Ο SARS-CoV-2 έπληξε βαριά όμως δεν εξολόθρευσε τον λαϊκισμό, που με την παράταση της πανδημίας, την υποχώρηση της εμπιστοσύνης σε θεσμούς και κυβερνήσεις, τη δυτική εσωστρέφεια και τα ρήγματα στην πλανητική ομοθυμία, δείχνει γοργά να ανακάμπτει. Η μνήμη είναι εύθραυστη, θρυμματίζεται εύκολα εάν εκτεθεί στον ορμητικό ρου των ψευδοφιλελεύθερων, παρανοϊκών, σκοταδιστικών ιδεών, στην τρομακτική δύναμη των πόνων και των παθών. Τμήμα της ανθρωπότητας μοιάζει με τον αναρρωνύοντα που λαχταρά την αποδραμούσα αρρώστια.

Η οικονομική κρίση οδήγησε τους λαϊκιστές στην εξουσία και η πανδημική κρίση τούς αποκαθήλωσε. Οχι όλους. Μάλιστα, ο ακροδεξιός πρόεδρος της Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρο αναδείχθηκε πρόσωπο της χρονιάς, το άτομο με τη μεγαλύτερη επιρροή, θετική ή αρνητική, για το 2021, από τους αναγνώστες του περιοδικού ΤΙΜΕ – αν και τον τελευταίο λόγο θα έχουν αύριο οι συντάκτες του περιοδικού. Και ας έχει κατηγορηθεί για την επιδεικτική περιφρόνηση του πανδημικού κινδύνου, τις προκλητικές αντιεμβολιαστικές πρακτικές, τη σύνδεση του εμβολίου με το AIDS, τους υψηλότερους από ποτέ ρυθμούς αποψίλωσης του τροπικού δάσους του Αμαζονίου… Τη δεύτερη θέση κατέλαβε ο Ντόναλντ Τραμπ, την τρίτη οι εξουθενωμένοι εργαζόμενοι στο μέτωπο της υγείας, την τέταρτη ο Ρώσος ακτιβιστής Αλεξέι Ναβάλντι και την πέμπτη (!) οι επιστήμονες που ανέπτυξαν το εμβόλιο κατά της COVID-19. Πέρυσι, οι αναγνώστες του περιοδικού είχαν τοποθετήσει στην κορυφή όλους τους εργαζομένους στους τομείς πρώτης γραμμής (από τους γιατρούς έως τους ντελιβεράδες).

Οι λαϊκιστικές κυβερνήσεις, σύμφωνα με λίστα που συνέταξε το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, είχαν από τις χειρότερες επιδόσεις ως προς την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού. Μέχρι τα τέλη του 2020, Ηνωμένες Πολιτείες, Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Μεξικό ήταν μεταξύ των δέκα χωρών με τις βαρύτερες απώλειες από την πανδημία. Ντόναλντ Τραμπ και Ζαΐρ Μπολσονάρο υποβάθμισαν και πολιτικοποίησαν την κρίση, όξυναν την κοινωνική πόλωση, ενθάρρυναν την απειθαρχία στα συνιστώμενα από τους ειδικούς μέτρα. Βέβαια, δώδεκα από τις 17 εν τω συνόλω λαϊκιστικές κυβερνήσεις δεν υποτίμησαν την πανδημία, αν και έδρασαν ποικιλοτρόπως. Φιλιππίνες και Ινδία την εξέλαβαν ως ζήτημα υψίστης ασφαλείας και υιοθέτησαν δρακόντεια μέτρα. Ουγγαρία και Πολωνία άδραξαν την ευκαιρία να υφαρπάξουν εκτελεστικές εξουσίες, να διαβρώσουν τους θεσμούς, να πλήξουν τη δημοκρατία.

Μέσα στον βόμβο του άτακτου πανδημικού σφυγμού, οι λαϊκιστές δείχνουν να ανακτούν, γοργά, χαμένα εδάφη

Μελέτες καταλογίζουν στα λαϊκιστικά αντιπολιτευτικά κόμματα ευθύνες για την πλημμελή εφαρμογή των μέτρων και την απομάκρυνση του πανδημικού τέλους. Θόλωσαν το ίχνος των σωτήριων δρόμων με τη συστηματική υπονόμευση των θεσμών, τη διάβρωση της εμπιστοσύνης στους ειδικούς και στην επιστήμη, την υπόθαλψη του αρνητισμού και των κοινωνικών εντάσεων, τη μικροπολιτική εναντίωση στη διαχείριση της πανδημικής κρίσης, το ζύγισμα μόνο αρνητικών στοιχείων, τη μυωπική θεώρηση των πρόδηλων αναγκών, την πολεμική στη διεθνή συνεργασία.

Μέσα στον βόμβο του άτακτου πλανητικού σφυγμού, οι λαϊκιστές ενίσχυσαν τις στρατηγικές επικοινωνίας που διευκόλυναν τη διάδοση των ιδεών τους, συγκεκριμένα τη διασπορά ψευδών ειδήσεων μέσω των κοινωνικών δικτύων. Μελέτες έδειξαν ότι η εμφάνιση μιας σειράς νέων θεωριών συνωμοσίας συνδέεται άμεσα με λαϊκιστικά κινήματα και λαϊκιστές ηγέτες σε όλο τον κόσμο, και ότι η παραπληροφόρηση είναι μεταξύ των παραγόντων που συνέβαλαν στην επιταχυνόμενη επανάκαμψη των λαϊκιστών. Οι λαϊκιστές της Ακροδεξιάς θα εκμεταλλευθούν τη διόγκωση των μεταναστευτικών ρευμάτων με τη λήξη της πανδημίας, την επιστροφή της τζιχαντιστικής τρομοκρατίας, τους φόβους των πολιτών μήπως τα μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής περιορίσουν δραματικά τις βολές τους, καταστήσουν τους φτωχούς φτωχότερους.

Επειτα, η πανδημία είναι μια σαρωτική πολυεπίπεδη πλανητική κρίση με μακροχρόνιες επιπτώσεις κυρίως σε όσους έχουν πληγεί περισσότερο από αυτήν. Κατά τις ευρωπαϊκές υγειονομικές αρχές, τα ποσοστά μόλυνσης και θανάτων είναι υψηλότερα μεταξύ των φτωχών, οι οποίοι κατά τον Διεθνή Οργανισμό Εργασίας έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση εισοδημάτων. Κάποια στιγμή, οι κυβερνήσεις θα διακόψουν τη χρηματοοικονομική στήριξη. Και μετά; Το γνωρίζουμε άριστα εξ ιδίων. Οπου πυκνώνουν τα ερέβη, πολλαπλασιάζονται τα δεινά και οι αφορμές δακρύων, αποκτά θυμική χροιά και το παραμικρό συμβάν, η ύπαρξη, από συμφορά σε συμφορά λιγοστεύει· και πλέον, η απόσταση από τις τάξεις των λαϊκιστών είναι μια ανάσα δρόμος.

Τασούλα Καραϊσκάκη-kathimerini.gr