Είναι Mεγάλη Eβδομάδα του 1819. Βρίσκομαι στην Πάργα, η οποία το 1814 πέρασε σε αγγλική κυριαρχία. Ομως ο Αλή Πασάς, που χρόνια προσπαθούσε χωρίς αποτέλεσμα να την κατακτήσει, βρήκε, τελικά, άλλο τρόπο να αλώσει την παραθαλάσσια καστροπολιτεία της Ηπείρου: την αγόρασε από τους Αγγλους έναντι 150.000 λιρών.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης, σύμφωνα με τον πίνακα του Νικηφόρου Λύτρα «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη» (περ. 1866-1870).

Η συμφωνία κλείστηκε με τον ύπατο αρμοστή των Ιονίων Νήσων, σερ Τόμας Μαίτλαντ, γνωστό τουρκόφιλο (δεν είναι τυχαίο ότι οι Ελληνες τον αποκαλούσαν… Σουλτάν Θωμά) και υπεγράφη στα Ιωάννινα στις 17 Μαΐου 1817.

«Ορκος Φιλικού» (πιθανότατα του Κολοκοτρώνη), σκηνή εμπνευσμένη από την ομώνυμη ελαιογραφία του Διονυσίου Τσόκου (1849).

Ο αγοραστής έθεσε ως όρο να εγκαταλείψουν την πόλη οι κάτοικοί της. Και να που σήμερα, Μεγάλη Παρασκευή, έχει έρθει η ώρα να εκπληρωθεί ο όρος του Αλή Πασά. Οι δρόμοι είναι γεμάτοι: γυναίκες τρέχουν αλαφιασμένες με τα μωρά τους στην αγκαλιά, ηλικιωμένοι κλαίνε μπροστά στα κατώφλια των σπιτιών τους, άνδρες φορτώνουν σε υποζύγια ό,τι μπορεί να μεταφερθεί. Οι Παργινοί θα φύγουν –με βάρκες, άλλοι για τους Κορφούς και άλλοι για τους Παξούς– αλλά αρνούνται να αφήσουν τα κόκαλα των προγόνων στην καταπατημένη πατρίδα τους. Τα ξεθάβουν, λοιπόν, και τα καίνε στην πλατεία, για να πάρουν μαζί τους, έστω, λίγη στάχτη…

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (1770-1843), αρχιστράτηγος της Πελοποννήσου, φιγούρα του Αγγελου Γιακουμάτου.

Ολα αυτά συμβαίνουν μπροστά στα μάτια μου. Οχι, δεν έχω μπει σε χρονομηχανή. Είμαι στον πρώτο όροφο του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου, στην οδό Σταδίου, και «Οι πρόσφυγες της Πάργας» είναι μία από τις ιστορίες που θα αφηγηθεί η έκθεση «Το ’21 αλλιώς: Η Ελληνική Επανάσταση σε διοράματα Playmobil». Η έκθεση αποτελεί μέρος της σειράς εκδηλώσεων «1821: απηχήσεις στο σήμερα», οι οποίες εντάσσονται στις δράσεις που οργανώνει το μουσείο για τον εορτασμό των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση του 1821. Στόχος της είναι μια πρωτότυπη, εντυπωσιακή και ιστορικά τεκμηριωμένη προσέγγιση της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου. Θα απευθύνεται πρωτίστως στα παιδιά, αλλά θα μπορούν να την παρακολουθήσουν ευχάριστα και οι ενήλικοι. Κι αν κρίνω από τον ενθουσιασμό που προκάλεσαν ο φιγούρες και τα εξαρτήματα της Playmobil, καθώς και τα διοράματα στον φωτογράφο μας Νίκο Κοκκαλιά και σε εμένα, γι’ αυτό το τελευταίο άνετα στοιχηματίζω…

«Βουτιά» στον 19ο αιώνα

Το ραντεβού έχει δοθεί για τις 13 Οκτωβρίου στο περιστύλιο της κεντρικής αίθουσας του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Εκείνη την ημέρα θα εγκαινιαστεί η έκθεση που θα διαρκέσει έως τον Μάιο του 2020. Θα περιλαμβάνει περισσότερα από είκοσι μικρά και μεγάλα διοράματα, με σχεδόν 1.500 φιγούρες: σκηνές από την καθημερινή ζωή στην Ελλάδα των αρχών του 19ου αιώνα και από γεγονότα της Επανάστασης του 1821. Ο όρκος των Φιλικών, η φυγή των Παργινών, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης που διαβαίνει τον Προύθο ποταμό, η Πολιορκία της Τριπολιτσάς και μια ναυμαχία μεταξύ του ελληνικού και τουρκικού στόλου, o θάνατος του Παπαφλέσσα στο Μανιάκι και το φιλί από τον Ιμπραήμ, η Εξοδος του Μεσολογγίου, η καθημερινότητα σε ένα χάνι – είναι μερικά μόνον από όσα θα «ζωντανέψουν» και θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο κοινό. Παράλληλα, 80 και πλέον πρωταγωνιστές της Επανάστασης, Ελληνες, φιλέλληνες αλλά και Οθωμανοί, άνδρες και γυναίκες που διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των γεγονότων, αποδίδονται σε φιγούρες Playmobil (παρουσιάζονται μαζί με σύντομο βιογραφικό τους).

H ανατίναξη της Μονής Σέκου, την οποία πολιορκούσαν 6.000 Τούρκοι, στις 9 Σεπτεμβρίου 1821. Διόραμα της Βασιλικής Φατή.

Τον σχεδιασμό και τη γενική εποπτεία της έχουν αναλάβει οι επιμελήτριες του ΕΙΜ: Νατάσα Καστρίτη (ιστορικός τέχνης), Παναγιώτα Παναρίτη (αρχαιολόγος) και Ρεγγίνα Κατσιμάρδου (ιστορικός).

«Η ιδέα γεννήθηκε με αφορμή τη δουλειά του Πέτρου Καμινιώτη. Η έμπνευση για τη σύνθεση των διοραμάτων και των αποδόσεων των πρωταγωνιστών της Επανάστασης σε φιγούρες Playmobil ήρθε κυρίως μέσα από έργα τέχνης –χαρακτικά και ζωγραφικούς πίνακες– των άρχων του 19ου αιώνα, από τις συλλογές του μουσείου και όχι μόνο», λένε. Ετσι, η έναρξη της Επανάστασης τοποθετείται στην Πελοπόννησο, με αναπαράσταση της κλασικής σκηνής με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό. «Ακολουθείτε, δηλαδή, τη “γραμμή” των σχολικών εγχειριδίων;» ρωτώ τις τρεις επιμελήτριες. «Τα χαρακτικά της εποχής ήταν εκείνα που έδωσαν την κατεύθυνση στα σχολικά εγχειρίδια», διευκρινίζει η Νατάσα Καστρίτη. «Εμείς ναι μεν δεν επιχειρούμε να “διορθώσουμε” την Ιστορία, αλλά σε κάποια σημεία αποδεσμευόμαστε από τη συνήθη προσέγγιση των γεγονότων, προσπαθώντας να δώσουμε στους επισκέπτες τροφή για σκέψη…»

Οι επιμελήτριες του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Από αριστερά, Ρεγγίνα Κατσιμάρδου, Παναγιώτα Παναρίτη, Νατάσα Καστρίτη.

Η έκθεση θα αρχίζει με την ενότητα «Αρχαιολατρία και φιλελληνισμός» και μια αναπαράσταση του Παρθενώνα. Δεν θα τον δούμε, όμως, τζαμί (όπως ήταν επί Τουρκοκρατίας) ούτε λαβωμένο από τη βόμβα του Μοροζίνι, αλλά όπως ήταν στην αρχαιότητα. «Την εξιδανικευμένη εικόνα του δηλαδή, γιατί, ούτως ή άλλως, έτσι επέμεναν να τον βλέπουν, με τα μάτια της φαντασίας τους, οι φιλέλληνες της εποχής, που τον επισκέπτονταν», λέει η Παναγιώτα Παναρίτη. Η αφήγηση θα κλείνει με τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, το 1831, στο Ναύπλιο.

Την κατασκευή των διοραμάτων έχουν αναλάβει οι συλλέκτες Γιώργος Αγγελίδης, Ντένης Βαγγόπουλος, Αγγελος Γιακουμάτος και Βασιλική Φάτη, ενώ την κατασκευή φιγουρών ιστορικών προσώπων ο Στέλιος Μυλωνάς. Ολοι εργάστηκαν αφιλοκερδώς, χωρίς να πάρουν ούτε ένα ευρώ! Χορηγός της έκθεσης είναι η Playmobil, η οποία παραχώρησε πολλά εξαρτήματα απαραίτητα για τις κατασκευές.

Με μια έκθεση αυτογνωσίας αλλά και… fun ανοίγει, λοιπόν, η σεζόν για το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. «Την βλέπουμε ως ευκαιρία να αλλάξει η δημόσια εικόνα του μουσείου μας», λέει η Ρεγγίνα Κατσιμάρδου. «Ναι μεν το γνωρίζουν οι μαθητές που έρχονται κάθε χρόνο, αλλά δεν θέλουμε να συνδέεται μόνο με τις –ενίοτε βαρετές για τα παιδιά– υποχρεωτικές σχολικές επισκέψεις. Θέλουμε να δείξουμε –σε μικρούς και μεγάλους– ότι η Ιστορία μπορεί να έχει και μια διασκεδαστική διάσταση. Κι ότι δεν είμαστε τόσο συντηρητικοί, τελικά!»

«Το ’21 αλλιώς: Η Ελληνική Επανάσταση σε διοράματα Playmobil» από τις 13 Οκτωβρίου στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Σταδίου 13. Οι ειδικής κατασκευής φιγούρες και τα διοράματα που παρουσιάζονται στην έκθεση αποτελούν προϊόντα καλλιτεχνικής δημιουργίας και όχι πρωτότυπες σειρές της Playmobil. Δεν διατίθενται προς πώληση, ούτε στον χώρο του μουσείου, ούτε στα καταστήματα. 

ΤΑΣΟΥΛΑ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ