Ένας παθολόγος, μια ψυχίατρος και ένας καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου επιχειρούν να λύσουν το «κουβάρι» των αμφιβολιών ενόψει του εμβολιασμού του πληθυσμού

Επί μήνες οι ευχές όλων ήταν να βρεθεί ένα φάρμακο ή/και ένα εμβόλιο έναντι της λοίμωξης COVID-19, ώστε να μπει αποτελεσματικό φρένο στην πανδημία. Οι εντατικές προσπάθειες των επιστημόνων απέδωσαν, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να γίνονται πραγματικότητα οι πρώτοι εμβολιασμοί (και) στη χώρα μας.

Στο μεταξύ έχουν καταγραφεί περισσότερα από 75,5 εκατομμύρια κρούσματα και 1,6 εκατομμύρια θάνατοι, με τον ιό SARS-CoV-2 να αποδεικνύει ότι είναι ένας θανατηφόρος και επίμονος εχθρός της ανθρωπότητας. Ισως αυτή είναι η αιτία που σταδιακά κάμπτονται οι αντιστάσεις, οι φόβοι, οι αμφιβολίες σχετικά με το εμβόλιο που δημιουργήθηκε με πρωτόγνωρη ταχύτητα.

Παρ’ όλα αυτά, η ανθρωπότητα εισέρχεται σε μια νέα, αβέβαιη περίοδο επιχειρώντας να χτίσει ένα «τείχος ανοσίας» που θα κλειδώσει έξω από την καθημερινότητά μας τον πανδημικό ιό. Εντούτοις, τα ερωτήματα, η αγωνία αλλά και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης φέρνουν τον καθένα από εμάς αντιμέτωπο με μια πολύ κρίσιμη απόφαση.

Αντώνης Ν. Δημητρακόπουλος*

Θέλω να συμμετάσχω ενεργά στην ιστορική διαδικασία του τέλους της πανδημίας

 Επειδή θέλω να δηλώσω παρών, να συμμετάσχω ενεργά στην ιστορική διαδικασία του τέλους της πανδημίας. Επειδή θέλω να προστατευτώ, να προστατεύσω τους οικείους μου, να προστατεύσω τους ασθενείς μου. Επειδή ξέρω ότι αυτό, όπως και όλα τα άλλα εμβόλια, είναι η μεγαλύτερη κατάκτηση της ιατρικής. Τα εμβόλια είναι από τους κυριότερους παράγοντες αύξησης του προσδόκιμου επιβίωσης που έχουμε. Επειδή ξέρω ότι η τεχνολογία mRNA δεν είναι καινούργια, την κατέχουμε εδώ και δεκαετίες.

Επειδή ξέρω ότι τα εμβόλια mRNA έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν πιο αποτελεσματική ανοσολογική απόκριση από τα παραδοσιακά εμβόλια, καθώς προκαλούν παραγωγή τόσο αντισωμάτων όσο και ειδικών Τ λεμφοκυττάρων. Ετσι, όταν το κάνω, το ανοσοποιητικό μου σύστημα θα είναι πιο ισχυρό να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον ιό.

Επειδή ξέρω ότι έχει εξεταστεί εκτενώς σε κλινικές δοκιμές με δεκάδες χιλιάδες εθελοντές και εγκρίθηκε γιατί επιβεβαιώθηκε ότι έχει εξαιρετικά υψηλή αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

Επειδή ξέρω ότι οι ήπιες παρενέργειες που μπορεί να έχω είναι ασήμαντες συγκρινόμενες με το όφελος της προστασίας που θα έχω.

Επειδή ξέρω ότι αυτό το αγγελιαφόρο-RNA δεν θα αλλοιώσει το DNA μου. Δεν θα φτάσει ποτέ στον πυρήνα του κυττάρου μου. Απλώς θα δώσει το μήνυμα παραγωγής μιας πρωτεΐνης του ιού στα εργοστάσια του κυττάρου, τα ριβοσώματα. Μετά, με απολύτως φυσικό τρόπο, θα παραχθούν από τον οργανισμό μας αντισώματα εναντίον αυτής της πρωτεΐνης του ιού. Και μετά το mRNA θα αυτοκαταστραφεί! Ούτε γάτα, ούτε ζημιά. Μόνο όφελος. Ο ίδιος θα παραμείνω και μετά.

Επειδή ξέρω ότι ακόμη και αν έρθω σε επαφή με τον ιό, παρότι προσέχω πολύ, πιθανότατα θα βοηθήσει να μην τον μεταδώσω σε άλλους.

Επειδή ξέρω ότι τα αντισώματα που θα φτιάξει ο οργανισμός μου με το εμβόλιο θα είναι πιο ισχυρά και μεγαλύτερης διάρκειας από αυτά που θα έφτιαχνε αν είχα νοσήσει. Επειδή, ναι, ξέρω ότι τα εμβόλια κάνουν καλύτερη δουλειά από την ατελή φύση του ανοσολογικού μου συστήματος. Και να είχα νοσήσει από COVID-19, πάλι θα το έκανα!

Επειδή, σε αντίθεση με όλους αυτούς που δεν ξέρουν κάποιον που να νόσησε, ξέρω πολλούς ανθρώπους που νόσησαν από COVID-19. Κάποιους από αυτούς τους περιέλθαψα, έζησα τον πόνο, τον φόβο, την αγωνία της έλλειψης οξυγόνου. Ημουν δίπλα σε ανθρώπους, νέους, χωρίς υποκείμενα νοσήματα, που πέθαναν από COVID-19. Και ξέρω καλά ότι έχουμε προς το παρόν λίγα μέσα για να τους σώζουμε από αυτό το καταστροφικό νόσημα.

Θα κάνω λοιπόν το εμβόλιο επειδή ξέρω καλά πως είναι αυτό το ισχυρότερο όπλο που έχουμε για να σταματήσει η εκατόμβη των θανάτων από COVID-19. Και για μένα να μην το έκανα, θα το έκανα για τους συνανθρώπους μου.

Ο Αντώνης Ν. Δημητρακόπουλος είναι διευθυντής της Γ’ Παθολογικής Κλινικής του Ερρίκος Ντυνάν

———————————-

Γιώργος Καραβοκύρης*

Οι συνέπειες της άρνησης αγγίζουν τους τρίτους, ειδικά σε μια καταιγιστική πανδημία

 Ο εμβολιασμός συνιστά ιατρική πράξη και υπόκειται, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τις διεθνείς συμβάσεις (Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Σύμβαση του Οβιέδο), στην αρχή της ελεύθερης και ενημερωμένης συναίνεσης (informed consent). Κοντολογίς, είναι καταρχήν προαιρετικός. Η ελευθερία να αποφασίζουμε για τον εαυτό μας σε μια σειρά εκφάνσεων της προσωπικότητάς μας, μεταξύ των οποίων και η (μη) διάθεση του σώματος, καλύπτει και την άρνηση στο εμβόλιο, ακόμη και αν μοιάζει απολύτως παράλογη. Και αυτό γιατί η ανοικτή δυνατότητα του «όχι» είναι αυτή που θεμελιώνει την αξία του «ναι».

Η υπεύθυνη και ενήλικη άσκηση της αυτονομίας ανήκει στο ανθρώπινο πρόσωπο, όχι στο κράτος. Ωστόσο, ο αυτοκαθορισμός μας δεν είναι ποτέ απόλυτος. Δεν είμαστε, κατά το Σύνταγμα, μόνο άτομα, αλλά και μέλη του κοινωνικού συνόλου. Σε εξαιρετικές περιστάσεις, όπως σε μια πανδημία, μπορεί, υπό προϋποθέσεις και εφόσον κριθεί αναγκαίο για την προστασία της δημόσιας υγείας, να καταστεί ο εμβολιασμός υποχρεωτικός (Ν. 4675/2020), δίχως, βέβαια, να φτάσουμε στον φυσικό εξαναγκασμό. Πολύ περισσότερο, η υποχρέωση εμβολιασμού μπορεί να συναχθεί έμμεσα, με «κυρώσεις» και περιορισμούς δικαιωμάτων στους αρνητές του εμβολίου ή στα ανήλικα παιδιά τους, των οποίων ασκούν τη γονική μέριμνα.

Στην πρόσφατη απόφαση 2387/2020 το Δ’ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας επικύρωσε τη συνταγματικότητα της διακοπής της φιλοξενίας των παιδιών στους δημοτικούς βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς λόγω μη εμβολιασμού τους. Το αντίθετο τόνισε ότι θα αντέβαινε στην αρχή της ισότητας. Θεμιτή είναι, επίσης, η επιβολή περιορισμών στην ελευθερία της κίνησης σε όσους επιλέξουν να μην κάνουν το εμβόλιο για τη νόσο COVID-19. Από την άλλη, οι αρνητές δεν είναι δυνατόν να αποστερηθούν τα θεμελιώδη δικαιώματά τους ή να πληγεί ο πυρήνας της αξιοπρέπειάς τους. Στην υγεία και στην κοινωνική πρόνοια πρέπει να έχουν όλοι ανεξαιρέτως πρόσβαση, ακόμη και οι αυτοκαταστροφικοί.

Ο εμβολιασμός δεν είναι μια αυστηρά αυτοαναφορική πράξη, καθώς οι συνέπειες της άρνησης αγγίζουν τους τρίτους, ειδικά σε μια καταιγιστική πανδημία. Η ηθική του σημασία υπερβαίνει το νομικό δίλημμα της συναίνεσης ή της υποχρέωσης και αναφέρεται τελικά στη θεμελίωση της ίδιας της ελευθερίας μας: Αυτή δεν έχει να κάνει μόνο με την απόλαυση των ατομικών μας δικαιωμάτων, αλλά ενέχει και την άλλη τους όψη, τα καθήκοντά μας, που διασφαλίζουν το δημόσιο συμφέρον και την κοινωνική συνοχή. Στην εποχή του κορωνοϊού, η απόσταση από την ελευθερία της άρνησης στην άρνηση της ελευθερίας μας είναι μικρή.

Ο Γιώργος Καραβοκύρης είναι επίκουρος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νομικής ΑΠΘ

——————————————————————

Μυρτώ Σαμαρά*

Η επιστήμη να γίνει ο φακός με τον οποίο θα κοιτάζουμε τη ζωή

 «Γιατρέ, εσείς θα το κάνετε το εμβόλιο δηλαδή;» είναι μια πολύ συχνή ερώτηση που μου απευθύνεται από ασθενείς, συνεργάτες και φίλους. Και αν και η απάντηση είναι απλή, ένα «ναι» συχνά δεν αρκεί για να πείσεις τον συνομιλητή με το δικό σου παράδειγμα. Συνεχίζει να σε κοιτά με σκεπτικισμό. Αρχικά, να αναφέρω ότι οι δεύτερες σκέψεις γύρω από το νέο εμβόλιο κατά του κορωνοϊού δεν είναι δυσνόητες. Και όσοι τις φέρουν δεν ανήκουν κατ’ ανάγκη στην πιο κλειστή, στεγανή ίσως, ομάδα των αντιεμβολιαστών.

Πράγματι, το νέο εμβόλιο δημιουργήθηκε και πήρε έγκριση τάχιστα για τα μέχρι σήμερα δεδομένα της επιστημονικής κοινότητας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ύπαρξη της πανδημίας και την ένεση ως τρόπο λήψης του εμβολίου, αυξάνει τα αισθήματα ανασφάλειας: μια νέα, άγνωστη μέχρι πρότινος ουσία εισέρχεται βίαια (τσίμπημα) στον οργανισμό μας και επιφέρει σωματικές αλλαγές. Οι συνειρμοί με τον ίδιο τον ιό είναι προφανείς. Και ενώ τον ιό μέχρι σήμερα δε μπορούμε να τον ελέγξουμε, το αν θα λάβουμε ή όχι το εμβόλιο είναι στον απόλυτο έλεγχό μας, επιτρέποντας ίσως να μεταθέσουμε όλη την αγωνία από τον ανεξέλεγκτο ιό στο ελέγξιμο εμβόλιο. Η μετάθεση, ένας από τους σημαντικότερους ασυνείδητους μηχανισμούς άμυνας, προσφέρει έναν τρόπο μετριασμού του αισθήματος της απόλυτης αβεβαιότητας με το οποίo έχει κατακλυστεί πλέον η ζωή μας. Η πηγή όμως του άγχους, η πραγματική απειλή είναι ο ιός, όχι το εμβόλιο.

Κάτι άλλο που διαφοροποιεί αυτή την πανδημία από όλες τις προηγούμενες στην ιστορία της ανθρωπότητας είναι ότι παράλληλα εξελίσσεται και μια άλλη πανδημία, η πανδημία της παραπληροφόρησης. Οι ψευδείς ειδήσεις και οι θεωρίες συνωμοσίας αποδεικνύονται πολύ περισσότερο ιογενείς ως προς την ευκολία μετάδοσής τους (viral στην καθομιλουμένη) από ό,τι ο ίδιος ο ιός. Tweets και posts χωρίς εμπεριστατωμένα στοιχεία μπορεί να επηρεάζουν πολύ περισσότερο από ό,τι οι αναρτήσεις ειδικών, ιδίως αν ο λόγος των πρώτων είναι οξύς και στοχεύει στο συναίσθημα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει ήδη κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου βαφτίζοντας την πανδημία της παραπληροφόρησης ως infodemic και καλώντας τους αρμόδιους φορείς να αναλάβουν δράση.

Η έκταση που λαμβάνει η πανδημία της παραπληροφόρησης γίνεται ευκολότερα κατανοητή υπό το πρίσμα των γνωστικών προκαταλήψεων, οι οποίες μπορούν να περιγραφούν ως παρακάμψεις του νου στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεται μια πληροφορία. Στις γνωστικές προκαταλήψεις, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται η διάθεση να ερμηνεύουμε πληροφορίες και γεγονότα με βάση τις προϋπάρχουσες πεποιθήσεις μας, η τάση να κάνουμε το αντίθετο αυτού που μας συμβουλεύουν ερμηνεύοντας τις παραινέσεις ως προσπάθεια καταπάτησης των δικαιωμάτων μας, η τάση να εστιάζουμε την προσοχή μας σε συγκεκριμένα ερεθίσματα, συνήθως με συναισθηματικό περιεχόμενο, αγνοώντας τα υπόλοιπα, η τάση να θεωρούμε τον εαυτό μας λιγότερο προκατειλημμένο από τους άλλους, το φαινόμενο του μετά Χριστόν προφήτη αλλά και η τάση να αποφεύγουμε επιλογές για τις οποίες υπάρχει ελλιπής πληροφόρηση.

Οι ψυχικές άμυνες και οι γνωστικές προκαταλήψεις είναι αναπόσπαστα κομμάτια της ανθρώπινης νόησης και ο καθένας μας χρειάζεται να λαμβάνει την ύπαρξή τους υπόψη πριν βιαστεί να διαμορφώσει μια άποψη.

Ως φάρμακο για την αντιμετώπιση των ανωτέρω προκρίνεται ο αναστοχασμός και η σωστή, με μέτρο και ακριβής πληροφόρηση μέσω επίσημων φορέων. Στόχος είναι η ενδυνάμωση και η ενημέρωσή μας ώστε να είμαστε σε θέση να λαμβάνουμε αποφάσεις που θα προστατεύουν εμάς και τους γύρω μας. Ωστε να γίνει η επιστήμη ο φακός με τον οποίο θα κοιτάζουμε τη ζωή, ακόμα και αν η θέα δεν είναι πάντα όμορφη.

Η Μυρτώ Σαμαρά είναι ψυχίατρος – επιστημονική συνεργάτιδα της Γ’ Ψυχιατρικής Κλινικής ΑΠΘ

Μάρθα Καϊτανίδη, Μίνα Μουστάκα
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΕΑ