Ο κοροναϊός δεν έχει εξαλειφθεί, συνεχίζει να «κυκλοφορεί» και στο πέρασμα του αφήνει βαθιές πληγές. Αναδεικνύει αδυναμίες, ξεσκεπάζει ανισότητες και μας “χτυπάει” την καμπάνα κάνοντάς μας όλους, ιδιαίτερα την επιστημονική κοινότητα, να αγωνιούμε για τις “προθέσεις” του και αν μας “επιφυλάσσει” δεύτερο γύρο.

Στην Ελλάδα το πρώτο κύμα αντιμετωπίστηκε αποτελεσματικά, χάρη στην έγκαιρη λήψη μέτρων και στην αυστηρή τήρηση από τους πολίτες των μέτρων ατομικής προστασίας. Η εμπειρία αυτή είναι πολύτιμη για την αποτελεσματική διαχείριση νέου επιδημικού κύματος, το οποίο οι επιστήμονες αναμένουν το φθινόπωρο.

«Για όσο καιρό δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2, η απειλή μιας νέας επιδημικής έκρηξης ή πανδημίας θα είναι πάντα υπαρκτή», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Καντζανού, επίκουρη καθηγήτρια Επιδημιολογίας- Προληπτικής Ιατρικής, ΕΚΠΑ.

Προσθέτει ότι «τα παγκόσμια επιδημιολογικά δεδομένα της πανδημίας COVID-19 και οι εκτιμήσεις της επιστημονικής κοινότητας συγκλίνουν ότι ο κίνδυνος ενός νέου επιδημικού κύματος το φθινόπωρο είναι υπαρκτός».

Η ιστορία της ανθρωπότητας, λέει η κ. Καντζανού, έχει δείξει ότι ακόμα και επιδημίες, όπως της πανώλης, που θεωρούνται ότι έχουν εξαλειφθεί, παραμένουν ενδημικές σε περιορισμένες περιοχές του πλανήτη. Τα δεδομένα των πρόσφατων αντίστοιχων επιδημιών από ιούς SARS και MERS, που ανήκουν στην οικογένεια των κορονοϊών, μαρτυρούν ότι οι ιοί παραμένουν διασπαρμένοι στην κοινότητα, με κίνδυνο πάντα μιας πιθανής επιδημικής έκρηξης. «Πιστεύω ότι αντίστοιχα δεδομένα θα ισχύσουν κατά τη συμπόρευσή μας με τον νέο κορονοϊό της πρόσφατης πανδημίας. Μοναδικός τρόπος ανακοπής μιας επιδημίας είναι η εκλεκτική ή καθολική ανοσοποίηση του πληθυσμού μέσω ενός αποτελεσματικού εμβολίου», σημειώνει.

Πολύτιμη εμπειρία για την αποτελεσματική διαχείριση δεύτερου κύματος

Στην παρούσα φάση, ο ημερήσιος αριθμός νέων κρουσμάτων είναι ιδιαίτερα χαμηλός στη χώρα μας, γεγονός που μαρτυρά ότι η επιδημία έχει περιοριστεί σημαντικά, τονίζει η κ. Καντζανού. Από την άλλη μεριά, προσθέτει, ο μικρός αριθμός καταγεγραμμένων κρουσμάτων δηλώνει ότι το ποσοστό συλλογικής ανοσίας έναντι του SARS-CoV-2 είναι ιδιαίτερα χαμηλό και, επομένως, ο πληθυσμός είναι δυνητικά ιδιαίτερα ευάλωτος σε ένα νέο επιδημικό κύμα. «Σε αυτή την περίπτωση, ελπίζω ότι η παρούσα εμπειρία και εκπαίδευση του πληθυσμού θα κριθεί επαρκής, ώστε να αποφευχθεί η ανάγκη επανεφαρμογής καθολικής καραντίνας, καθώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα είχε δραματικές συνέπειες για την οικονομία της πατρίδας μας. Οι Έλληνες έχουν αποδείξει ότι μπορούν να πειθαρχήσουν με θαυμαστό τρόπο, προβάλλοντας τεράστιο αίσθημα ατομικής ευθύνης, όταν πρόκειται να υπηρετήσουν το γενικότερο συμφέρον. Επομένως, θεωρώ ότι, εάν απαιτηθεί, θα αποδείξουμε και πάλι τα κοινωνικά αντανακλαστικά αλληλεγγύης και ευθύνης και θα πειθαρχήσουμε διασφαλίζοντας το πολύτιμο αγαθό της Δημόσιας Υγείας. Η εμπειρία του πληθυσμού σε ενδεικνυόμενες πρακτικές ατομικής πρόληψης και υγιεινής έναντι του κορονοϊού δημιουργούν ένα “ασφαλές πλαίσιο” ότι μπορούμε πλέον να διαχειριστούμε αποτελεσματικότερα ένα νέο επιδημικό κύμα, χωρίς να χρειαστεί ο αυστηρός εγκλεισμός του πληθυσμού κατ’ οίκον και το κλείσιμο της αγοράς».

Τα «κλειδιά» της επιτυχίας

Αναντίρρητα, η αντιμετώπιση της πανδημίας από τον SARS-CoV-2 στη χώρα μας υπήρξε επιτυχής. Οι Έλληνες έδειξαν εξαιρετικά αντανακλαστικά ως υπεύθυνοι πολίτες και ανέδειξαν ένα άλλο πρόσωπο για την πατρίδα μας: εκείνο που χαρακτηρίζεται από αγωγή, φιλοτιμία, ενσυνειδησία, συμπόνια και αλληλεγγύη, υπογραμμίζει η καθηγήτρια Μαρία Καντζανού. «Στην εγρήγορση και στη συνειδητοποίηση του κινδύνου από τον πληθυσμό και την επακόλουθη συμμόρφωσή του στα αυστηρά μέτρα περιορισμού που ακολουθήθηκαν, συνέβαλε η εκτενής ενημερωτική εκστρατεία με το μήνυμα «Μένουμε σπίτι» και η καθημερινή ενημέρωση όλου του πληθυσμού για την εξάπλωση της πανδημίας και τους υγειονομικούς κανόνες που πρέπει να τηρούνται».

Όπως λέει η κ. Καντζανού, τα άτομα συμμορφώνονται και τηρούν τα μέτρα περιορισμού όταν οι κανόνες που πρέπει να ακολουθήσουν είναι σαφείς και όταν οι κίνδυνοι της υγείας τους γίνονται αντιληπτοί και αποδεκτοί. Σε αυτό το πλαίσιο, ο βαθμός τήρησης από τον πληθυσμό των κανόνων που επιβάλλουν οι υγειονομικοί και πολιτειακοί φορείς εξαρτάται περισσότερο στο πόσο εύληπτο και σαφές είναι το μήνυμα των φορέων προς τους πολίτες και λιγότερο από το βαθμό παιδείας και επιστημοσύνης του πληθυσμού ή εάν πρόκειται για κατοίκους αστικών ή αγροτικών περιοχών.

«Η κυβέρνηση υλοποίησε μια πρωτόγνωρη εκστρατεία κινητοποίησης και αφύπνισης του πληθυσμού απέναντι σε μια ουσιαστική απειλή της δημόσιας υγείας», αναφέρει η καθηγήτρια.

Θεωρεί ότι η αλήθεια και η αμεσότητα της πληροφορίας σε παγκόσμιο επίπεδο σχετικά με την απώλεια ανθρώπινων ζωών, υπήρξαν καταλυτικοί παράγοντες, ώστε, ακόμα, και οι «απείθαρχοι και δύσπιστοι» Έλληνες να συμμορφωθούν με τα μέτρα της καραντίνας.

Μελέτη κατέδειξε υψηλό βαθμό τήρησης των προληπτικών μέτρων

Δημογραφική μελέτη, που δημοσιεύθηκε αρχές Μαΐου, του Ινστιτούτου Επικοινωνίας και Αλφαβητισμού στην Υγεία και στα ΜΜΕ, κατέδειξε υψηλότατο βαθμό τήρησης των προληπτικών μέτρων από το σύνολο των 1.322 ερωτηθέντων Ελλήνων πολιτών. Ειδικότερα, το 90% τηρούσαν με συνέπεια τα μέτρα προσωπικής υγιεινής, ενώ περίπου το 80%, φρόντιζαν να κρατούν τη διαπροσωπική απόσταση των 2 μέτρων κατά τις κοινωνικές συναναστροφές τους.

Μεταξύ άλλων, προέκυψε ότι το 18,4% (σχεδόν 1 στους 5 πολίτες) πέρασε την καραντίνα σε συνθήκες πραγματικής απομόνωσης, δίχως άλλον άνθρωπο στο ίδιο σπίτι, ενώ το 69,9% δήλωσε πως πέρασε την καραντίνα με την οικογένειά του. «Από τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι όταν το μήνυμα και η σημασία των περιοριστικών μέτρων είναι σαφή τότε γίνονται αντιληπτά και αποδεκτά από το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού».

Προσοχή στις ευάλωτες κοινωνικά ομάδες

Σύμφωνα με την καθηγήτρια Επιδημιολογίας- Προληπτικής Ιατρικής, ΕΚΠΑ, το επίπεδο μόρφωσης και παιδείας ενός πληθυσμού, αναντίρρητα, βοηθά στην κατανόηση κρίσιμων θεμάτων δημοσίου συμφέροντος, όπως η δημόσια υγεία και η ανάγκη κοινής συμμετοχής στην προσπάθεια διαφύλαξής της. «Σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες πληθυσμού, πρέπει να στρέφεται πάντα η προσοχή της Πολιτείας σε περιόδους πανδημιών, όπως θεωρώ ότι συνέβη και στην πατρίδα μας όταν χρειάστηκε».

Προσθέτει ότι «πληθυσμιακές μειονότητες, όπως οι Ρομά και οι πρόσφυγες που ζουν σε ιδιότυπες κλειστές κοινότητες, με μειωμένα μέσα ατομικής υγιεινής και απολύμανσης, δυσκολεύονται να αντιληφθούν τις ιδιαιτερότητες μιας πανδημίας και πολύ περισσότερο, να συμμορφωθούν σε αυστηρές πρακτικές ατομικής πρόληψης και ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο».

Στις αρχές Απριλίου, τα Εθνικά Κέντρα Αναφοράς των Ρομά, μέσω των Επιτρόπων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δημοσίευσαν τα δεδομένα σχετικά με τις επιπτώσεις της πανδημίας στους πληθυσμούς Ρομά. Διαπιστώθηκε ότι 30% των Ρομά ζουν σε κατοικίες χωρίς παροχή νερού, 40% δεν διαθέτουν εγκαταστάσεις υγιεινής στον τόπο διαμονής τους, ενώ πάνω από 80% ζουν σε πολυπληθείς γειτονιές, όπου δύο ή περισσότερες οικογένειες διαβιούν στην ίδια κατοικία. «Όπως είναι αντιληπτό, οι πληθυσμοί αυτοί είναι αδύνατον να τηρήσουν μέτρα ατομικής υγιεινής, πχ το πλύσιμο των χεριών με ζεστό νερό, και κοινωνικής αποστασιοποίησης. Σε αυτούς τους πληθυσμούς πρέπει να στρέφεται πάντα η προσοχή της Πολιτείας σε περιόδους πανδημιών, καθώς η υγεία των συνανθρώπων μου είναι το καλύτερο εχέγγυο και για τη δική μου υγεία», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Μαρία Καντζανού.

«Η ανθρωπότητα», συνεχίζει «ποτέ άλλοτε δεν είχε στη διάθεσή της περισσότερα και αποτελεσματικότερα μέσα έρευνας και τεχνολογίας, ώστε να διερευνήσει και καταπολεμήσει τις νέες προκλήσεις της δημόσιας υγείας. Ωστόσο, δεν πρέπει να λησμονούμε ότι η παγκόσμια υγεία αφορά και μεγάλα τμήματα πληθυσμών που ζουν στην αμάθεια, την ανέχεια και την οικονομική εξαθλίωση. Στις περιοχές αυτές θα πρέπει να στρέψουν το βλέμμα και τη φροντίδα τους οι φορείς της παγκόσμιας υγείας, διασφαλίζοντας ισότιμη πρόσβαση στις θεραπείες για όλους. Το αγαθό της υγείας είναι ανεκτίμητο και θα πρέπει να υπερασπίζεται με κάθε επιστημονικό μέσο για κάθε άνθρωπο».

Η δημόσια υγεία αποτελεί καθήκον και υποχρέωση όλων μας

«Ο πόλεμος ενάντια στη νόσο COVID-19 θα κερδηθεί όταν η επιστημονική πρόοδος στο συγκεκριμένο πεδίο οδηγήσει στην παραγωγή αποτελεσματικού εμβολίου και την ανάδειξη δραστικών φαρμακοθεραπειών ενάντια στον SARS-CoV-2», τονίζει η καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Μαρία Καντζανού. Από την άλλη «πρέπει να γίνει απολύτως σαφές ότι η δημόσια υγεία αποτελεί καθήκον και υποχρέωση όλων μας και διασφαλίζεται μόνον όταν ο καθένας επιδείξει πειθαρχία και τηρήσει επιμελώς τους κανόνες ατομικής υγιεινής και κοινωνικής αποστασιοποίησης», υπογραμμίζει.