurrection») έφτασε να αποσπάσει αμοιβή μεγαλύτερη από το κόστος ολόκληρου του πρώτου φιλμ! Οσο για το «Αlien», όντας η τέταρτη πιο επιτυχημένη εισπρακτικά ταινία του 1979, στάθηκε το διαβατήριο του Σκοτ για το Χόλιγουντ και τη μακρά, επιτυχημένη καριέρα που όλοι γνωρίζουμε.

Ο αληθινός Δρ. Φρανκενστάϊν και το πλάσμα του

Αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής της ταινίας και πηγή έμπνευσης για δεκάδες πλάσματα της μεγάλης και της μικρής οθόνης, το Alien υπήρξε γέννημα μιας διεστραμμένης φαντασίας: εκείνης του Ελβετού καλλιτέχνη Χ.Ρ.Γκίγκερ, ο οποίος επιφορτίσθηκε με την ευθύνη να σχεδιάσει το πλάσμα σε όλες του τις μορφές, καθώς επίσης και τον αφιλόξενο πλανήτη, το εγκαταλειμμένο εξωγήινο σκάφος και το μουμιοποιημένο κουφάρι του απόκοσμου πιλότου του.

Ικανός να μεταφέρει τα εφιαλτικά οράματα του Ιερώνυμου Μπος στο σινεμά του 20ου αιώνα, ο Γκίγκερ φαντάστηκε ένα ανώτερο πλάσμα στην αλυσίδα της εξέλιξης και φυσικά ΤΟ ανώτερο στην τροφική αλυσίδα! Η δουλειά του εκκεντρικού, σουρεαλιστή καλλιτέχνη περιλάμβανε από design επίπλων μέχρι εξώφυλλα για δίσκους των Blondie. Ο ίδιος ισχυριζόταν ότι συλλάμβανε τις ιδέες του κατά τη διάρκεια εφιαλτών, τους οποίους κατέγραφε για να τους χρησιμοποιήσει αργότερα στα έργα του. Σαγηνεμένος από μια λιθογραφία με τίτλο «Νecronom ΙV», που είχε δει σε ένα βιβλίο με σχέδια του Γκίγκερ, ο Σκοτ επέμενε να αποτελέσει τη βάση για τον «κακό» της ταινίας.

Το αρχικό σχέδιο εξελίχθηκε σταδιακά για να αποκτήσει τη μορφή που έχει στην ταινία: απροσδιόριστα ανθρώπινη και ταυτόχρονα απόκοσμη. Ενας αποκρουστικός όσο και ακαταμάχητος συνδυασμός οργανικής και βιομηχανικής φόρμας με γραμμές που παρέπεμπαν σε μεταλλαγμένα γεννητικά όργανα και δυσοίωνες, μεταλλικές αποφύσεις, το Alien αποτελούσε από μόνο του μια σεξουαλικά φορτισμένη εικονογραφία που δέχτηκε πλήθος φροϊδικών και σημειολογικών αναλύσεων. Η ερωτική αμφισημία του τρομοκράτησε αρχικά τη Fox, κάνοντας τον διευθυντή παραγωγής Αϊβορ Πάουελ να παρατηρήσει σοκαρισμένος: «Θα μπορούσε κάλλιστα να σε γαμήσει πριν σε σκοτώσει!».

Ο Γκίγκερ και ο Κάρλο Ραμπάλντι το κατασκεύασαν συνταιριάζοντας τα πιο ετερόκλητα υλικά: ανταλλακτικά από Ρολς Ρόις, πλαστελίνη, αληθινά πλευρά ζώων, τη σπονδυλική στήλη ενός φιδιού, κουρελιασμένα προφυλακτικά και τόνους λιπαντικού ΚΥ για τα όξινα σάλια του! Το απειλητικό ανοσιούργημά τους τιμήθηκε με ένα Οσκαρ ειδικών εφέ.

Αν και η μορφή του εξελίχθηκε ακόμα περισσότερο στις επόμενες ταινίες της σειράς, είχε πάντα τη συμβολή του Γκίγκερ, εκτός από το «Αlien: Resurrection». Πυρ και μανία, ο περήφανος πατέρας κατέθεσε μήνυση εναντίον της Fox για την απουσία του ονόματός του από  την ταινία την οποία και κέρδισε. Ακόμα και χωρίς νομική δικαίωση, όμως, το Alien θα ήταν πάντα η πιο ιδιοφυής δημιουργία του.

Από τον Θανάση Πατσαβό – cinemagazine.gr