Γυναίκες που κυοφόρησαν τα μωρά άλλων γυναικών περιγράφουν τη διαδικασία, αλλά και τα συναισθήματά τους – Τι προβλέπει το νομοθετικό πλαίσιο για τις παρένθετες κυοφόρους

Οι γιατροί που την είχαν εξετάσει ήταν κατηγορηματικοί. «Δεν θα μπορέσεις ποτέ να κυοφορήσεις». Η φράση αυτή στριφογυρνούσε στο μυαλό της για χρόνια. Και αν και ήταν μόλις 20 ετών όταν την πρωτοάκουσε, έχοντας ως πρότυπο τους γονείς της, που απέκτησαν νέοι παιδιά, άρχισε να εξετάζει από νωρίς τις εναλλακτικές. Μία από αυτές και η υιοθεσία, η οποία εντέλει απορρίφθηκε καθώς θα ήταν μια χρονοβόρα διαδικασία. Η μόνη επιλογή που απέμενε ήταν η παρένθετη κυοφόρος.

«Ήμουν 20 ετών όταν διαγνώστηκα με ένα αυτοάνοσο που “χτύπησε” τους πνεύμονες. Ο γιατρός μου μού είχε πει ότι δεν είχα πρόβλημα να τεκνοποιήσω, αλλά ότι το μωρό, ανεβαίνοντας προς τα πάνω, δεν θα μου επέτρεπε να αναπνεύσω», αφηγείται στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ η 39χρονη σήμερα Μελίνα (σ.σ.: τα ονόματα, λόγω ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων, έχουν αλλαχθεί και τα πραγματικά βρίσκονται στη διάθεση της εφημερίδας).

Η μητέρα για την κόρη

Η λύση βρισκόταν μέσα στην οικογένεια. Ήταν η ίδια της η μητέρα.

«Η ασφάλεια, η εμπιστοσύνη και το δέσιμο που υπάρχει μεταξύ οικογένειας ήταν ο πρωταρχικός λόγος που δέχτηκα όταν μου το πρότεινε η μητέρα μου. Ο σύζυγός μου ήταν αρκετά ανοιχτόμυαλος και γνώριζε ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Δεν έφερε ποτέ αντίρρηση, ούτε ήρθε ποτέ σε αμηχανία», αφηγείται στην «Κ» η Μελίνα.

Όσο για το νομικό κομμάτι της διαδικασίας, παρά τη συγγένεια, τηρήθηκε κατά γράμμα. «Παρόλο που ήμουν η μητέρα, έπρεπε να παραστούμε σε δίκη, να μας δώσει το δικαστήριο έγκριση για να προχωρήσουμε με τη γιατρό και το μαιευτήριο. Στο δικαστήριο ήμασταν παρόντες ο πατέρας, η μητέρα, εγώ ως παρένθετη και η γυναικολόγος που πιστοποιούσε ότι δεν έχω κάποιο πρόβλημα. Με ρώτησαν: είστε σίγουρη ότι θα το κάνετε αυτό; Είστε σίγουρη ότι μετά δεν θα διεκδικήσετε το παιδί; Υπέγραψαν και ο πατέρας και η κόρη μου ότι δέχονται και εγώ από την πλευρά μου ότι δεν θα έχω κανένα δικαίωμα», εξηγεί η μητέρα της Μελίνας, Αθηνά, η οποία ήταν τότε 49 ετών.

Ακολούθησαν οι εξετάσεις από γυναικολόγο, που έδειξαν ότι ήταν σε θέση να κυοφορήσει, και μετά το πιο δύσκολο κομμάτι, αυτό της χορήγησης ορμονών και της τοποθέτησης ωαρίων.

«Μπήκαμε και οι δύο σε ένα πρόγραμμα, η κόρη μου με ορμόνες και εγώ με κάποια άλλα φάρμακα, γιατί είχα ακόμα έμμηνο ρύση και θα έπρεπε η γυναικολόγος να παντρέψει τις γόνιμες ημέρες της κόρης μου με τη δική μου τοποθέτηση γονιμοποιημένων ωαρίων ώστε να μην αδιαθετούσα την άλλη μέρα», συμπληρώνει η Αθηνά.

Αν και είχε ήδη αποκτήσει δύο κόρες σε ηλικία 20 και 30 ετών, αυτή τη φορά, όπως λέει στην «Κ», ήταν όλα διαφορετικά.

«Η ευθύνη είναι τεράστια»

«Η αγωνία να μάθεις και να καταλάβεις ότι είσαι όντως έγκυος είναι τεράστια. Όσο μεγάλωνε το μικρό μέσα μου δεν είχε καμία σχέση με τις πρώτες εγκυμοσύνες, είτε γιατί ήμουν 49 και είχα μεγαλύτερη ωριμότητα, είτε επειδή ένιωθα ότι πρέπει να φτάσω στο τέρμα, για να μην απογοητεύσω τον εαυτό μου και την κόρη μου. Εγώ, δηλαδή, ακόμα και στα 30 που έκανα τη μεγάλη μου κόρη δεν θυμάμαι να είχα τέτοια στρατιωτική πειθαρχία. Το συναίσθημα της ευθύνης είναι τεράστιο», αφηγείται.

Η Αθηνά εργαζόταν τότε σε μια πολυεθνική και συνέχισε μέχρι την 26η εβδομάδα κύησης, οπότε και το ανακοίνωσε στη διοίκηση της εταιρείας.

«Έπρεπε να κρατήσω τον μισθό μου, γιατί αυτό ήταν το μόνο μου έσοδο. Όταν ενημέρωσα τον διευθυντή μου, φοβήθηκα μην σκεφτούν “τι πάει να κάνει αυτή”, όμως τελικά η αντίδραση συνολικά της εταιρείας ήταν τέτοια που μόνο συγκίνηση, αγάπη και υποστήριξη είχε», λέει.

«Σημασία έχει τι θα προσφέρεις μετά τη γέννηση»

Σε ό,τι αφορά το συναισθηματικό κομμάτι της βιολογικής μητέρας, πολλές γυναίκες θα ένιωθαν άβολα στη σκέψη και μόνο ότι κάποια άλλη κυοφορεί το παιδί τους. Για τη Μελίνα, όμως, δεν υπήρχε χώρος για εγωισμούς.

«Πριν πάρω την απόφαση σκεφτόμουν ότι ιδανικά ήθελα να το κάνω εγώ, μετά ότι δεν θέλω να πάθει κάτι η μητέρα μου. Με προβλημάτιζαν κυρίως θέματα υγείας, όχι τι θα πει ο κόσμος. Το αν θα το είχα ή όχι στην κοιλιά μου, το εγωιστικό κομμάτι, το ξεπέρασα γρήγορα. Σημασία είχε τι θα προσφέρω από εδώ και πέρα μετά τη γέννηση. Και ξένα να ήταν τα ωάρια, και υιοθεσία να έκανα, θα ήθελα να διοχετεύσω όλη αυτή την αγάπη κάπου», λέει η ίδια.

Την πρώτη στιγμή που κράτησε το παιδί της στα χέρια της παραδέχεται ότι αισθάνθηκε κάπως άβολα. «Ημουν αμήχανη, αλλά μάλλον ήταν το σοκ, σαστίζεις. Η όλη διαδικασία, όμως, ήταν ευτυχία. Στο τέλος μένουν μόνο τα καλά, ούτε το άγχος, ούτε τα χρήματα που έφυγαν», προσθέτει.

Παρένθετη μητρότητα από το 2002 στην Ελλάδα

Η παρένθετη μητρότητα προβλέπεται νομοθετικά στην Ελλάδα από το 2002, ωστόσο στη χώρα μας απαγορεύεται η γυναίκα που κυοφορεί να δώσει το δικό της γενετικό υλικό.

Όπως εξηγεί ο πρόεδρος της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής κ. Νίκος Βραχνής, «παρένθετη μπορεί να γίνει όποια γυναίκα επιθυμεί, χωρίς να έχει περιορισμό σε ό,τι αφορά το μορφωτικό επίπεδο, την οικονομική κατάσταση ή την καταγωγή. Το όριο ηλικίας της παρένθετης αυξήθηκε πριν από έναν χρόνο από τα 50 στα 54 έτη».

Οι γυναίκες άνω των 50 που επιθυμούν να υποβληθούν σε μεθόδους μερικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θα πρέπει να κάνουν μια ειδική αίτηση στην Εθνική Αρχή, ενώ χρειάζονται πιστοποιητικά από γυναικολόγο, ιατρό μαστού και παθολόγο ή καρδιολόγο.

Όπως δηλώνει ο κ. Βραχνής «το 2022 η Εθνική Αρχή έλαβε 400 αιτήσεις γυναικών και από αυτές οι δέκα αφορούσαν περιστατικά που θα χρησιμοποιούσαν παρένθετη κυοφόρο. Επομένως, μιλάμε για ένα ποσοστό 2%-3% των περιστατικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε αυτό το ηλικιακό γκρουπ». Εξηγεί, πάντως, ότι η αναζήτηση της παρένθετης δεν είναι εύκολη υπόθεση.

«Πλέον, ο νέος νόμος που εκδόθηκε το 2022 επιτρέπει η αναζήτηση της παρένθετης να γίνεται και μέσω της μονάδας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι υποψήφιες παρένθετες κυοφόροι και τα ζευγάρια που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί μπορούν να απευθύνονται στη μονάδα, ή αλλιώς κέντρο εξωσωματικής, και η μονάδα να φέρνει σε επαφή τις δύο πλευρές», σημειώνει.

Πάντως, αν η παρένθετη έχει σύζυγο θα πρέπει να υπάρξει συναίνεση και των δύο με συμβολαιογραφικό έγγραφο. Μια γυναίκα μπορεί να γίνει παρένθετη όσες φορές το επιθυμεί, αν πρόκειται για φυσιολογικό τοκετό, αν και τον τελευταίο λόγο τον έχει πάντα ο γυναικολόγος. Διαφορετικά, θα πρέπει να μην έχει περισσότερες από δύο καισαρικές τομές, γιατί μπορεί αργότερα να θελήσει και εκείνη να γίνει μητέρα και δεν θα πρέπει η μήτρα της να επιβαρυνθεί με πολλαπλά χειρουργεία.

Τι προβλέπεται ως αποζημίωση

Για όλη αυτή τη βιολογική καταπόνηση αλλά και για θέματα όπως η απώλεια εσόδων από την εργασία, η νομοθεσία ορίζει πλέον την εξής αποζημίωση της παρένθετης μητέρας.

«Μια γυναίκα που θα κυοφορήσει θα πάρει για τη βιολογική της καταπόνηση γύρω στις 10.000 ευρώ, ή αν είναι πολύδυμη κύηση 15.000 ευρώ. Παρ’ όλα αυτά, υπήρξαν και γυναίκες που το έκαναν από αλτρουισμό,, καθώς δεν απέκτησαν συνειδητά δικά τους παιδιά, όμως θέλησαν να βιώσουν την εμπειρία», εξηγεί ο κ. Βραχνής.

«Πρέπει να είναι ξεκάθαρο στη γυναίκα που θα γίνει παρένθετη ότι προσφέρει πολύ μεγάλη βοήθεια. Και πρέπει να υπάρχει σε όλο αυτό το κίνητρο μόνο η αγάπη. Εάν το οικονομικό υπερτερεί της αγάπης, δεν πιστεύω ότι μπορεί να πετύχει», υποστηρίζει από την πλευρά της η Αθηνά.

«Το έκανα για την εμπειρία»

Ενδεικτική περίπτωση αλτρουισμού αυτή της Ελένης.

«Ανέκαθεν ήθελα να γίνω μαμά. Και έλεγα ότι, αν δεν είχα παντρευτεί μέχρι τα 35, να κάνω μόνη μου ένα παιδί. Το οποίο έτσι και έγινε, έκανα παιδάκι με δότη. Πριν από αυτό, όμως, επειδή είχα και κάποιους ενδοιασμούς, ήθελα να αποκτήσω την εμπειρία της εγκυμοσύνης. Είχα διαβάσει στο Ιντερνετ την ιστορία μιας κοπέλας που αναζητούσε παρένθετη και με συγκίνησε και της είχα στείλει μήνυμα. Δεν μου απάντησε ποτέ, αλλά μετά από χρόνια μου ήρθε ένα e-mail από μια άλλη γυναίκα, η οποία είδε το τότε μήνυμά μου», αφηγείται στην «Κ».

Αυτή η γυναίκα ήταν η Αναστασία. Η συνάντησή τους έγινε μετά από τρεις ημέρες και καρποφόρησε, εκτός από ένα μωρό, και μια δυνατή φιλία.

«Δυστυχώς είχα κάποια γυναικολογικά προβλήματα από πολύ νέα. Ημουν 37 ετών όταν αναζήτησα παρένθετη, αφότου πήγα σε διάφορους γιατρούς που ασχολούνται με εξωσωματικές και μου είπαν ότι δεν πρόκειται να κυοφορήσω», λέει η Αναστασία.

«Μου ζητούσαν μέχρι και 30.000 ευρώ»

Η αρχική έρευνά της ήταν απογοητευτική, καθώς, όπως λέει, «τα ποσά ήταν εξωφρενικά, υπήρχαν κέντρα που της είχαν ζητήσει μέχρι και 30.000 ευρώ μαζί με τη γέννα», ποσό απαγορευτικό για την ίδια.

«Με ρώτησε η Αναστασία αν θέλω χρήματα, αλλά της απάντησα πως δεν ήθελα ούτε ένα ευρώ γιατί το θεωρώ ανήθικο, δεν το πουλάς το παιδί, υποτίθεται ότι βοηθάς. Δεν είχα ακόμα το δικό μου παιδί και δεν είχα άμεση οικονομική ανάγκη. Εννοείται, όμως, μου πλήρωσαν τα έξοδα μετακινήσεων, τις επισκέψεις στον γιατρό. Το μόνο που είχα ζητήσει ήταν μονόκλινο δωμάτιο στο νοσοκομείο», λέει από την πλευρά της η Ελένη.

Οι 32 εβδομάδες, οπότε και τελικά γεννήθηκε το μωρό, ήταν αγχωτικές για την Αναστασία. Η κύηση ήταν δίδυμη, αλλά στην πορεία χάθηκε το ένα μωρό.

«Η γυναίκα που θα το κάνει θέλει στήριξη. Επρεπε να δείξω εγώ δύναμη, αν και δεν ήταν ούτε για εμένα εύκολο. Είναι πολύ ψυχοφθόρο για τη γυναίκα που δεν κυοφορεί το μωρό, γιατί εμπιστεύεσαι τη μοναδική σου ελπίδα και τη ζωή του μωρού σου στα χέρια κάποιου άλλου και στο κατά πόσο θα τηρήσει όσα πρέπει σε μια εγκυμοσύνη. Προσπαθούσα, όμως, να μην παρεμβαίνω πολύ για να μη νιώθει και η ίδια καταπίεση. Εστίαζα κυρίως στα φάρμακα που θα έπρεπε να πάρει. Και φυσικά, κάθε φορά που ήταν να κάνει απλές αιματολογικές εξετάσεις, ήμουν συνέχεια δίπλα της. Της έδειξα εμπιστοσύνη και εννοείται ότι θα της οφείλω ευγνωμοσύνη για μια ζωή», εξομολογείται.

«Ένιωθα ότι πρέπει να προσέχω τα πάντα, γιατί είχα να δώσω κι έναν λόγο στους ανθρώπους αυτούς, είχα και τύψεις μήπως δεν έκανα κάτι καλά και γι’ αυτό γεννήθηκε πρόωρα το μωρό», λέει από τη μεριά της η Ελένη και συμπληρώνει ότι το μόνο αρνητικό της παρένθετης μητρότητας είναι ότι αποτελεί κατά κάποιο τρόπο εμπόδιο για μια υιοθεσία.

Η διεκδίκηση του νεογέννητου

Αναπόφευκτα, κάποιες φορές ξυπνά το μητρικό ένστικτο σε γυναίκες κυοφόρους που, μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα, αναπτύσσουν συναισθήματα γι’ αυτό που κλωτσάει στην κοιλιά τους. Όπως λέει η κ. Ισμήνη Κριάρη, μέλος της Εθνικής Αρχής Βιοηθικής και Τεχνοηθικής και μέλος της Εθνικής Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, αλλά και ομότιμη καθηγήτρια του Παντείου Πανεπιστημίου, «υπάρχει μια πολύ γνωστή περίπτωση στην Αμερική που είχε κάνει μια γυναίκα συμβόλαιο με ένα ζευγάρι ότι θα κυοφορούσε το παιδί και, μόλις το γέννησε, αν και είχε ήδη δύο δικά της παιδιά, πήρε το μωρό και αποδύθηκε σε έναν φρενήρη αγώνα δρόμου σε διάφορες πολιτείες, ισχυριζόμενη ότι αυτό το παιδί το γέννησε και ήταν δικό της. Αυτό, όμως, ήταν τα πρώτα χρόνια του θεσμού της παρένθετης. Μετά, οι γυναίκες που το έκαναν αυτό είχαν μια μεγαλύτερη συνειδητοποίηση. Ηξεραν ότι το μωρό αυτό το κυοφορούν και θα το δώσουν στην οικογένεια που έχει ζητήσει να το κρατήσει».

Και ενώ η διεκδίκηση του νεογέννητου είναι κάτι που σπανίζει, καθώς υπάρχει η νομική δικλείδα ασφαλείας, όπως εξηγεί η κ. Κριάρη, «η κυοφόρος δεν μπορεί να κρατήσει το παιδί, μπορεί όμως από τον έκτο μήνα έως και δύο χρόνια μετά τη γέννα να προσβάλλει τη μητρότητα του παιδιού με τον εξής τρόπο. Να πει “μου εμφυτεύσατε ένα γονιμοποιημένο ωάριο, το οποίο όμως το απέβαλα χωρίς να το πάρω είδηση και έμεινα έγκυος από σχέση δική μου”.

Επίσης, δεδομένου ότι η παρένθετη συνεχίζει να έχει σεξουαλικές σχέσεις, είναι πιθανό να αποβάλει και να μείνει έγκυος με δικό της ωάριο. «Συνεπώς, αυτοί που έχουν ζητήσει παιδί μπορούν, αφού το πάρουν στο σπίτι τους και δουν ότι δεν μοιάζει σε κανέναν από τους δύο γονείς, να ισχυριστούν ότι “αυτό το παιδί δεν είναι αυτό που εμφυτεύθηκε, αλλά της κυοφόρου που το έκανε με άλλον”, καταλήγει η κ. Κριάρη. Και στις δύο περιπτώσεις το δικαστήριο διατάσσει τη διεξαγωγή τεστ DNA.

Από την πλευρά της, η Αθηνά παρομοιάζει την παρένθετη με μία χύτρα. «Πρέπει να υπάρχει αγάπη. Αν δεν υπάρχει, όμως, αγάπη πρέπει να θεωρήσεις τον εαυτό σου ως μια χύτρα που σου βάζουν φαγητό για να το μαγειρέψεις. Όταν φτιάξει το φαγητό η χύτρα θα το κρατήσει για τον εαυτό της; Όχι, θα το δώσει να το γευτούν οι γύρω».

Η άλλη σκοτεινή όψη

Πάντως, η ανθρωπιστική πλευρά σίγουρα δεν είναι ο κανόνας. Η βιομηχανία της εμπορικής παρένθετης μητρότητας γνωρίζει παγκόσμια άνοδο, καθώς ολοένα περισσότερα άτομα καταφεύγουν σε αυτή τη μέθοδο για να αποκτήσουν παιδιά, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που γυναίκες με οικονομική δυσχέρεια πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από πρακτορεία που άλλα ποσά τους υπόσχονται και άλλα τις πληρώνουν τελικά. Επίσης, εν δυνάμει γυναίκες κυοφόροι, ποντάροντας στην επιθυμία ζευγαριών να γίνουν γονείς, διεκδικούν πέρα από τα νόμιμα επιπλέον χρήματα κάτω από το τραπέζι.

Σύμφωνα με την εταιρεία υπηρεσιών συμβουλευτικής Global Market Insights, η αξία της παγκόσμιας βιομηχανίας εμπορικής παρένθετης μητρότητας υπολογιζόταν σε 14 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 -αν και τα ακριβή ποσά είναι δύσκολο να επαληθευτούν δεδομένης της προσωπικής, και άρα εμπιστευτικής, φύσης πολλών συμφωνιών.

Μέχρι το 2032, ο αριθμός αυτός προβλέπεται να εκτοξευτεί στα 129 δισεκατομμύρια δολάρια, καθώς τα προβλήματα γονιμότητας αναμένεται να έχουν ενταθεί.

Θεοδώρα Βασιλοπούλου-kathimerini.gr