Προτού προλάβει καλά καλά να ανατείλει ο ήλιος πάνω από το Αλεσουντ της δυτικής Νορβηγίας, δεκάδες καράβια σαλπάρουν ήδη στα νερά του Ατλαντικού που βρέχουν τη γραφική πόλη. Με φόντο τα απότομα και απόκοσμα όρη Σανμόρ, μικρά αλιευτικά ψαρεύουν μπακαλιάρους από τον βαθύ ωκεανό, ενώ επιβατηγά πλοία πηγαινοέρχονται ακατάπαυστα στις ακτές των φιορδ, μεταφέροντας τους πολίτες και τα αυτοκίνητά τους. Στα πολύχρωμα, αρτ νουβό εστιατόρια της πόλης συναντά κανείς σχεδόν εξ ολοκλήρου πιάτα με θαλασσινά, ενώ διάφορα πολιτιστικά μνημεία κοσμούνται με ταμπέλες που εξιστορούν την ιστορία των Βίκινγκς και τον τρόπο με τον οποίο δάμαζαν ανά τα χρόνια τα κύματα των θαλασσών του Βορρά.

Είναι πραγματικά αδύνατο να ξεχωρίσει κανείς τη θάλασσα από τη Νορβηγία, μια χώρα της οποίας οι ακτές είναι σχεδόν μεγαλύτερες σε έκταση από τα μεσόγεια. Παραδόξως, σε αυτό θυμίζει αρκετά την Ελλάδα. Παρότι σπάνια συγκρίνει κανείς τις Σκανδιναβικές χώρες με τα κράτη της Μεσογείου, το υδάτινο στοιχείο έχει επηρεάσει τον πολιτισμό της Ελλάδας και της Νορβηγίας με εντυπωσιακά παρεμφερείς τρόπους, πρωταγωνιστώντας από τα τοπικά τραγούδια και τη γαστρονομία μέχρι τις σύγχρονες οικονομικές ευκαιρίες. Η ναυτιλία και η αλιεία, για παράδειγμα, παραμένουν τα τελευταία χρόνια κινητήριοι μοχλοί και για τις δύο οικονομίες.

Στα τέλη του 2015 σάλπαρε στα νερά της Νορβηγίας το πρώτο πλοίο που κινείται με μπαταρίες. Το 2022 υπολογίζεται πως γύρω στα 80 νορβηγικά πλοία θα προσθέσουν την ηλεκτρική ενέργεια στους κινητήρες τους.

Σε ό,τι έχει να κάνει όμως με τη γαλάζια οικονομία και την ετοιμότητα των δύο χωρών να προσαρμόσουν τη δραστηριότητα των θαλασσών στα νέα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής, τα πράγματα αρχίζουν να διαφέρουν. Πολλά επιβατηγά φέρι των φιορδ λειτουργούν είτε υβριδικά είτε εξ ολοκλήρου με μπαταρίες, ενώ τα νορβηγικά αλιευτικά ψαρεύουν από προσεκτικά σχεδιασμένες, βιώσιμες ιχθυοκαλλιέργειες. Στα ναυπηγεία του βορρά της χώρας, εταιρείες δουλεύουν ήδη πυρετωδώς για την κατασκευή του πρώτου πλοίου που θα κινείται με υδρογόνο και μηδαμινές εκπομπές ρύπων. Αναμένεται να σαλπάρει το 2021.

«Θέλουμε η Νορβηγία να εξελιχθεί στη νούμερο ένα ωκεάνια χώρα παγκοσμίως», δηλώνει με ενθουσιασμό στην «Κ» ο Ρότζερ Μάρτινσεν, επικεφαλής των βιομηχανιών θάλασσας της σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα Innovation Norway, που χαράσσει τη ρότα της γαλάζιας οικονομίας. «Από το 2016, η κυβέρνησή μας ξεχώρισε την καινοτομία στην οικονομία του ωκεανού ως προτεραιότητα και το 2019 την αναθεώρησε, αναγνωρίζοντας την κλιματική αλλαγή ως τον σημαντικότερο παράγοντα στις κινήσεις μας».

Φυσικά, τα πράγματα δεν ήταν πάντοτε έτσι. Από την ανακάλυψη των κοιτασμάτων της Βόρειας Θάλασσας στα νορβηγικά ύδατα στα τέλη της δεκαετίας του 1960, το πετρέλαιο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ραγδαία ανάπτυξη της χώρας, παρότι η ίδια τροφοδοτείται από την υδροηλεκτρική ενέργεια. Το 2011, η Νορβηγία ήταν ο όγδοος μεγαλύτερος εξαγωγέας αργού πετρελαίου στον κόσμο, ενώ μέχρι το 2015 το αργό πετρέλαιο και το φυσικό αέριο αντιπροσώπευαν το 40% της συνολικής εξαγωγικής αξίας της χώρας. Τα ναυπηγεία της χώρας, δε, βασίζονταν σχεδόν εξ ολοκλήρου στην κατασκευή σκαφών υπεράκτιων γεωτρήσεων. «Πριν από μία δεκαετία αλλάζαμε τις λάμπες σε LED και το αποκαλούσαμε καινοτομία», αστειεύεται ο Μάρτινσεν. «Επειτα ήρθε το 2015 και οι τιμές του αργού πετρελαίου έπεσαν από έναν γκρεμό πιο απότομο και από τα φιόρδ».

Το «ferry tale»

Από την κρίση αυτή γεννήθηκε το νορβηγικό θαύμα καινοτομίας της γαλάζιας ναυτιλίας, το λεγόμενο «ferry tale», όπως το αποκαλούν χαϊδευτικά οι Νορβηγοί. Eκμεταλλευόμενη την ευκαιρία, η νορβηγική κυβέρνηση έστριψε το τιμόνι προς τα οικολογικά πλοία, παρέχοντας μία σειρά από κίνητρα και γενναιόδωρες επιδοτήσεις μέσω ενός μοντέλου σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα. «Η φιλοσοφία μας είναι πως εκεί όπου δεν χρειάζεται ο ανταγωνισμός, επιβάλλεται η συνεργασία», δηλώνει χαρακτηριστικά ο Μάρτινσεν, αναφερόμενος στα καινοτόμα εταιρικά συγκροτήματα που επιβλέπει η Innovation Norway και τα οποία θυμίζουν μια σκανδιναβική εκδοχή της Σίλικον Βάλεϊ.

Στα τέλη του 2015, μέσω ενός διαγωνισμού πιλοτικού σχεδιασμού με δημόσια σύμβαση, σαλπάρει στα νερά της Νορβηγίας το πρώτο πλοίο που κινείται με μπαταρίες. Ενθουσιασμένη η νορβηγική κυβέρνηση ξεκινά να παρέχει επιχορηγήσεις και ρυθμιστικούς κανόνες, θέτοντας το 2050 ως προθεσμία για να πετύχει η ναυτιλιακή βιομηχανία της χώρας μηδενικές εκπομπές. Οι εταιρείες ανταποκρίνονται στο κάλεσμα και επενδύουν στα ηλεκτρικά πλοία, και τα οικολογικά φέρι ξεκινούν να εμφανίζονται στις θάλασσες και στα ναυπηγεία της χώρας με ταχύτατο ρυθμό. Το 2022 υπολογίζεται πως γύρω στα 80 νορβηγικά πλοία θα προσθέσουν την ηλεκτρική ενέργεια στους κινητήρες τους.

«Τα πλοία που κατασκευάζουμε σήμερα είναι αυτά που θα χρησιμοποιούμε σε τριάντα χρόνια, όταν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα είναι πλέον ακόμη πιο δυσμενείς και οι ρυθμίσεις πιο απαιτητικές», καταλήγει ο Μάρτινσεν. Η προνοητικότητα στην οποία αναφέρεται είναι και η πραγματική αιτία πίσω από τη μετατροπή της κρίσης σε ευκαιρία και του άλματος από την εξάρτηση στο πετρέλαιο στη σπίθα καινοτομίας που γέννησε τα πλοία του μέλλοντος.

Πάνω σε ένα ηλεκτρικό πλοίο

Τη διαδρομή με το ηλεκτρικό πλοίο κάνουν ετησίως περίπου 1.000.000 επιβάτες και 470.000 αυτοκίνητα.

Βρισκόμαστε καθ’ οδόν προς την περιοχή Χάλσα στα βόρεια του Αλεσουντ και το φυσικό περιβάλλον κόβει την ανάσα. Νησάκια με απότομα ψηλά βουνά βρίσκονται διάσπαρτα τριγύρω, ενώ ο ωκεανός σχηματίζει απρόβλεπτες διακλαδώσεις. Οι αποστάσεις μεταξύ των ακτών κυμαίνονται γύρω στα δέκα χιλιόμετρα και οι κάτοικοι της περιοχής βασίζονται εξ ολοκλήρου στα πλοία για τις μετακινήσεις τους. Περνώντας έναν φιδωτό παραθαλάσσιο δρόμο φτάνουμε στον προορισμό μας: το λιμάνι της Χάλσα, απ’ όπου θα επιβιβαστούμε σε ένα υβριδικό φέρι που θα μας μεταφέρει στην κωμόπολη Κάνεστραουμ. Η απόσταση των έξι χιλιομέτρων μεταξύ των δύο προορισμών είναι ιδανική για τη χρήση των πλοίων που κινούνται με μπαταρία, καθώς επιτρέπει την άμεση επαναφόρτιση έπειτα από το σύντομο ταξίδι των 20 λεπτών.

Ο σύγχρονος, μινιμαλιστικός σχεδιασμός του πλοίου μάς κερδίζει αμέσως. Με την επιβίβασή μας, οδηγούμαστε στη γέφυρα, όπου ο καπετάνιος μας εξηγεί πως στο μεγαλύτερο μέρος της η κίνηση του σκάφους είναι αυτοματοποιημένη μέσω της χρήσης τεχνητής νοημοσύνης, προκειμένου να βελτιστοποιηθεί η κατανάλωση ενέργειας. «Ισως κάνει τη δουλειά μου λίγο πιο βαρετή», προσθέτει με αυτοσαρκασμό, ενώ μας δείχνει το εύχρηστο σύστημα από σύγχρονες οθόνες που χρησιμοποιεί για να παρακολουθεί την πορεία. Στην επιστροφή κατευθυνόμαστε προς το μηχανοστάσιο, όπου ένας μηχανικός μας ξεναγεί σε ένα δωμάτιο με μια συστάδα από μπαταρίες. Κατά τη διάρκεια της αποβίβασης και επιβίβασης, το πλοίο εφάπτεται στην προβλήτα και φορτίζει με ηλεκτρισμό τις τεράστιες μπαταρίες, εξοπλίζοντας το σκάφος με την απαραίτητη ενέργεια για να διανύσει το σύντομο ταξίδι του. Αν σκεφτεί κανείς πως τη διαδρομή χρησιμοποιούν περίπου 1.000.000 επιβάτες και 470.000 αυτοκίνητα ετησίως, η μείωση του περιβαλλοντικού αντικτύπου είναι ήδη αξιοσημείωτη.

Το οικολογικό πλοίο είναι αποτέλεσμα κινητοποίησης της τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία έθεσε ως στόχο τουλάχιστον το 95% της ενεργειακής κατανάλωσης των σκαφών που εκμεταλλεύονται τη διαδρομή, να προέρχεται από τεχνολογία μηδενικών εκπομπών. Ο συνδυασμός του φουτουριστικού και οικολογικού πλοίου με το ειδυλλιακό τοπίο αποτελεί μια συγκινητική εικόνα: φέρνει στον νου ένα μέλλον, όπου η τεχνολογία θα συμπορεύεται με οικολογικές αρχές. Η διαδρομή Χάλσα-Κάνεστραουμ μπορεί να είναι μικρή, αποτελεί όμως έναυσμα για μία σειρά υπευθύνων των πορθμών του κόσμου να αναρωτηθούν τι είδους πλοία θέλουν να διασχίζουν τις θάλασσές τους την επόμενη μέρα.

«Γεφυρώνοντας» κρουαζιερόπλοια

Το SeaWalk είναι τηλεκατευθυνόμενο, εύκολα μετακινούμενο και επιτρέπει πολύ ταχύτερη αποβίβαση των επιβατών.

Ενας μεταλλικός βραχίονας 230 μέτρων που θυμίζει γιγάντιο χέρι βρίσκεται διπλωμένος στο στενό πέρασμα της θάλασσας ανάμεσα στα θεόρατα βουνά του φιορδ Γκέιρανγκερ. Περιμένει το επόμενο κρουαζιερόπλοιο για να επεκταθεί και να γεφυρώσει το σκάφος με τον ειδυλλιακό προορισμό. Πρόκειται για το SeaWalk, μια καινοτόμο λύση που βοηθά τα γιγαντιαία κρουαζιερόπλοια να εφάπτονται σε δυσπρόσιτα λιμάνια και στενά περάσματα σαν το μαγευτικό φιόρδ. Με κόστος λιγότερο από το 50% μιας παραδοσιακής προβλήτας από σκυρόδεμα, η ευέλικτη κατασκευή προσφέρει πολλαπλά οφέλη: είναι εύχρηστα τηλεκατευθυνόμενη, εύκολα μετακινούμενη, επιτρέπει πολύ ταχύτερη αποβίβαση των επιβατών και μπορεί να μετατρέψει δύσκολους προορισμούς σε κέντρα κρουαζιέρας.

«Τόσο μεγάλα ήταν τα πλεονεκτήματα, που οι ντόπιοι ξεκίνησαν να το αποκαλούν Money Walk», αναφέρει με χιούμορ ο Αρθουρ Κορντ, μέλος της ομάδας του SeaWalk. Πράγματι, η μεταλλική γέφυρα εντυπωσιάζει τους επιβάτες, οι οποίοι προηγουμένως έπρεπε να χρησιμοποιούν μικρές λέμβους για να αποβιβαστούν από το κρουαζιερόπλοιο, ενώ πλέον κατεβαίνουν με μεγάλη ευκολία. Η εταιρεία έχει ήδη κατασκευάσει με επιτυχία πέντε SeaWalk, το ένα εκ των οποίων βρίσκεται στο Πορτ Ρουαγιάλ της Τζαμάικας, πάνω από μια υποθαλάσσια παλιά πόλη. Οι κατασκευές λειτουργούν με υδροηλεκτρική ενέργεια, ενώ αντέχουν μέχρι και σε συνθήκες κυμάτων ύψους δύο μέτρων. Το γεγονός πως χρησιμοποιούνται ήδη στο Γκέιρανγκερ, μια τοποθεσία προστατευόμενη από την UNESCO, είναι απόδειξη της ελάχιστης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης που επιφέρουν.  Δεκάδες τοποθεσίες, διάσπαρτες στην Ελλάδα έχουν ήδη κινήσει το ενδιαφέρον της SeaWalk, η οποία θεωρεί πως υπάρχουν τρομερές δυνατότητες στην επέκταση της βιομηχανίας κρουαζιερόπλοιων στη χώρα. Η εταιρεία ξεχωρίζει, μεταξύ άλλων, τη Μήλο, την Πάτμο, την Κεφαλλονιά και το Λαύριο ως προορισμούς στους οποίους η καινοτόμος κατασκευή τους θα ταίριαζε γάντι –τόσο λόγω της στενότητας των λιμανιών όσο και του ενδιαφέροντος από την αγορά της κρουαζιέρας– και βρίσκεται ήδη σε συζητήσεις με αρμόδιους φορείς. «Το πιο ενδιαφέρον με το SeaWalk είναι πως οι επιβάτες εντυπωσιάζονται από την κατασκευή και τραβούν μέχρι και φωτογραφίες ενώ βρίσκεται εν κινήσει», αναφέρει ένας εργάτης που μας κάνει επίδειξη της λειτουργίας του βραχίονα. «Νιώθουν πως η ακτή επεκτείνεται και αγκαλιάζει το πλοίο και ανταποκρίνονται στο κάλεσμα».

ΝΙΚΟΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ