Ποια είναι η φυλή των αυτοχθόνων της Βραζιλίας που το ανεξέλεγκτο κυνήγι χρυσού οδήγησε σε μια μάχη επιβίωσης διαρκείας

Ζουν στα βάθη του Αμαζονίου σε καλύβες, μακριά από αυτό που νοείται από τη Δύση πολιτισμό, κυνηγούν, ψαρεύουν και καλλιεργούν για να φάνε.

Η γη τους εκτείνεται στα κρατίδια της Ροράιμα και της Αμαζόνας στη Βραζιλία, όπου εκτιμάται πως ζουν περί τους 30.000 αυτόχθονες Γιανομάμι.

Καθώς ζουν απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο, είναι εξαιρετικά ευπαθείς στους κοινούς ιούς.

Ωστόσο, καθώς η τιμή τού χρυσού εκτοξευόταν, παρότι ευπαθείς, δεν έμειναν αλώβητοι από την «εισβολή» δεκάδων χιλιάδων μεταλλωρύχων που συνέρρεαν μαζικά στα, υποτιθέμενα προστατευόμενα, εδάφη τους.

Ποιοι είναι οι Γιανομάμι

Ζουν σε καλύβες από φυλλωσιές, σε χωριά σκόρπια, μικρά και «ημιπροσωρινά» – τα οποία μεταφέρουν αλλού, όταν το έδαφος στερεύει ή ένα χωριό έχει γίνει στόχος άλλων Γιανομάμι.

Καλλιεργούν καπνό, που είναι αγαπημένος όλων των ηλικιών, και βαμβάκι, σημαντικό προϊόν τόσο για τα σπίτια τους όσο και για το εμπόριο.

Κυνηγούν μαϊμούδες, ελάφια, τάπιρους, πουλερικά και αρμαντίλο.

Ως κυνηγοί και καλλιεργητές, οι Γιανομάμι διατηρούν μια συμβιωτική σχέση με το περιβάλλον τους.

«Κυβέρνηση αίματος»

Οι παράνομοι χρυσοθήρες, γνωστοί ως «γκαριμπέιρος» (garimpeiros) άρχισαν να συρρέουν στη γη των Γιανομάμι τις δεκαετίες του ’70 και ’80 με τις ευλογίες της στρατιωτικής δικτατορίας που ενθάρρυνε τους εξαθλιωμένους Βραζιλιάνους να εποικήσουν την περιοχή που, όπως ισχυριζόταν, επιδίωκαν να καταλάβουν ξένες δυνάμεις.

Η παγκόσμια κατακραυγή -που περιλάμβανε και το ανάθεμα του πρίγκιπα Καρόλου που καταδίκαζε τη «συλλογική γενοκτονία» των Γιανομάμι- κινητοποίησε την κυβέρνηση. Στις αρχές του 1990, δεκάδες χιλιάδες χρυσοθήρες απομακρύνθηκαν από τα εδάφη των αυτοχθόνων σε μια ειδική επιχείρηση ονόματι Selva Livre (Απελευθέρωση της ζούγκλας). Ο τότε πρόεδρος, Φερνάντο Κόλορ ντι Μέλου δημιούργησε μια υποτιθέμενη προστατευόμενη περιοχή 9,6 εκατομμυρίων εκταρίων για τους Γιανομάμι που υπάρχει έως σήμερα.

Ωστόσο, η απειλή για τους Γιανομάμι έμελλε να επανέλθει λίγα χρόνια μετά. Το 2018 μετά την εκλογή στην προεδρία της Βραζιλίας, ο ακροδεξιός Ζαΐρ Μπολσονάρο διαμαρτυρήθηκε δημοσίως για το ότι μια τόσο μεγάλη έκταση γης, πλούσια σε ορυκτά, είχε διατεθεί στους αυτόχθονες.

Έτσι, κατά την τετραετία Μπολσονάρο -οπότε και εντάθηκε η αποψίλωση του Αμαζονίου και αποδυναμώθηκε η φωνή ακτιβιστών και αυτοχθόνων- τουλάχιστον 25.000 μεταλλευτές συνέρρευσαν στα εδάφη των Γιανομάμι, κοντά στα σύνορα με τη Βενεζουέλα, φέρνοντας μαζί τους βία και αρρώστια.

«Ήταν μια κυβέρνηση του αίματος» καταγγέλλει ο ηγέτης των Γιανομάμι, Júnior Hekurari σε πρόσφατη συνέντευξή του.

Ασθένειες, βιασμοί, υποσιτισμός

Έκτοτε, οι ασθένειες και ο υποσιτισμός κατέκλυσαν τα χωριά των Γιανομάμι, με τα παιδιά τους να πεθαίνουν σε δυσανάλογο ρυθμό από αρρώστιες που μπορούν να προληφθούν, όπως η ελονοσία, και την πείνα. Τουλάχιστον 570 παιδιά της φυλής πέθαναν από το 2018, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Βραζιλίας.

Τα υψηλά ποσοστά ελονοσίας, εξηγεί η Φιόνα Γουότσον, ερευνήτρια και διευθύντρια της οργάνωσης για τα δικαιώματα ιθαγενών πληθυσμών Survival International, κατέστησαν ανήμπορους τους ενηλίκους να κυνηγήσουν ή να ψαρέψουν, με αποτέλεσμα να εξαρτώνται εξ ολοκλήρου από το δάσος και τα ποτάμια για την τροφή τους. «Αυτό σημαίνει πως στερούνταν τροφής, άρα υπήρξε σοβαρός υποσιτισμός που οδήγησε στην τρομερή αυτή καταστροφή» σημειώνει.

Η ήδη άθλια κατάσταση επιδεινώθηκε από τη μόλυνση των υδάτων και την καταστροφή των τοπικών οικοσυστημάτων από τα ορυχεία, αλλά και τη βία από τους εισβολείς.

Τον Ιανουάριο, όπως ανέφερε ο Αριέλ Κάστρο Άλβες, υπεύθυνος για τα δικαιώματα των παιδιών και των εφήβων στην κυβέρνηση Λούλα, η ομοσπονδιακή αντιπροσωπεία στην περιοχή ενημερώθηκε πως τουλάχιστον 30 κορίτσια, ανήλικες ή έφηβες, Γιανομάμι, είχαν βιαστεί και καταστεί έγκυοι από μεταλλωρύχους.

Το σχέδιο Λούλα

Η νέα κυβέρνηση υπό τον Λούλα, που ανέλαβε καθήκοντα την 1η Ιανουαρίου, έχει δεσμευτεί να αναστρέψει τις πολιτικές Μπολσονάρου στην περιοχή που προκάλεσαν χάος περιβαλλοντικό, εθνοτικό και ανθρωπιστικό.

Ο Λούλα ντα Σίλβα, άλλωστε, έχει δεσμευτεί προεκλογικά πως η προστασία του περιβάλλοντος θα είναι η προτεραιότητα τής θητείας του.

Τον Ιανουάριο ξεκίνησε την επιχείρηση καταστολής των παράνομων ορυχείων στα εδάφη των Γιανομάμι, με τη συνδρομή στρατού, αστυνομίας και περιβαλλοντικών οργανώσεων, σε ένα πολωμένο όμως πολιτικό σκηνικό που δεν αποκλείεται να υπονομεύσει την προσπάθεια.

Πηγή: CNN/Guardian