Αν φροντίζεις έναν άνθρωπο με νόσο Αλτσχάιμερ ή κάποια άλλη μορφή άνοιας, οι παρακάτω συμβουλές θα βοηθήσουν και εσένα, αλλά και εκείνον ώστε να απολαύσετε πραγματικά την περίοδο των γιορτών με όσο το δυνατόν λιγότερο άγχος.

Μάλιστα, πολλές από τις συμβουλές που ακολουθούν δεν έχουν εφαρμογή μόνο στην περίοδο των Χριστουγέννων, αλλά και σε άλλες καταστάσεις που συνεπάγονται μεγάλες αλλαγές στο περιβάλλον και τη ρουτίνα του ανθρώπου που ξεχνά (Πάσχα, γενέθλια, γάμους συγγενικών προσώπων κ.ά). Ας δούμε ποιες είναι αυτές:

1. Δώσε μεγάλη προσοχή στο στολισμό του σπιτιού

Οι μεγάλες αλλαγές στο χώρο που ζει και κινείται ένας άνθρωπος με νόσο Αλτσχάιμερ ή άλλη μορφή άνοιας προκαλούν σύγχυση. Γι’ αυτό ξεκίνα να στολίζεις νωρίς και σταδιακά (π.χ. τοποθέτησε αρχικά το δέντρο, μετά από λίγες ημέρες πρόσθεσε μερικά στολίδια κ.ο.κ.), ώστε το μέλος που ξεχνά να προσαρμοστεί ομαλά στον καινούριο διάκοσμο. Επίλεξε προσεκτικά τα διακοσμητικά στοιχεία. Ενώ οι περισσότεροι απολαμβάνουμε τα φωτάκια που αναβοσβήνουν στο δέντρο, σε έναν άνθρωπο με άνοια ενδέχεται να προκαλέσουν σύγχυση και εκνευρισμό.

2. Μην επαναλαμβάνεις συνέχεια ότι είναι Χριστούγεννα

Η συνεχής υπενθύμιση του γιορτινού προγράμματος δεν βοηθά. Απόφυγε να λες ξανά και ξανά στο αγαπημένο σου πρόσωπο ότι έρχονται τα Χριστούγεννα και να επαναλαμβάνεις τις δραστηριότητες που έχετε προγραμματίσει με την ελπίδα ότι έτσι θα το προετοιμάσεις για τις γιορτινές ημέρες. Αν θυμάται ότι του λες διαρκώς τα ίδια πράγματα θα εκνευριστεί, ενώ αν συνειδητοποιήσει ότι είναι σαν να τα ακούει για πρώτη φορά θα αισθανθεί ντροπή και απογοήτευση. Ούτως ή άλλως, οι σχετικές συζητήσεις δεν θα βοηθήσουν στο να διαχειριστεί ο άνθρωπός σας καλύτερα την περίοδο των γιορτών.

3. Φτιάξε ένα πλάνο

Μην περιμένεις απλά να δεις «πώς θα πάνε τα πράγματα», ελπίζοντας ότι στο τέλος όλα θα εξελιχθούν ομαλά. Το πώς ακριβώς θα διαμορφώσεις το πρόγραμμα των γιορτών εξαρτάται από τις ιδιαίτερες ανάγκες του αγαπημένου σου προσώπου. Δεν υπάρχουν λύσεις που να ταιριάζουν σε όλους. Μία ερώτηση που μπορείς να κάνεις στον εαυτό σου και που θα σε βοηθήσει να πάρεις τις σωστές αποφάσεις είναι η εξής: «Αυτό που θέλω να προγραμματίσω είναι σε θέση να το απολαύσει ο άνθρωπός μου; Ή το επιδιώκω απλά γιατί θα ήθελα και θα ευχόμουν να μπορούσε να το απολαύσει;».

4. Φτιάξε ένα Plan B

Είναι προτιμότερο να είσαι προετοιμασμένος ακόμα και για το χειρότερο σενάριο. Δεν είναι απαραίτητο να πάνε όλα στραβά. Θα πρέπει όμως να είσαι έτοιμος –πρακτικά και ψυχικά– να αναπροσαρμόσεις τα σχέδιά σου αν παραστεί ανάγκη. Για παράδειγμα, υπάρχει η πιθανότητα ο βομβαρδισμός ηχητικών και οπτικών ερεθισμάτων να προκαλέσει στον άνθρωπο που ξεχνά επιθετική συμπεριφορά. Να είσαι προετοιμασμένος να αποχωρήσετε εκτάκτως από το γιορτινό τραπέζι στο οποίο είστε καλεσμένοι ή να ζητήσεις από τους καλεσμένους σας να φύγουν νωρίτερα, αν ο οικοδεσπότης είσαι εσύ.

5. Όσο πιο απλά, τόσο το καλύτερο

Αποδέξου τις δυσκολίες και τους περιορισμούς της νόσου και διαμόρφωσε το πρόγραμμά σου ανάλογα. Μπορεί π.χ. να συνήθιζες να καλείς στο σπίτι σου για το χριστουγεννιάτικο γεύμα τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Δεν έχει καμία σημασία το πώς γιορτάζατε ως οικογένεια τα Χριστούγεννα τα προηγούμενα χρόνια. Τώρα η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Φέτος ίσως θα ήταν προτιμότερο να περιοριστείτε σε ένα γεύμα σε μικρότερο κύκλο δηλαδή μόνο με τους πολύ κοντινούς ανθρώπους. Αδιαφόρησε για τις προσδοκίες των υπολοίπων. Αυτό που έχει σημασία είναι να περάσετε ήρεμα και ευχάριστα τις γιορτές εσείς και ο άνθρωπος που φροντίζεις.

6. Ζήτα τη βοήθεια των δικών σου ανθρώπων

Πιθανότατα υπάρχουν στενοί φίλοι και συγγενείς που θα ήθελαν να σε βοηθήσουν, αλλά δεν μπορούν να διαβάσουν τη σκέψη σου και να μαντέψουν τι θα ήθελες από αυτούς. Κάνε τα πράγματα πιο απλά για όλους, λέγοντάς τους ακριβώς το είδος της βοήθειας χρειάζεσαι. Η βοήθεια θα μπορούσε π.χ. να μεταφραστεί στο να κανονίσετε να είναι πάντα κάποιος δίπλα στο αγαπημένο σας πρόσωπο στο γιορτινό τραπέζι ή θα μπορούσε να είναι καθαρά πρακτική (να σε βοηθήσουν στα ψώνια, στην προετοιμασία του σπιτιού, στο μαγείρεμα).

7. Εμπιστεύσου το ένστικτό σου

Αν, για παράδειγμα, αποδέχθηκες με χαρά μια πρόσκληση για το ρεβεγιόν της Πρωτοχρονιάς, αλλά μια φωνή μέσα σου σού λέει ότι ο άνθρωπός σου δε θα μπορέσει να διαχειριστεί ικανοποιητικά την επαφή με τόσο πολύ κόσμο, άκουσέ τη και άλλαξε εγκαίρως τα σχέδιά σου.

Αποδέξου τις δυσκολίες και τους περιορισμούς της νόσου του ανθρώπου που φροντίζεις και διαμόρφωσε το πρόγραμμά σου ανάλογα.

8. Ενημέρωσε συγγενείς και φίλους

Πολλές φορές στις χριστουγεννιάτικες συγκεντρώσεις συναντάμε αγαπημένους ανθρώπους με τους οποίους δε βρισκόμαστε συχνά. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να τους μιλήσεις από πριν ανοιχτά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει σε αυτή τη φάση ο άνθρωπος που ξεχνά, τις «παράξενες» συμπεριφορές που μπορεί να εκδηλώσει, αλλά και για τον κατάλληλο τρόπο να επικοινωνήσουν μαζί του όταν συναντηθούν, ανάλογα με το στάδιο της νόσου.

9. Ενθάρρυνε τον άνθρωπό που ξεχνά να συμμετέχει

Ο βαθμός συμμετοχής του εξαρτάται κυρίως από το στάδιο της νόσου στο οποίο βρίσκεται. Δώσ’ του του την ευκαιρία να νιώσει χρήσιμος. Μπορείς να του προτείνεις να σε βοηθήσει να στολίσετε το δέντρο, ή να μαγειρέψετε μαζί για το γιορτινό τραπέζι, ή να διαλέξετε δώρα για τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Αν δυσκολεύεται, δώσ’ του του μια πιο απλή αρμοδιότητα, π.χ. να διπλώσει τις χαρτοπετσέτες ή να μετρήσει τα μαχαιροπίρουνα. Σε καμία περίπτωση μην τον αγνοήσεις ή μην τον αναγκάσεις να ασχοληθεί με κάτι αν δεν το θέλει. Προσπέρασε ευγενικά λάθη και αστοχίες.

10. Δημιούργησε νέες παραδόσεις

Αν το αγαπημένο σου πρόσωπο δεν είναι πια σε θέση να στολίσει το δέντρο ή να φτιάξει μελομακάρονα και κουραμπιέδες όπως έκανε τα προηγούμενα χρόνια, δεν πειράζει. Δημιούργησε νέες οικογενειακές παραδόσεις με γνώμονα τις ικανότητες του ανθρώπου που ξεχνά. Με βάση δηλαδή τα πράγματα που μπορεί ακόμα να κάνει καλά. Τραγουδήστε τα κάλαντα. Δείτε μαζί φωτογραφίες από Χριστούγεννα περασμένων ετών. Φτιάξτε χριστουγεννιάτικα στολίδια από χαρτί.

11. Διατήρησε τη ρουτίνα

Παρότι δεν είναι πάντα εύκολο, προσπάθησε να μην ξεφύγετε από τη ρουτίνα φαγητού και ύπνου του αγαπημένου σας προσώπου. Οι αλλαγές στο πρόγραμμα που έχει συνηθίσει ενδέχεται να δημιουργήσουν συναισθήματα άγχους και ανασφάλειας, τα οποία με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν στην εκδήλωση δύσκολων συμπεριφορών. Αν π.χ. ο άνθρωπός σου έχει συνηθίσει να τρώει μεσημεριανό στη 1 το μεσημέρι, αλλά το χριστουγεννιάτικο γεύμα έχει προγραμματιστεί για τις 2:30, μπορείς να του δώσεις ένα σνακ στη 1 και μια μικρή ποσότητα φαγητού στις 2:30.

12. Απόφυγε τις διαμάχες

Σχεδόν πάντα υπάρχει ένα μέλος της οικογένειας που παρά τη διάγνωση που έχει δώσει ο γιατρός επιμένει ότι ο άνθρωπός σου είναι μια χαρά ή που έχει διαφορετική άποψη για το είδος της φροντίδας που χρειάζεται. Όσο κι αν αισθάνεσαι την ανάγκη να αντικρούσεις τα λεγόμενά του με συγκεκριμένα επιχειρήματα, μην το κάνεις στο γιορτινό τραπέζι. Όχι μόνο θα χαλάσει η ευχάριστη ατμόσφαιρα, αλλά επιπλέον θα προσκληθεί σύγχυση και αναστάτωση στο άτομο που φροντίζεις.

13. Εντόπισε εγκαίρως τα σημάδια της κόπωσης

Ειδικά στην περίπτωση που το αγαπημένο σου πρόσωπο βρίσκεται στα μεσαία ή προχωρημένα στάδια της νόσου και δεν είναι σε θέση να σου πει με σαφήνεια πότε και γιατί αισθάνεται δυσάρεστα, να είσαι σε ετοιμότητα ώστε να αναγνωρίσεις τα «καμουφλαρισμένα» σημάδια της κόπωσης. Μια τέτοια ένδειξη θα μπορούσε να είναι οποιαδήποτε μη αναμενόμενη συμπεριφορά. Προβληματίσου αν ο άνθρωπός σου εκφράζει αδικαιολόγητο θυμό, ζητά επίμονα να πάει σπίτι του ή είναι ασυνήθιστα σιωπηλός.

14. Δώσε έμφαση στην ηρεμία

Ο πολύς κόσμος, η γιορτινή μουσική, οι ζωηρές συζητήσεις, τα γέλια και όσα για εμάς θεωρούνται καλοδεχούμενη «αναστάτωση», για τον άνθρωπο που ξεχνά είναι ένας πραγματικός εφιάλτης. Αν νιώσεις ότι ο άνθρωπός σου έχει κουραστεί από τα τόσα ερεθίσματα, προτείνέ του να αποσυρθεί για λίγο σε ένα ήσυχο δωμάτιο του σπιτιού. Ενθαρρύνέ τον να ασχοληθεί με μία χαλαρωτική δραστηριότητα όπως να ξεφυλλίσει ένα άλμπουμ με φωτογραφίες, να ακούσει την αγαπημένη του μουσική, να ζωγραφίσει ή ακόμα και να κοιμηθεί.

15. Δες το ποτήρι μισογεμάτο

Ακόμα και αν έχεις προετοιμαστεί κατάλληλα και έχεις προβλέψει κάθε πιθανό σενάριο, δεν αποκλείεται να πάει κάτι στραβά. Μπορεί ο άνθρωπος που φροντίζεις να έχει ένα ξέσπασμα θυμού μπροστά στους καλεσμένους σας. Ή την ώρα του δείπνου να πάρει από την πιατέλα ένα κομμάτι κρέας και να το φάει με το χέρι. Διαχειρίσου το περιστατικό με ψυχραιμία, όπως θα έκανες αν ήσασταν στο σπίτι οι δυο σας. Δεν πειράζει αν δεν είναι όλα τέλεια. Μια άβολη στιγμή δεν αρκεί για να χαλάσει την ευχάριστη, γιορτινή ατμόσφαιρα – εκτός κι αν εσείς το επιτρέψετε.

Και φυσικά μην ξεχνάς τον εαυτό σου

Ακόμα και μέσα στο φορτωμένο πρόγραμμα των Χριστουγέννων, βρες χρόνο για να φροντίσεις τον εαυτό σου και να φορτίσεις τις μπαταρίες σου. Ζήτα από ένα άτομο εμπιστοσύνης να μείνει για λίγες ώρες με τον άνθρωπό σου ώστε να κάνεις μια βόλτα στους χριστουγεννιάτικα στολισμένους δρόμους, να κάνεις τα ψώνια σου ή απλά για να χαλαρώσεις στον καναπέ σου διαβάζοντας το αγαπημένο σου βιβλίο. Λίγος χρόνος αποκλειστικά για εσένα είναι το καλύτερο χριστουγεννιάτικο δώρο που μπορείς να κάνεις στον εαυτό σου.

Αποδέξου το «καινούριο φυσιολογικό», υποδέξου τα Χριστούγεννα με χαμηλές προσδοκίες αλλά και ταυτόχρονα με θετική διάθεση και ίσως αυτές οι γιορτές να διαψεύσουν τους φόβους σου και να αποδειχθούν πραγματικά υπέροχες τόσο για εσένα, όσο και για τον άνθρωπό σου που ξεχνά.