ΞΕΝΙΑ ΚΟΥΝΑΛΑΚΗ-kathimerini.gr

Η πλατφόρμα HBO Max απέσυρε το «Οσα παίρνει ο άνεμος», την εμβληματική ταινία του 1939, επειδή εξιδανικεύει τον ρατσιστικό Νότο επί αμερικανικού Εμφυλίου. Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία. Η πλατφόρμα ευαισθητοποιήθηκε γύρω από την προβληματική απεικόνιση της ιστορικής περιόδου, μετά το κίνημα που προκάλεσε ο θάνατος του μαύρου Τζορτζ Φλόιντ, θύμα υπερβάλλουσας και ρατσιστικής αστυνομικής βίας στη Μινεσότα. Mια από τις μακροβιότερες τηλεοπτικές σειρές, το «Cops», ματαιώθηκε για τους ίδιους λόγους μετά 32 συναπτές σεζόν. Η δανική LEGO ζήτησε να σταματήσει η πώληση σετ παιχνιδιών με αστυνομικούς και τον Λευκό Οίκο. «Yστερία!» σπεύδουν να πουν πολλοί. «Προληπτική λογοκρισία στο όνομα της υποτιθέμενης προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», είναι το επιχείρημά τους.

Δεν είναι ακριβώς έτσι. Κατ’ αρχάς, η ΗΒΟ διευκρίνισε ότι θα επαναφέρει την ταινία μαζί με μια συζήτηση για το ιστορικό της πλαίσιο. Αυτό έχει σημασία. Οπως το «Mein Kampf» του Χίτλερ δεν μπορεί να κυκλοφορεί ασχολίαστο, σαν να είναι ένα οποιοδήποτε βιβλίο, το ίδιο ισχύει και για την οσκαρική ταινία, που κανονικοποιεί την εκμετάλλευση των μαύρων. Αν τοποθετηθεί όμως μέσα σε μια ευρύτερη συζήτηση που δεν ωραιοποιεί τη φρίκη της δουλείας, τότε μπορεί, π.χ., ένας νέος θεατής να καταλάβει την ένταση του σημερινού κινήματος Black Lives Matter. Ή, αν διαβάσει στα «Ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου «Γύρισαν και κοίταξαν τον Αραπόβραχο που μαύριζε στο σκοτείνιασμα. Στην κορφή του έβλεπες αλήθεια ένα κεφάλι, ένα μέτωπο, μια πλατιά μύτη, ένα στόμα και δυο χοντρά χείλια», συνοδευόμενη από μια υποσημείωση που εντάσσει την επίμαχη αποστροφή σε ένα γλωσσικό και χρονικό περιβάλλον, τότε ένας μικρός μαθητής δεν κινδυνεύει, π.χ., να προσβάλει τον μαύρο διπλανό του, αποκαλώντας τον «αράπη».

Δεν είναι λοιπόν πρόβλημα μιας νοσηρής πολιτικής ορθότητας, όπως διατείνονται κάποιοι. Το ζητούμενο είναι να καλλιεργηθούν η ιστορική μνήμη και τα αντανακλαστικά, ώστε ο ρατσισμός, η ομοφοβία, ο αντισημιτισμός, ο σεξισμός να μην θεωρούνται εναλλακτικές απόψεις, αλλά αποσυνάγωγος λόγος που πληγώνει βαθιά και στοχοποιεί συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες. Και μια τελευταία παρατήρηση: Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η διεκδίκηση της ισότητας δεν είναι υπόθεση της Αριστεράς, όπως νομίζουν ορισμένοι – ανάμεσά τους και κάποιοι αρθρογράφοι αυτής της εφημερίδας. «Είναι το θεμέλιο της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ειρήνης στον κόσμο».