Βρίσκεται σε κρίση η τουρκική οικονομία; Η κυβέρνηση της γειτονικής ισχυρίζεται πως όχι και εξακολουθεί να ακολουθεί μία ανορθόδοξη οικονομική πολιτική, η οποία εστιάζει ιδίως στην ανάπτυξη της οικονομίας

Βρίσκεται σε κρίση η τουρκική οικονομία; Η κυβέρνηση της γειτονικής ισχυρίζεται πως όχι και εξακολουθεί να ακολουθεί μία ανορθόδοξη οικονομική πολιτική, η οποία εστιάζει ιδίως στην ανάπτυξη της οικονομίας. Πράγματι, η τουρκική οικονομία αναμένεται να καταγράψει διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης το 2021. Το γεγονός αυτό θεωρείται επιτυχία από την κυβέρνηση, παρότι συμβαίνει αφενός επιβαρύνοντας τη λίρα, αφετέρου οδηγώντας σε πρωτοφανή πληθωριστικά επίπεδα.

Σύμφωνα με σχετική ανάλυση που δημοσιεύεται μέσω του ιδρύματος Friedrich Ebert Stiftung, αυτό οδηγεί στο εξής παράδοξο: η ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας δεν έγινε αισθητή στο γενικό πληθυσμό ούτε το 2020 ούτε το 2021. Ενόσω το μερίδιο των αποδοχών στο ΑΕΠ μειωνόταν, η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών συρρικνώθηκε. Ως αντιστάθμισμα, η κυβέρνηση αύξησε σημαντικά τον κατώτατο μισθό, καθώς και τις συντάξεις και τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα προβλέπουν πως ο πληθωρισμός θα σκαρφαλώσει στο 50% το 2022. Κατά συνέπεια, διαπιστώνει η ανάλυση, ήδη στους πρώτους μήνες του 2022, η αύξηση του κατώτατου μισθού δεν θα έχει κάποιο αντίκρισμα στην αγοραστική δύναμη των Τούρκων.

Νέο οικονομικό μοντέλο

Για να καταλάβει κανείς το γενικότερο πλαίσιο των εξελίξεων, οφείλει να ανατρέξει ενάμιση χρόνο πριν, στο καλοκαίρι του 2020 όταν ο τότε υπουργός Οικονομικών, Berat Albayrak, αντιστάθμισε τον αντίκτυπο του πρώτου πανδημικού κύματος με δανειακά προγράμματα με χαμηλό επιτόκιο. Εν τω μεταξύ, τα προγράμματα στήριξης της τουρκικής λίρας είχαν ήδη στερέψει τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας και η λίρα εκκίνησε την καθοδική της πορεία εκείνο το φθινόπωρο. Αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του ο νέος υπουργός Οικονομικών, η επεκτατική νομισματική πολιτική άρχισε να επιβραδύνεται και η κεντρική τράπεζα είχε αυξήσει το επιτόκιο αναφοράς στο 19% μέχρι τον Μάρτιο του 2021.

Έπειτα από νέα αλλαγή στη θέση του υπουργού Οικονομικών, το επιτόκιο υποχώρησε ξανά στο 14% έπειτα από τέσσερις μειώσεις από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2021. Παράλληλα, η ισοτιμία μέ το δολάριο αυξήθηκε από 8,30 λίρες στις 18 λίρες στο τέλος Δεκεμβρίου. Ο πληθωρισμός σε ετήσια βάση αυξήθηκε από 13,8% στο 36,8%, ενώ η αύξηση 79,89% στις τιμές παραγωγού τον Δεκέμβριο καταδεικνύει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα συνεχίσουν και το 2022, σημειώνει η ανάλυση στο Friedrich Ebert Stiftung.

Όταν η λίρα άρχισε να κατρακυλά το φθινόπωρο του 2021, η κυβέρνηση ξεκίνησε την εφαρμογή ενός νέου οικονομικού μοντέλου. Τον Νοέμβριο, ο πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε ότι η αδυναμία της λίρας ήταν επιθυμητή λόγω των πλεονεκτημάτων που δημιουργούσε για τις εξαγωγές. Παράλληλα, οι εισαγωγές θα γίνονταν πολύ ακριβότερες, βελτιώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το ισοζύγιο πληρωμών. Σύντομα, η τουρκική οικονομία θα παρουσίαζε μόνιμα πλεόνασμα στο ισοζύγιο πληρωμών, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την ανάγκη για συναλλαγές σε ξένο νόμισμα. Έτσι, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, η λίρα θα παρουσίαζε σταθεροποιητικές τάσεις.

Επίσης, ο πρόεδρος Ερντογάν επανέλαβε την θεωρία του ότι για τον πληθωρισμό οφείλονται ιδίως τα υψηλά επιτόκια δανεισμού, καθώς καθιστούσαν τις επενδύσεις ακριβότερες και συνεπώς μείωναν την οικονομική ανάπτυξη. Τα χαμηλά επιτόκια θα ενθάρρυναν τις επενδύσεις και επομένως θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας. Συνολικά, όλη αυτή η κατάσταση θα διαρκούσε έξι μήνες. Προκειμένου να δικαιολογήσει τις αρνητικές συνέπειες της πολιτικής αυτής, δήλωσε ότι η Τουρκία διεξήγαγε έναν πόλεμο απελευθέρωσης έναντι των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, οι οποίες ήθελαν να καταστρέψουν την ευημερία και την ανάπτυξη της χώρας. Επίσης, ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε κατά 50% για το 2022. Περίπου οι μισοί εργαζόμενοι στη γειτονική παίρνουν τον κατώτατο μισθό ή ακόμη χαμηλότερες αποδοχές.

Εμπιστοσύνη

Ένα από τα θεμελιώδη προβλήματα αυτού του μοντέλου, όμως, είναι ότι βασίζεται σε μία προβληματική οπτική: σχεδόν όλα τα προϊόντα που εξάγει η Τουρκία εξαρτώνται από υλικά που εισάγει και ενδιάμεσα προϊόντα. Προωθώντας τις εξαγωγές αποδυναμώνοντας τη λίρα ουσιαστικά βασίζεται στη μείωση του εργατικού κόστους. Με την μείωση της αγοραστικής δύναμης, όμως, είναι δύσκολο να κερδίσει κανείς υποστήριξη για την εν λόγω στρατηγική. Εξ ου και οι δημοσκοπήσεις των τελευταίων μηνών δείχνουν πως οι πολίτες εμπιστεύονται λιγότερο την κυβέρνηση, η οποία κατέστη και λιγότερο δημοφιλής. Τα μέτρα σταθεροποίησης της λίρας και της αύξησης των μισθών εφαρμόστηκαν εν μέρει για να αυξηθεί η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Όμως, παράλληλα ο πληθωρισμός σκαρφάλωσε.

Μία ακόμη παράπλευρη απώλεια ήταν η επιβάρυνση στα δημόσια ταμεία. Μόλις το το 14% του κρατικού χρέους έχει σταθερό επιτόκιο. Το υπολειπόμενο 86% είναι χρέος σε ξένο συνάλλαγμα ή συνδεδεμένο με τον πληθωρισμό ή την ισοτιμία. Η αδυναμία της λίρας και ο κλιμακούμενος πληθωρισμός διόγκωσαν το κρατικό χρέος και τους τόκους. Η στήριξη της λίρας συρρίκνωσε τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας. Επίσης, ο πραγματικός στόχος της μείωσης του γενικού επιπέδου των επιτοκίων δανεισμού, με τη μείωση του επιτοκίου αναφοράς, δεν επετεύχθη. Αντιθέτως, ανέβηκαν σημαντικά άνω του επιπέδου του Σεπτεμβρίου του 2021, όταν και εφαρμόστηκε το νέο οικονομικό μοντέλο. Σε αντίθεση με τους στόχους του μοντέλου αυτού, θα πρέπει να αναμένουμε επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης για το 2022, σημειώνει η ανάλυση.

Αντί να πυροδοτήσει μία εκρηκτική οικονομική ανάπτυξη, η οικονομική πολιτική ήρθε σε βάρος της προβλεψιμότητας και της εμπιστοσύνης, απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος. Ακόμη και πριν από αυτή την οικονομική περιπέτεια, η δημοφιλία του Ερντογάν υποχωρούσε. Οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σε αυτή τη φάση δεν θα μπορούσε να επανεκλεγεί. Παρότι οι προεδρικές εκλογές θα λάβουν χώρα σε ενάμιση χρόνο, υπάρχουν χαμηλές πιθανότητες για ανάκαμψη της αγοραστικής δύναμης των νοικοκυριών.

Για τον λόγο αυτό, ο Ερντογάν συνεχίζει να αρνείται ότι υπάρχει οικονομική κρίση στη χώρα, επιχειρεί να χρησιμοποιεί θρησκευτικά και εθνικιστικά κίνητρα για να δεσμεύσει τους ψηφοφόρους του και για να διαφοροποιηθεί από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Εξ ου και όπως σημειώνει η ανάλυση, η τουρκική πολιτική σκηνή έχει γίνει πολύ πιο σκληρή.

Πηγή: moneyreview.gr