Την ώρα που στον ουρανό της Θεσσαλονίκης ο ήλιος με τα σύννεφα δίνουν μάχη για το ποιος θα επικρατήσει, οι σιδερένιες κατασκευές στη Νέα Παραλία αρχίζουν να στήνονται και σε κάποιες από αυτές τοποθετείται η λευκή τέντα στο πάνω μέρος, θυμίζοντας τα περίπτερα που φιλοξενούν κάθε χρόνο αγαπημένα βιβλία και νέες εκδόσεις στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου της Θεσσαλονίκης.

Οι εργασίες για το στήσιμο των εγκαταστάσεων της 42ης διοργάνωσης ξεκίνησαν, ενώ τα προγνωστικά της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας δίνουν ως …φαβορί για τις επόμενες μέρες τα σύννεφα και μάλιστα αυτά που κουβαλούν βροχή.

«Είναι το γούρι του φεστιβάλ τα άσχημα καιρικά φαινόμενα», δηλώνει μιλώντας στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο πρόεδρος του Συνδέσμου Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας (Σ.ΕΚ.Β.Ε.) Μπάμπης Μπαρπουνάκης και θυμάται ότι έτσι ξεκίνησε η πρώτη διοργάνωση 42 χρόνια πριν. «Η πρώτη χρονιά ήταν η χειρότερη, ο αέρας πετούσε τα βιβλία στη θάλασσα κι εμείς τα μαζεύαμε με απόχες και με τη βοήθεια κάποιων ψαράδων που είχαν πλησιάσει με τις βάρκες τους, τα μάζευαν και μας τα δίνανε», λέει ο κ. Μπαρμπουνάκης και παραδέχεται ότι «ήμασταν απροετοίμαστοι για κάτι τέτοιο στην παρθενική διοργάνωση. Και τα επόμενα 3-4 χρονιά ήταν πολύ αντίξοες οι καιρικές συνθήκες, ενώ από τότε βρέχει κάθε χρόνο, με εξαίρεση την περίοδο της πανδημίας οπότε και μεταθέσαμε τις ημερομηνίες δύο εβδομάδες πιο πίσω», επισημαίνει.

Τα περίπτερα θα πρέπει να είναι έτοιμα έως την Παρασκευή 23/6 οπότε και ξεκινά το 42ο Φεστιβάλ Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ενώ ο καιρός συνεχίζει να συντηρεί το μύθο που θέλει το συγκεκριμένο πολιτιστικό δρώμενο να φέρνει βροχή στην πόλη… «Η αλήθεια είναι ότι ο καιρός μας βοήθησε πολύ, διότι ο κόσμος μας συμπάθησε και μας …συμπόνεσε γι’ αυτό», λέει ο υπεύθυνος μιας διοργάνωσης που στην πορεία όλων αυτών των χρόνων δεν δίστασε να …αυτοσαρκάζεται, τυπώνοντας αφίσες, όπου εκτός από το βιβλίο πρωταγωνιστούσε και η ομπρέλα.

Οι πολέμιοι της πρώτης διοργάνωσης και η καθιέρωση της θερινής περιόδου ως της καλύτερης του βιβλίου

Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του ’80 όταν ο -νεαρός τότε- Μπάμπης Μπαρμπουνάκης συμμετείχε στη διοργάνωση ενός φεστιβάλ βιβλίου που πραγματοποιούνταν στο Πεδίο του Άρεως στην Αθήνα. Μαζί με μία ομάδα εκδοτών από τη Βόρεια Ελλάδα αποφάσισαν την επόμενη χρονιά να κάνουν κάτι αντίστοιχο και στη Θεσσαλονίκη.

Η συγκεκριμένη ιδέα όμως δεν είχε μόνο συμπαραστάτες, αλλά και ανθρώπους που την πολέμησαν πολύ. «Εμείς από την πρώτη στιγμή ήμασταν υπέρ της προβολής και διάδοσης του βιβλίου. Ωστόσο υπήρχαν κάποιοι βιβλιοπώλες και εκδότες, που είχαν -κατά τη γνώμη μου- μία στενή επαγγελματική αντίληψη, ότι ένα φεστιβάλ θα προκαλούσε οικονομική ζημιά στα βιβλιοπωλεία τους», αναφέρει ο κ. Μπαρμπουνάκης. Οι ίδιοι άνθρωποι προχώρησαν σε διαμαρτυρίες στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης και χρειάστηκε να γίνει μία μαραθώνια συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου που κράτησε ως το πρωί και στην οποία ακούστηκαν πολλές διαφορετικές απόψεις, μέχρι τελικά να επικρατήσει αυτή της διεξαγωγής του. «Βρήκαμε τη στήριξη του τότε δημάρχου Θανάση Γιαννούση και το 1982 ξεκίνησε το πρώτο φεστιβάλ, φυσικά και με τη συμμετοχή ορισμένων βιβλιοπωλών, αφού δεν ήταν όλοι εναντίον αυτής της ιδέας», συμπληρώνει.

Χρειάστηκε να περάσουν κάποια χρόνια, όπως λέει ο κ. Μπαρμπουνάκης, για να μεταπειστούν και αυτοί που προσπάθησαν να μπουν εμπόδιο στην υλοποίηση της διοργάνωσης, η οποία τελικά κατάφερε να προβάλλει και να διαδώσει το βιβλίο σημαντικά. «Έως τότε, όταν έκλειναν τα σχολεία δεν υπήρχε καθόλου κίνηση στα βιβλιοπωλεία. Τον Ιούνιο σταματούσαν τα πάντα και το καλοκαίρι θεωρούνταν η νεκρή σεζόν του βιβλίου. Καλύτερη εποχή θεωρούνταν τα Χριστούγεννα και εν μέρει το Πάσχα. Το Φεστιβάλ όμως, από τη δεκαετία του ’90 και μετά, καθιέρωσε τη θερινή περίοδο φιλαναγνωσίας, που μέχρι σήμερα είναι η καλύτερη περίοδος του βιβλίου και από πλευράς αγοράς του, ιδιαίτερα για τα best-seller», εξηγεί.

Για την επίτευξη αυτής της αλλαγής στις συνήθειες του αναγνωστικού κοινού, εκτιμά ότι βοήθησαν και οι εκδηλώσεις με τα περιφερειακά φεστιβάλ που γινόταν σε διάφορες πόλεις της Βόρειας Ελλάδας από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βόρειας Ελλάδας που συστήθηκε αμέσως μετά το πρώτο Φεστιβάλ Βιβλίου. «Ξεκινήσαμε πολλές ακόμη δράσεις, όπως τη διεθνή έκθεση βιβλίου, την οποία διοργανώσαμε για πρώτη φορά το 2002 με την επωνυμία Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου. Επίσης, το δεκαήμερο για το παιδικό βιβλίο, αλλά και τη λογοτεχνία στα σχολεία, όπου επισκεπτόμασταν σχολικές τάξεις με συγγραφείς, οι οποίοι έως τότε θεωρούνταν απρόσιτοι και φέρναμε τα παιδιά κοντά στο βιβλίο», λέει ο κ. Μπαρμπουνάκης, τονίζοντας ότι αυτή η περίοδος έφερε και την καλύτερη εικοσαετία (1990-2010) τόσο για το Φεστιβάλ όσο και για το βιβλίο γενικότερα.

«Το ίντερνετ δεν θα επηρεάσει το βιβλίο»

Το Φεστιβάλ Βιβλίου που ήρθε και έμεινε στη Θεσσαλονίκη, στηρίχθηκε επίσης από την αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, η οποία -όπως αναφέρει ο πρόεδρος του Σ.ΕΚ.Β.Ε., όσο ήταν υπουργός το επισκέπτονταν κάθε χρόνο. Στη διάρκεια της λειτουργίας του επίσης, έδιναν το παρών πρωθυπουργοί και αρχηγοί κομμάτων.

Στη δεκαετία του ’90 έζησε τις μεγαλύτερες δόξες του, αφού αυξάνονταν τόσο οι συμμετοχές με αποτέλεσμα η έκτασή του να ξεκινά από το άγαλμα του ναυάρχου Βότση και να φτάνει μέχρι το Μακεδονία Παλλάς.

Μετά την περίοδο της κρίσης και της πανδημίας που ακολούθησε, επηρεάστηκαν πολύ τόσο οι συμμετοχές στο Φεστιβάλ, όσο και η αγορά του βιβλίου. «Μειώθηκαν οι νέοι τίτλοι, ενώ έπεσε και το τιράζ. Παλιά τυπώναμε κάθε βιβλίο σε 3.000 αντίτυπα. Φτάσαμε να πέσουμε στα 1.000, ενώ σήμερα τυπώνουμε συχνά και λιγότερα από χίλια», αναφέρει ο πρόεδρος του Σ.ΕΚ.Β.Ε., λέγοντας ωστόσο ότι η επανάσταση στην τυπογραφία βοηθά πλέον στην πολύ γρήγορη έκδοση νέων βιβλίων.

Τον ίδιο, δεν τον φοβίζει το ενδεχόμενο να επηρεάσει το ίντερνετ το έντυπο βιβλίο και αισθάνεται αισιόδοξος ότι αυτά τα δύο, όταν ξεκαθαρίσει λίγο περισσότερο το τοπίο, θα καταφέρουν να συμβαδίσουν. «Αντίστοιχα το 1969 που είχε έρθει η τηλεόραση, ακουγόταν φωνές που έλεγαν ότι θα σταματήσει το βιβλίο. Όμως η τηλεόραση βοήθησε το βιβλίο. Το μόνο που έχει επηρεαστεί λόγω ίντερνετ, είναι μία κατηγορία βιβλίων που έχουν σχέση με την ενημέρωση και όχι με την ιστορία ή τη λογοτεχνία, αφού ο κόσμος ακόμη κι από το κινητό του μπορεί να έχει μία άμεση ενημέρωση, η οποία ωστόσο δεν μπορεί να καλύψει μεγάλο φάσμα, όπως αυτό που προσφέρουν για παράδειγμα οι εγκυκλοπαίδειες», σημειώνει.

Αφιερωμένο στον Κ. Παλαμά και τον Γ. Βαφόπουλο

Το 42ο Φεστιβάλ Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, είναι φέτος αφιερωμένο σε δύο σημαντικούς ποιητές, τον ευεργέτη της Θεσσαλονίκης Γιώργο Βαφόπουλο (120 χρόνια από τη γέννησή του, 1903-2023) για την προσφορά του στα γράμματα και στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης, αλλά και στον Κωστή Παλαμά (80 χρόνια από το θάνατό του, 1943-2023 ) για την προσφορά στα ελληνικά γράμματα και το μεγαλείο του.

Οι συμμετοχές ξεπερνούν τις 100, με αύξηση περίπου 12% σε σχέση με πέρυσι, πολλές παράλληλες εκδηλώσεις σχετικές με μουσική, χορό και θέατρο και περίπου 500 συγγραφείς που θα παρουσιάσουν τα βιβλία τους εκτός από την κεντρική εξέδρα και στα περίπτερα των εκδοτικών οίκων. Θα πραγματοποιηθεί από τις 23 Ιουνίου έως τις 9 Ιουλίου στην Νέα Παραλία, από το ύψος του Λευκού Πύργου. Οι ώρες λειτουργίας είναι καθημερινά από τις 7 το απόγευμα έως τις 11 το βράδυ.