Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) έδωσε το «πράσινο φως» για την κατασκευή του σταθμού Βενιζέλου στο μετρό Θεσσαλονίκης, με την μέθοδο της προσωρινής απόσπασης και στη συνέχεια την επανατοποθέτηση των αρχαιοτήτων που βρίσκονται κατά μήκος των εργασιών.

Η συζήτηση του ΚΑΣ ήταν μαραθώνια, καθώς διήρκεσε περί τις 14 ώρες, και τελικώς εγκρίθηκε η πρόταση της «Αττικό Μετρό».

Η πρόταση εγκρίθηκε με ευρεία πλειοψηφία καθώς υπέρ αυτής ψήφισαν 13 μέλη του Συμβουλίου και κατά δύο, ενώ δύο μέλη αποχώρησαν. Μεγάλο μέρος της συνεδρίασης έγινε με την παρουσία και τη συμμετοχή της «Αττικό Μετρό».

Η εταιρεία είχε προκρίνει την απόσπαση των αρχαιοτήτων ως οικονομικότερη και λιγότερο χρονοβόρα λύση σε σχέση με την διατήρησή τους.

Μέλη της Κίνησης Πολιτών έδωσαν το παρών στη συνεδρίαση για να εκφράσουν την αντίθεσή τους στο σχέδιο της «Αττικό Μετρό», ενώ όλο το βράδυ έξω από την αίθουσα υπήρχε συγκέντρωση μελών από φορείς που ήθελαν να τοποθετηθούν. Από την πλευρά των υπέρμαχων της απόσπασης των αρχαιοτήτων παρέστησαν στη συνεδρίαση ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας και ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Κωνσταντίνος Ζέρβας.

Οι εκπρόσωποι της Κίνησης Πολιτών για την Προστασία της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς αλλά και του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων,  προσπάθησαν να πείσουν το ΚΑΣ για το αντίθετο και υποστήριξαν ότι με τη λύση που προωθείται παραβιάζεται η αρχαιολογική νομοθεσία, ενώ υπάρχει τεχνική λύση κατασκευής του σταθμού με παράλληλη ανάδειξη των αρχαίων. Τόνισαν, επίσης, ότι ένα μνημειακό σύνολο όπως αυτό που αποκαλύφθηκε στη Βενιζέλου καταστρέφεται εάν αποσπαστεί και τοποθετηθεί τμηματικά, ενώ αμφισβήτησαν ανοιχτά και τη δέσμευση της «Αττικό Μετρό» ότι θα επανατοποθετηθεί ποσοστό των αρχαιοτήτων που αγγίζει το 92%.   Μέχρι και την ώρα που βγήκε η απόφαση το ψήφισμα με υπογραφές για να μείνουν τα αρχαία στο Σταθμό Βενιζέλου Θεσσαλονίκης είχε συγκεντρώσει πάνω από 20.000 υπογραφές πολιτών.

Επιστολή της Europa Nostra

Λίγο πριν αρχίσει η κρίσιμη συνεδρίαση, η Europa Nostra, ο πανευρωπαϊκός οργανισμός για την Πολιτιστική Κληρονομιά, αναγνωρισμένος σύμβουλος και μη κυβερνητικός εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Συμβούλιου της Ευρώπης και της UNESCO, απευθύνθηκε προς το ΚΑΣ με επιστολή της, με την οποία τάσσεται υπέρ της παραμονής των αρχαιοτήτων στο σταθμό Βενιζέλου του μετρό Θεσσαλονίκης.   Υπενθύμισε, παράλληλα, τις δεσμεύσεις της Ελλάδας για την προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιάς μέσω των συμφωνιών που έχει υπογράψει.   «Η προσωρινή αφαίρεση και επανεγκατάσταση αρχαιοτήτων θα προκαλέσει ανεπανόρθωτη βλάβη στη φυσική κατάσταση των αρχαιοτήτων καθώς και δραστική μείωση της αυθεντικότητας του μνημειακού συνόλου», σημείωσε η Europa Nostra.

Επιπλέον, η οργάνωση θεωρεί τη συνύπαρξη μεταξύ αρχαιοτήτων και σύγχρονων πόλεων ως την κατάλληλη λύση -σύμφωνη με τις σύγχρονες τάσεις διατήρησης και ανάπτυξης σε όλη την Ευρώπη.   «Στόχος των τάσεων αυτών είναι η αναβάθμιση και η αναζωογόνηση των ιστορικών κέντρων των πόλεων μέσω της ανάδειξης του μνημειακού ιστορικού τους, το οποίο αποτελεί πολύτιμο πόρο και σημαντική επένδυση της εκπαίδευσης, ιστορική μνήμη και αίσθηση του ανήκειν, δημιουργώντας οικονομική ανάπτυξη και ψυχολογική ευημερία για τους ευρωπαίους πολίτες, καθώς και μέσο προσέλκυσης τουρισμού στην πόλη».   Για τους παραπάνω λόγους, η Europa Nostra απεύθυνε έκκληση στην ελληνική κυβέρνηση να συνεχίσει την εφαρμογή της ήδη συμφωνηθείσας συντήρησης των αρχαιολογικών ευρημάτων στο σταθμό του μετρό Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη. Αυτό θα ήταν σύμφωνο με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία της Αρχαιολογικής Κληρονομιάς που υπογράφηκε στη Βαλέτα (1992), η οποία επικυρώθηκε από την Ελλάδα το 2005, υποχρεώνοντας τους υπογράφοντες «να μεριμνήσουν, όταν εντοπίζονται στοιχεία της αρχαιολογικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια των εργασιών ανάπτυξης, για τη διατήρησή τους κατά χώραν όταν αυτό είναι εφικτό» (άρθρο 5, IV)».

Δηλώσεις της υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνας Μενδώνη και του Γενικού Γραμματέα Πολιτισμού κ. Γιώργου Διδασκάλου

Λίνα Μενδώνη

Σήμερα το πρωί, μετά από μία μαραθώνια συνεδρίαση 15 ωρών περίπου, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο έδωσε λύση σε ένα πρόβλημα που απασχολεί την κατασκευή του Μητροπολιτικού Σιδηροδρόμου Θεσσαλονίκης. Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε με 13 ψήφους υπέρ και δύο κατά, στο σύνολο των 15 παρόντων μελών, υπέρ της απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου. Τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου έκριναν ότι αυτή είναι η μόνη λογική και πραγματικά εφικτή λύση για την προστασία των αρχαιοτήτων και την κατασκευή του έργου του σταθμού Βενιζέλου. Με τον τρόπο αυτό λύνεται ένα χρόνιο πρόβλημα, τα αρχαία αποκαθίστανται στην ίδια θέση, στο ίδιο επίπεδο, στο σύνολο της τάξεως του 92% περίπου, ενώ επιπλέον χώροι διατίθενται για την έκθεση συμπληρωματικών θεμάτων.

Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο άκουσε, στη μακρά αυτή συνεδρία του, περισσότερους από 30 επιστήμονες, ενδιαφερόμενους, ειδικούς, οι οποίοι εξέφρασαν την άποψή τους. Αυτό το οποίο προέκυψε, είναι ότι η δήθεν λύση του 2017 ήταν ανύπαρκτη. Τότε, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο γνωμοδότησε για μη υπογεγραμμένα σχέδια, τα οποία δεν είχαν σφραγίδες, δεν είχαν το ονοματεπώνυμο των συντακτών τους. Επί της ουσίας, όπως ελέχθη και στη συνεδρίαση του ΚΑΣ, η απόφαση του 2017 ήταν απολύτως έωλη.

Είναι λοιπόν ντροπή για όσους υποστηρίζουν ότι το 2017 έδωσαν την ιδανική λύση για την προστασία των αρχαιοτήτων και για τη δήθεν εφικτότητα κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου.

Θα ήθελα να σημειώσω ότι αυτή τη στιγμή η μέριμνα του υπουργείου Πολιτισμού είναι, να έρθει από την Αττικό Μετρό το ταχύτερο δυνατόν η μελέτη απόσπασης και επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι τα αρχαία υπαγορεύουν τα ίδια τον τρόπο απόσπασής τους και επανατοποθέτησής τους. Οτιδήποτε άλλο λέγεται, εκφεύγει της επιστημονικής δεοντολογίας και του σωστού επιστημονικού λόγου.

Ήδη σήμερα το πρωί, συζητήσαμε με τον Γενικό Γραμματέα Πολιτισμού, τον Πρόεδρο και τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Αττικής Μετρό, στους επόμενους δύο μήνες να κατατεθεί στο υπουργείο Πολιτισμού η μελέτη απόσπασης, συγχρόνως με τη μελέτη επανατοποθέτησης των αρχαιοτήτων. Αυτός είναι ο βασικός όρος, τον οποίο θέτουμε, διότι αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει, είναι προφανώς να εξασφαλιστεί η αρτιότητα του σταθμού, που να πληροί τις προδιαγραφές ασφαλείας για το επιβατικό κοινό, συγχρόνως όμως, μας ενδιαφέρει η ασφαλής επανατοποθέτηση και ανάδειξη με τον βέλτιστο τρόπο, των σημαντικών αρχαιολογικών ευρημάτων.

Γιώργος Διδασκάλου

Μέσω της συγκεκριμένης μελέτης της Αττικό Μετρό, όπως αυτή εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, προβλέπεται η ολοκλήρωση των εργασιών κατασκευής του Μετρό στη Θεσσαλονίκη, τον Απρίλιο του 2023. Στον χρονικό ορίζοντα αυτόν, προβλέπεται να έχει ολοκληρωθεί και η επιστροφή των αρχαιοτήτων στον σταθμό Βενιζέλου. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε η Αττικό Μετρό, σε περίπτωση που δεν είχε επιλεγεί η συγκεκριμένη λύση, ο σχεδιασμός για την ολοκλήρωση των εργασιών του Μετρό στη Θεσσαλονίκη, προβλεπόταν μετά το πέρας του 2026 και σε αυτή την περίπτωση, με πάρα πολλούς ενδοιασμούς και επιφυλάξεις για το τελικό χρονοδιάγραμμα του έργου, που θα είχε περαιτέρω παρατάσεις σε μακρύτερο ορίζοντα.