Ένας Ελβετός οδοντίατρος που μόλις έχει ανοίξει το ιατρείο του στη Γενεύη, ερωτάται αν θα μπορούσε να περιποιηθεί τα δόντια ενός χανσενικού στην Αθήνα. Χωρίς πολλές σκέψεις, αποφασίζει να ταξιδέψει για την ελληνική πρωτεύουσα. Αυτή τη μία φορά το 1972, διαδέχονται πολλές άλλες ακόμη και ο Ζιλιέν Γκριβέλ (Julien Grivel), επί 26 χρόνια έρχεται δύο φορές το χρόνο από την Ελβετία για να περιθάλπει λεπρούς που είχαν μεταφερθεί -από το 1957 και μετά, στην Αγία Βαρβάρα Αττικής.

Αυτό το ταξίδι διαρκείας και το ακόμη μεγαλύτερο εσωτερικό ταξίδι του Γκριβέλ, αναδεικνύει ο Σταύρος Ψυλλάκης, ένας από τους πρωτοπόρους στο ανθρωποκεντρικό ντοκιμαντέρ στη χώρα μας, μέσα από την ταινία «Σμιλεμένες ψυχές», που συμμετέχει στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

«Όταν ζεις σε μια εποχή ιδιαίτερα δυστοπική, όπου κυριαρχούν διάφορα τοξικά πράγματα, δύσκολα παρακάμπτεις μια τέτοια μορφή ανθρώπου, όπως είναι ο Ζιλιέν, εάν σε αφορά το ντοκιμαντέρ και η ίδια η ζωή», δηλώνει ο Σταύρος Ψυλλάκης στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων, εξηγώντας το λόγο που ασχολήθηκε με το συγκεκριμένο θέμα. «Είναι πολύ σημαντικό να έχει κάποιος εικόνα αυτού του ανθρώπου, διότι είναι πραγματικά μια πολύ φωτεινή παρουσία», προσθέτει.

Ο Ζιλιέν Γκριβέλ την εποχή εκείνη κρατούσε ημερολόγιο, όπου κατέγραφε όλη του την εμπειρία και το αξιοποίησε αργότερα για να γράψει το βιβλίο «Ελλάδα, η δική μου Ιθάκη», το οποίο ήταν η αφορμή για τη συγκεκριμένη ταινία. Μέσα σ’ αυτό, μιλά για τους ασθενείς των οποίων έφτιαξε τα δόντια, που στην ουσία ήταν η αρχή ενός τεράστιου δικτύου φιλικών σχέσεων που έχτισε στην Ελλάδα, με σημαντικότερο τον Μανώλη Φουντουλάκη, τον οποίο συνάντησε το 1973 στο νοσοκομείο, όπου νοσηλευόταν για υποτροπή της νόσου.

«Ο Μανώλης Φουντουλάκης, ένας πρώην χανσενικός, είναι το άλλο κεντρικό πρόσωπο της ταινίας. Ο Ζιλιέν τον αναφέρει πολύ συχνά στο ημερολόγιό του, ουσιαστικά σαν τον μέντορά του. Τον καθοδήγησε σε πάρα πολλά πράγματα και στ’ αλήθεια είχε αυτό το χάρισμα», αναφέρει ο σκηνοθέτης. «Αυτός λοιπόν, κάποια στιγμή, του είπε τελείως φιλικά: “ Ξέρεις φίλε, από αυτές τις δοκιμασίες βγαίνει όμορφα σμιλεμένη η ψυχή του ανθρώπου”. Αυτό λοιπόν που διαπραγματεύεται η ταινία, είναι το σμίλευμα της ψυχής αυτού του γιατρού, που αποφάσισε να κάνει αυτή την προσφορά», συμπληρώνει ο κ. Ψυλλάκης.

Ο ίδιος ο σκηνοθέτης, δεν πρόλαβε να γνωρίσει τον Μανώλη Φουντουλάκη -καθώς έφυγε από τη ζωή το 2010, όμως είχε την τύχη να του «παραχωρήσουν γενναιόδωρα» το υλικό που είχαν τραβήξει το 2008 και 2009 αντίστοιχα, δύο αγαπημένοι του συνάδελφοι, ο Θοδωρής Παπαδουλάκης και ο Σίλας Μιχάλακας. «Υπάρχει λοιπόν, μέσα στην ταινία μία συνομιλία του Γκριβέλ με τον Φουντουλάκη, αλλά δεν τους τράβηξα στην πραγματικότητα να κουβεντιάζουν. Είναι ένα μονταζιακό παιχνίδι, που όμως δεν στερεί τίποτα από την πραγματικότητα. Διότι, φανταστείτε ένα πρόσωπο που έχετε αγαπήσει, που σας έχει επηρεάσει, που έχετε ζήσει πράγματα μαζί και έχει πεθάνει, να είστε σε ένα πολύ δυνατό διάλογο μαζί του, γιατί η παρουσία του στη ζωή σας ήταν καθοριστική», εξηγεί ο Σταύρος Ψυλλάκης.

Στ. Ψυλλάκης: «Φτωχοί» όσοι πολεμούν το διαφορετικό

Η ταινία παρουσιάζει το εσωτερικό ταξίδι του Γκριβέλ, το οποίο διαδραματίζεται με φόντο τη ζωή των χανσενικών, που ως «λεπροί» ήταν «δημόσιος εχθρός» και βίωναν ένα κοινωνικό στίγμα, πιο σκληρό ακόμα κι από την ίδια τους την ασθένεια. «Ο Ζιλιέν, είχε την απορία πώς μένουν όρθιοι, ενώ βρίσκονται στα πρόθυρα του θανάτου και χωρίς ελπίδα. Προκειμένου να τους καταλάβει άρχισε να μαθαίνει ελληνικά, γιατί έλεγε ότι “μαθαίνοντας τη γλώσσα ενός λαού, μαθαίνεις και τη σκέψη του”», επισημαίνει ο κ. Ψυλλάκης, τονίζοντας ότι φιλέλληνας οδοντίατρος πλέον μιλά άψογα τη γλώσσα και σε όλη την ταινία ακούγονται ελληνικά.

Η δική του άποψη σε σχέση με τον αποκλεισμό, είναι ότι «πάντα θα είναι ο μόνος τρόπος που οι κοινωνίες θα αντιμετωπίζουν το διαφορετικό», ενώ δηλώνει ότι λυπάται τους ανθρώπους που πολεμούν τόσο φανατικά τη διαφορετικότητα. «Είναι άνθρωποι που είναι πολύ φτωχοί στην εσωτερική τους ζωή. Όσο πιο πλούσια είναι η ζωή σου τόσο λιγότερο φοβάσαι το διαφορετικό», λέει χαρακτηριστικά. Μάλιστα, επικαλείται κάτι σχετικό που λέει κάποια στιγμή ο Ζιλιέν Γκριβέλ μέσα στην ταινία, την ώρα που βρίσκεται μέσα σε μια βιβλιοθήκη: «Πολύ μου αρέσουν οι βιβλιοθήκες γιατί εδώ συνυπάρχουν τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα, χωρίς το ένα να εμποδίζει το άλλο. Κι όλα αυτά δημιουργούν την ομορφιά του κόσμου».

Ο Σταύρος Ψυλλάκης, χαρακτηρίζει υπεραρκετό αυτό που αποκόμισε και μόνο από τη δημιουργία του ντοκιμαντέρ, μία διαδικασία που πάντα τον γεμίζει. Το ακόμη πιο ξεχωριστό όμως που απέκτησε σε σχέση με προηγούμενες δημιουργίες του, είναι ένας σπουδαίος φίλος. «Το να φτιάχνεις τέτοιες φιλίες με τόσους σημαντικούς ανθρώπους και να το χαίρεστε πραγματικά, δεν είναι ασήμαντο. Δεν μένουν πολλά πράγματα στη ζωή… Όταν αρχίσεις λίγο να …σκουπίζεις και να βλέπεις τι αξίζει και τι δεν αξίζει, η σχέση με τον Ζιλιέν Γκριβέλ είναι τεράστια και πολύτιμη. Και ταυτόχρονα η δοκιμασία που μπήκα προκειμένου να δημιουργηθεί αυτή η ταινία, ήταν πραγματικά μεγάλο κέρδος μέσα μου», αναφέρει με συγκίνηση.

Βασικός του στόχος είναι αυτό που θα δώσει στους θεατές μέσα από την ταινία να είναι «ένα γλυπτό που το βλέπει ο άλλος και θέλει να το χαϊδέψει» και «να αναζητήσουμε τον άνθρωπο όπου κι αν βρίσκεται». Ένα από τα πρώτα σχόλια μάλιστα που δέχτηκε από μία γνωστή του όταν έβλεπε το υλικό στο μοντάζ, ήταν ότι πρόκειται για ένα φιλμ – «επίθεση του καλού!».

Η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του Σταύρου Ψυλλάκη «Σμιλεμένες ψυχές» θα δοθεί την Τετάρτη 12 Μαρτίου στις 20:00 στον κινηματογράφο Ολύμπιον, παρουσία του «πρωταγωνιστή» Ζιλιέν Γκριβέλ, ενώ η επαναληπτική προβολή είναι προγραμματισμένη για την επόμενη μέρα στις 15:00 στην αίθουσα Τζον Κασσαβέτης, στο Λιμάνι.