Έντεκα βιβλία από φωνές του κόσμου που αποτέλεσαν τη βάση της λογοτεχνίας του σήμερα

→ 1909: Η ημερομηνία είναι ενδεικτική· τότε πρωτοδημοσιεύτηκε η ιστορία που δίνει τον τίτλο της στην ανθολογία των επτά διηγημάτων του Αλεξάντερ Γκριν Το νησί Ρενό και άλλα διηγήματα (εκδ. Κίχλη), γραμμένα όλα στην περίοδο της μεταμόρφωσης της Ρωσίας, από το 1907 ως το 1926. Ο Γκριν (εκ του Γκρινέφσκι) είναι κυρίως γνωστός για τις ονειρικές θαλασσινές του περιπέτειες, πολλές εκ των οποίων διαδραματίζονται στη φανταστική χώρα (που εκ των υστέρων παγιώθηκε να λέγεται) Γκρινλανδία. Η πρώτη της εμφάνιση στη βιβλιογραφία του Γκριν γίνεται στο ομώνυμο διήγημα της συλλογής. Το ελληνικό κοινό είχε ήδη αγκαλιάσει αυτόν τον ιδιαίτερο συγγραφέα πριν από λίγα χρόνια, διαβάζοντας το μυθιστόρημα Τα πορφυρά πανιά (εκδ. Κίχλη).

→ 1913: Τα αδέρφια Μορέλ και η συναισθηματικά πολύπλοκη σχέση τους με τη μητέρα τους. Η Αγγλία των ανθρακωρυχείων. Οι αντιλήψεις στη βρετανική κοινωνία πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο. Το αριστούργημα του Ντ. Χ. Λόρενς Γιοι και εραστές (εκδ. Μεταίχμιο).

→ 1951: Ο κόσμος αγνοεί ότι ο πρωτοεμφανιζόμενος διηγηματογράφος από την Αργεντινή θα εξελισσόταν σε έναν από τους σπουδαιότερους συγγραφείς του 20ού αιώνα. Το Ζωολόγιο (εκδ. Opera) του Χούλιο Κορτάσαρ διαβάζεται σήμερα μ’ αυτή τη γνώση και επιτρέπει στους Έλληνες αναγνώστες να παρατηρήσουν τα πρώτα βήμα του συγγραφέα, που είχε την ωριμότητα να γράψει ένα διήγημα όπως το Κατειλημμένο σπίτι. Για τους πολυάριθμους φανατικούς του Κορτάσαρ να σημειώσω ότι μόλις κυκλοφόρησε από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης ένα δοκιμιακό κείμενό του με τίτλο Ποιητική και πολιτική της αφήγησης.

→ 1961: Το τέταρτο, τελευταίο και λιγότερο προβεβλημένο μυθιστόρημα της Κάρσον Μακάλερς, Ρολόι χωρίς δείκτες (εκδ. Διόπτρα), είναι μία ακόμα ιστορία για τον αμερικανικό νότο, στημένη πάνω στο ζήτημα των φυλετικών διακρίσεων. Το βιβλίο προστίθεται στη φροντισμένη σειρά της Διόπτρας που επανέφερε στην αναγνωστική επικαιρότητα αυτή τη σπουδαία αμερικανική φωνή.

→ 1964: Διαβάζω ένα σχόλιο στο Kirkus και το μεταφέρω ως έχει, γιατί με τέσσερις λέξεις περιγράφεται πλήρως αυτό το αυτοβιογραφικό κείμενο της Σιμόν ντε Μποβουάρ: «Ρέκβιεμ και συγχρόνως εξορκισμός». Το Ένας πολύ γλυκός θάνατος (εκδ. Μεταίχμιο), με λίγο περισσότερες λέξεις, είναι το χρονικό του θανάτου της μητέρας της συγγραφέα. Μια σπουδή για την απώλεια, συγκλονιστικό από την πρώτη γραμμή.

→ 1967: Απομονώνοντας κάποια από τα βασικά θέματα του Πάγου (εκδ. Gutenberg) της Άννα Καβάν, π.χ. κλιματική αλλαγή ή γυναικεία κακοποίηση, φαίνεται περίεργο ότι το μυθιστόρημα δεν γράφτηκε σήμερα. Επειδή μάλλον ξεχνάμε ότι τα προβλήματα που προσπαθεί ο κόσμος να λύσει στον 21ο αιώνα δημιουργήθηκαν πολύ παλιότερα. Το βιβλίο έτσι κι αλλιώς διαθέτει μια προφητική χροιά μέσω της μη ρεαλιστικής του υπόστασης, κινείται ανάμεσα σε εφιάλτες και δυστοπικά τοπία – ή, αλλιώς, ένας άνδρας αναζητά μια βασανισμένη γυναίκα σε έναν πλανήτη που καταρρέει. Η Βρετανίδα συγγραφέας (το Καβάν είναι ψευδώνυμο) πέθανε έναν χρόνο αργότερα.

→ 1975: Ο 60χρονος Σολ Μπέλοου είχε τότε κερδίσει ήδη τρεις φορές (ο μόνος έως σήμερα) το Εθνικό βραβείο των Ηνωμένων Πολιτειών – για τις Περιπέτειες του Ώγκι Μαρτς (εκδ. Καστανιώτη), για το Χέρτσογκ (εκδ. Καστανιώτη) και για το Mr. Sammler’s Planet. Με το Δώρο του Χάμπολντ, που κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg, κέρδισε και το Πούλιτζερ. Το μυθιστόρημα φέρνει σε πρώτο πλάνο την εξέλιξη της σχέσης δύο ανθρώπων των γραμμάτων, του Τσάρλι Σιτρίν και του μέντορά του, Χάμπολντ Φλάισερ – πίσω από τον πρώτο «κρύβεται» ο ίδιος ο Μπέλοου, πίσω από τον Χάμπολντ ο ποιητής Ντέλμοντ Σβαρτς. Το Δώρο έχει πολλά πικρά σημεία (ματαιοδοξία, φθορά κ.ά.), σημαντικά έμμεσα και άμεσα σχόλια για την αμερικανική κουλτούρα, αλλά η υφή του είναι πρωτίστως κωμική. Το στοιχείο που καμιά φορά αποτελεί τη διαφορά ανάμεσα σε έναν καλό λογοτέχνη και έναν σπουδαίο. Έναν χρόνο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, ο Σολ Μπέλοου κέρδισε και το βραβείο που του έλειπε: στο σκεπτικό της βράβευσής του η Σουηδική Ακαδημία ανέφερε μεταξύ άλλων χαρακτηριστικών του έργου του τη φράση «διασκεδαστική περιπέτεια». Που νομίζω πως ως ένα σημείο περιγράφει το Δώρο του Χάμπολντ.

→ 1978: Αμέσως μετά τον Λεξιλάγνο και το Ερρίκος και Κάτωνας, η Άιρις Μέρντοχ, παραγωγικότατη όπως υπήρξε σε όλη της τη ζωή, εξέδωσε το Θάλασσα, θάλασσα (εκδ. Gutenberg), για το οποίο κέρδισε το βραβείο Μπούκερ – ο τίτλος, ίσως ο Έλληνας αναγνώστης τον αναγνωρίζει, προέρχεται από τη φράση «Θάλαττα, θάλαττα» που αναφέρει ο Ξενοφώντας στο βιβλίο Κύρου ανάβασις. Η Μέρντοχ βέβαια χρησιμοποιεί τη φράση μεταφορικά. Ο πρωταγωνιστής της είναι ένας θεατρικός συγγραφέας, πετυχημένος, εγωπαθής, που αποτραβιέται από την κοσμική ζωή και εγκαθίσταται σε ένα σπίτι δίπλα στη θάλασσα ώστε να συγγράψει τα απομνημονεύματά του. Εκεί, όμως, συναντά τυχαία τη γυναίκα η οποία πολλές δεκαετίες νωρίτερα υπήρξε ο έρωτας της εφηβείας του. Η ιστορία εξελίσσεται κωμικοτραγικά, με τη Μέρντοχ να ανατέμνει απολαυστικά την ανθρώπινη ψυχοσύνθεση.

→ 1985: Σεξουαλική απελευθέρωση, πειραματισμοί με ναρκωτικά, μέρες και νύχτες χωρίς νόημα: το Λος Άντζελες της νέας γενιάς της δεκαετίας του ’80 ζωντανεύει στο ιστορικό ντεμπούτο του Μπρετ Ίστον Έλις, Λιγότερο από μηδέν (εκδ. Οξύ), που ήταν στη γλώσσα μας για καιρό εξαντλημένο.

→ 1989: Ο Βαρλάμ Σαλάμοφ χρειάστηκε σχεδόν 20 χρόνια για να ολοκληρώσει το έπος που λέγεται Ιστορίες από την Κολυμά (εκδ. Άγρα) και είναι ακριβώς αυτό που λέει ο τίτλος του: ιστορίες από τα 17 χρόνια που ξόδεψε ο συγγραφέας στα σοβιετικά γκουλάγκ. Έγιναν κάποιες εκδόσεις στο εξωτερικό τη δεκαετία του ’70, αλλά στη Σοβιετική Ένωση αυτό το βιβλίο των 145 διηγημάτων και των 1.600 σελίδων κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1989, επτά χρόνια μετά τον θάνατο του Σαλάμοφ. Το χρονικό μιας φρίκης.

→ 2010: Ναι, η ημερομηνία αφορά τον δικό μας αιώνα, αλλά η συλλογή διηγημάτων Ψεύτες του νερού (εκδ. Καστανιώτη) του Μπάρι Χάνα, που κυκλοφόρησε αμέσως μετά τον θάνατο του συγγραφέα, αποτελείται κυρίως από κείμενα παλιότερων συλλογών που γράφτηκαν στις δεκαετίες του ’70, του ’80 και του ’90. Στα διηγήματα του Χάνα, καρβερικά εν μέρει, πρωταγωνιστούν καθημερινοί χαρακτήρες που ακροβατούν ανάμεσα στην τραγωδία και την κωμωδία – την ίδια στιγμή. Η συλλογή υπήρξε μια αποκάλυψη, καθώς ο Χάνα ήταν έως σήμερα αμετάφραστος στα ελληνικά.

Πηγή: kathimerini.gr