Το να αναγκάζουμε τον εαυτό μας ή τους άλλους να είμαστε πάντα θετικοί μπορεί να είναι επιβλαβές για την ψυχική μας υγεία και τις σχέσεις μας. Υπάρχει μία καλύτερη προσέγγιση.

Μερικές φορές, το χειρότερο πράγμα που μπορείς να πεις σε ένα άτομο που αισθάνεται άσχημα είναι: «Χαμογέλα λίγο».

Ο Chip Hooley το κατάλαβε αυτό με άσχημο τρόπο. Στην αρχή της πανδημίας, η κόρη του, Χίλαρι, του τηλεφώνησε πανικόβλητη. Αυτή και ο σύζυγός της είχαν αγοράσει, πρόσφατα, ένα διαμέρισμα στο Μπρούκλιν. Τώρα, είχε ακούσει ότι οι τιμές των ακινήτων στη Νέα Υόρκη άρχισαν να πέφτουν και ανησυχούσε ότι οι φίλοι της θα φύγουν από το Μπρούκλιν, για να εγκατασταθούν εκεί.

Ο κ. Hooley, 60 ετών, στέλεχος χρηματοοικονομικής εταιρείας από την Καζενόβια, στη Νέας Υόρκης, την διέκοψε ενώ μιλούσε και της είπε «Μην ανησυχείς, όλα αυτά γίνονται για καλό», είπε, ξεκινώντας, έτσι, μια έντονη συζήτηση. «Της είπα όλες τις θετικές μου σκέψεις», συνέχισε ο ίδιος. «Ένιωσα σαν τον Μπάτμαν που σώζει τον κόσμο».

Στη συνέχεια, η γυναίκα του, που καθόταν δίπλα του, είπε, επίσης, την άποψή της. «Αυτή ήταν η πιο ενοχλητική συζήτηση που έχω κάνει», είπε. «Η κόρη σου ήθελε να μιλήσει στον μπαμπά της, και εσύ δεν την άκουσες καν».

Να βλέπουμε πάντα τη θετική πλευρά της ζωής;

Μπα, δύσκολο.

Το να διώχνουμε τα άσχημα συναισθήματα, όπως η λύπη ή ο φόβος, και να αναγκάζουμε τον εαυτό μας, ή και τους άλλους, να είμαστε πάντα θετικοί μπορεί να είναι επιβλαβές για την ψυχική μας υγεία και τις σχέσεις μας, υποστηρίζουν οι ψυχολόγοι. Αυτό συμβαίνει επειδή το να δείχνουμε καλά ψυχολογικά, ενώ δεν είμαστε- το οποίο αποκαλείται «τοξική θετικότητα»- μας εμποδίζει να διαχειριστούμε τα συναισθήματά μας και τα συναισθήματα των άλλων.

Γιατί το να καταπιέζουμε τα άσχημα συναισθήματα δεν είναι αποτελεσματικό;

Ναι, το να προσπαθούμε να διατηρούμε μία θετική στάση σε ό,τι κι αν μας συμβεί είναι ένας δυναμικός αμυντικός μηχανισμός, ειδικά στις δύσκολες στιγμές. Ωστόσο, η θετική αυτή στάση πρέπει να ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα για να είναι υγιής και χρήσιμη.

«Η τοξική θετικότητα είναι η θετικότητα που δίνουμε με λάθος τρόπο, σε λανθασμένη ποσότητα, τη λάθος στιγμή», λέει ο Ντέιβιντ Κέσλερ, επαγγελματίας ψυχικής υγείας σε θέματα θλίψης και συγγραφέας έξι βιβλίων για τη θλίψη, μεταξύ των οποίων και το τελευταίο του, “Finding Meaning: The Sixth Stage of Grief.”

Ακούγεται σαν να λέμε: «Χαμογέλα λίγο!» «Μην ανησυχείς!» «Σταμάτα να επικεντρώνεσαι στα αρνητικά!» «Προσπάθησε να έχεις μία καλύτερη στάση απέναντι στη ζωή!»

Φταίμε όλοι για αυτό. Πολλοί από εμάς διδαχθήκαμε ως παιδιά να προσπαθούμε να διώξουμε τα λεγόμενα άσχημα συναισθήματα—να σηκώνουμε τον εαυτό μας όταν πέφτουμε, να σταματήσουμε να παραπονιόμαστε και να βλέπουμε τη θετική πλευρά της ζωής. Και η κουλτούρα του «διόρθωσέ το άμεσα» που επικρατεί στις ημέρες μας, ενισχύει το μήνυμα ότι το να διατηρείς μία θετική στάση σημαίνει ότι επιτυγχάνεις στη ζωή σου. (Σκεφτείτε απλώς τη φράση «νοοτροπία νίκης».)

Συχνά, ξεπερνάμε τα όρια της θετικότητας, γιατί, απλά, δεν θέλουμε να νιώθουμε άσχημα. Και δεν θέλουμε να νιώθουν άσχημα οι άνθρωποι για τους οποίους νοιαζόμαστε.

Ωστόσο, τα άσχημα συναισθήματα είναι κι αυτά μέρος της ζωής. Το να τα καταπιέζεις σημαίνει ότι αρνείσαι την πραγματικότητα. Η έρευνα δείχνει ότι η προσπάθεια του να καταπνίξουμε αυτά τα συναισθήματα μάς κάνει να νιώθουμε χειρότερα, επειδή δεν τα αντιμετωπίσατε ποτέ — συν του ότι, εν τέλει, θα εκδηλωθούν ξανά. Η προσπάθεια που καταβάλλουμε για να διώξουμε τα αρνητικά συναισθήματα μάς κρατά, τελικά, επικεντρωμένους σε αυτά.

«Σκεφτείτε τα συναισθήματα ως ένα κλειστό κύκλωμα», λέει η Νάταλι Ντατίλο, κλινική ψυχολόγος στο Brigham and Women’s Hospital στη Βοστώνη και καθηγήτρια ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. «Πρέπει να πάνε κάπου, αλλιώς, θα επιστρέψουν».

«Δεν ήταν ένα μικρό πρόβλημα για μένα»

Το να λέμε σε κάποιον που νιώθει συναισθηματικό πόνο να μην δίνει σημασία στα συναισθήματά του, τον ακυρώνει και φαίνεται απαξιωτικό. Όχι μόνο μειώνετε τα συναισθήματά τους, αλλά είναι σαν να τους λέτε ότι τα συναισθήματα αυτά είναι δικό τους πρόβλημα.

Όταν έφτιαχνα αυτή τη στήλη άκουσα να λένε σε άτομα με καρκίνο να σκέφτονται θετικά, γιατί αυτό θα τα βοηθήσει να νικήσουν την ασθένειά τους. Σε κάποιον που απολύθηκε, του είπαν ότι αυτό έγινε για καλό, επειδή μισούσε τη δουλειά του, και σε αδέρφια που έχασαν τη μαμά τους τούς είπαν ότι «τουλάχιστον η μαμά σας πέθανε στον ύπνο της».

Μία γυναίκα στη Φιλαδέλφεια, που έχασε πρόσφατα τον σύζυγό της και της οποίας το ψυγείο χάλασε το βράδυ πριν πάνε τα παιδιά της να φάνε όλοι μαζί, θυμήθηκε αυτό που της είπε ένας γείτονας: «Σε γενικές γραμμές, αυτό είναι ένα πολύ μικρό πρόβλημα». («Δεν ήταν, όμως, μικρό πρόβλημα για μένα», είπε η ίδια.)

Μητέρα στο Νιου Τζέρσεϊ είπε ότι η έφηβη κόρη της τής είπε ότι οι προσπάθειές της να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της πανδημίας με θετικό μάτι, την έκαναν να νιώθει περισσότερο αγχωμένη. Mία μουσικός από τη Φλόριντα είπε ότι ένας καλός της φίλος, που ένιωθε θλιμμένος, άρχισε να απομακρύνεται από εκείνη, γιατί προσπαθούσε πολύ έντονα να τον κάνει να δει τη θετική πλευρά των πραγμάτων. «Θα σε πάρω τηλέφωνο όταν συνέλθω» της είπε.

Καλύτερη προσέγγιση

Πώς μπορούμε να αποφύγουμε την αναγκαστική θετικότητα, για να βοηθήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας ή κάποιον άλλο που έχει πέσει ψυχολογικά;

Ξεκινήστε αναγνωρίζοντας ότι αυτό είναι κάτι διαφορετικό από την ελπίδα ή την αισιοδοξία. Τα συναισθήματα αυτά ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, λέει ο Δρ. Ντέιβιντ, ενώ η τοξική θετικότητα είναι η άρνησή της.

Μην κρίνετε τον εαυτό σας ή τους άλλους αν βιώνετε άσχημα συναισθήματα. Δείξτε κατανόηση. Πείτε στον εαυτό σας: «Νιώθω θλίψη ή μοναξιά λόγω της πανδημίας και αυτό είναι φυσιολογικό».

«Ακούστε» τα συναισθήματά σας. «Τα συναισθήματα είναι δεδομένα», λέει ο Δρ. Ντέιβιντ. «Δεν υπάρχουν καλά ή κακά συναισθήματα. Είναι σημάδια για τα πράγματα που μας νοιάζουν.» (Η μοναξιά, για παράδειγμα, μπορεί να σημαίνει ότι έχετε ανάγκη από περισσότερη επαφή.) Λάβετε δράση. Κάντε κάτι για να αντιμετωπίσετε αυτό που καταλάβατε ότι σας συμβαίνει.

Να θυμάστε ότι δεν είναι δική σας δουλειά να λύσετε το πρόβλημα του άλλου, ούτε εκείνοι θέλουν κάτι τέτοιο. «Δεν τους ακούτε για να απαντάτε σε αυτό που σας λένε και να τους δίνετε συμβουλές», λέει ο κ. Κέσλερ. «Τους ακούτε για να καταλάβετε τι τους συμβαίνει».

Η Δρ. Ντατίλο προτείνει να ρωτήσετε το άλλο άτομο τι είδους υποστήριξη χρειάζεται. Κι αν αντιλαμβάνεστε ότι ο άλλος είναι τοξικά θετικός απέναντί σας, εξηγήστε του ότι δεν θέλετε συμβουλές. Χρειάζεστε, απλώς, κάποιον να σας ακούσει.

Η σύζυγος του κ. Hooley τού είπε ότι η θετικότητά του είναι πολύ τοξική. «Εντυπωσιάστηκα όταν συνειδητοποίησα ότι είναι OK να νιώθεις μία μελαγχολία, μία στο τόσο», συνεχίζει ο ίδιος.

Πήρε τηλέφωνο την κόρη του, εκείνο το βράδυ, και της είπε: «Ήθελα, απλώς, να σου πω ότι τα πράγματα δεν είναι όντως καλά». Η κόρη του έμεινε έκπληκτη. «Ήταν ωραίο που το αναγνώρισε», λέει η κ. Hooley, 32 ετών, ανώτερη υπεύθυνη σχεδιασμού εμπορευμάτων σε εταιρεία λιανικής.

Πλέον, ο κ. Hooley προσπαθεί να είναι καλύτερος ακροατής. Την περασμένη εβδομάδα, η κόρη του τού είπε ότι έψαχνε για φυσιοθεραπευτή, λόγω του πόνου στην πλάτη που της προκάλεσε η εγκυμοσύνη. Στην αρχή, της απάντησε διατηρώντας θετική στάση στο πρόβλημά της. «Τουλάχιστον ο πόνος σου οφείλεται σε καλό λόγο!», αποκρίθηκε αυτός. Ωστόσο, μετά πήγε και της είπε: «Έχεις δίκιο. Δεν είναι αστείο.» Και την άφησε να μιλήσει.

Είναι ωραίο να σε ακούνε, λέει o κ. Hooley. «Θέλεις να νιώθεις εντάξει που δεν είσαι εντάξει».

Elizabeth Bernstein | The Wall Street Journal
Μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Οικονομικό Ταχυδρόμο