Ο Χόρχε Λούις Μπόρχες αποτελεί εδώ και πολλές δεκαετίες διεθνές λογοτεχνικό κεφάλαιο υψηλής αξίας, κυρίως με τα πεζά και τα δοκιμιακά του κείμενα. Δεν συζητάμε το ίδιο συχνά για τα ποιήματά του και ακόμα λιγότερο κουβεντιάζουμε για τη νεανική ποιητική του περίοδο, μεταξύ 1923 και 1929, όταν ο ίδιος ήταν ανάμεσα στα 24 και τα 30 του, μετακινούμενος κάθε τόσο με την οικογένειά του από την Αργεντινή προς την Ευρώπη και από την Ευρώπη προς την Αργεντινή.

Ο Δημήτρης Καλοκύρης, που παρακολουθεί μεταφραστικά τον ποιητή Μπόρχες επί σειράν ετών, έχοντας μεταφράσει το μεγαλύτερο μέρος του ποιητικού του έργου ήδη από το 2006 (ο Μπόρχες καθόρισε αποφασιστικά και τη δική του ποιητική δουλειά), μεταφράζει τώρα τις τρεις πρώτες ποιητικές συλλογές του Αργεντινού, οι οποίες κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Πατάκη υπό τον τίτλο «Πυρετός του Μπουένος Άιρες». Αυτός είναι ο τίτλος και της πρώτης ποιητικής συλλογής του Μπόρχες, που δημοσιεύτηκε το 1923, για να ακολουθήσουν πολύ σύντομα το «Αντικρινό φεγγάρι» (1925) και το «Τετράδιο Σαν Μαρτίν» (1929).

Ο Καλοκύρης (εκ των βασικών εισηγητών του Μπόρχες στα καθ’ ημάς) επισημαίνει στην εισαγωγή του δύο περιοριστικούς παράγοντες για τη μετάφρασή του. Ο ένας είναι ότι ο Μπόρχες τον είχε αποτρέψει παλαιότερα από το να μεταφράσει το νεανικό του έργο, ο άλλος έχει να κάνει με το ότι οι προχωρημένοι «αργεντινισμοί» της ισπανικής γλώσσας που χρησιμοποιούσε τότε ο ποιητής, υπήρχε κίνδυνος να καταστήσουν τη μετάφραση όχι μόνο δύσκολη, αλλά και δύσληπτη. Όπως και να έχει, η μετάφραση συνιστά σήμερα γεγονός, αφού βασίζεται σε υστερόχρονες εκδόσεις με πλήθος αλλαγές στο ύφος και στη γλώσσα ενώ οι διακριτικές (πλην έντονες) προτροπές του ώριμου Μπόρχες προς τον μεταφραστή του να αποφύγει τα πρώιμα ποιήματά του απλώς δεν έπιασαν τόπο. Ο Καλοκύρης λέει τώρα πως τα μπορχεσιανά ποιήματα εκείνης της εποχής αν είχαν μεταφραστεί κατά τη δεκαετία του 1920 στα ελληνικά θα παρέπεμπαν κατά πάσα πιθανότητα στον Κωστή Παλαμά και στον νεαρό Σεφέρη.

Τι ακριβώς κάνει ο Μπόρχες στα ποιήματα της νεανικής του ηλικίας; Κατ’ αρχάς είναι περισσότερο λυρικός και λιγότερο παιγνιώδης από όσο τον έχουμε γνωρίσει στη φάση της ωριμότητάς του. Ύστερα, πράγμα σπάνιο για την κατοπινή του πορεία, μιλάει ανοιχτά για την αγάπη και τον έρωτα, με αθώα, σχεδόν υπερβατικά κορίτσια να διεκδικούν πρωταγωνιστικό ρόλο στους στίχους του. Από την άλλη μεριά, παρά το ερωτικό και το ηλικιακό του σφρίγος, ο Μπόρχες έχει ήδη αρχίσει να εξοικειώνεται με την προοπτική του οριστικού τέλους και του θανάτου, χωρίς κάτι τέτοιο να τον απελπίζει ή να τον φέρνει σε απόγνωση. Μόνο η νηφάλια παραδοχή μιας ολοφάνερης, αν και ανάλαφρα εκπεφρασμένης μελαγχολίας:

«Η ζωή σου έχει συνθηκολογήσει με τον θάνατο,

κάθε μορφής ευτυχία και μόνο που υπάρχει

στέκεται απέναντί σου».

Το κυριότερο παρόλα αυτά στοιχείο του Μπόρχες ως νεαρού ποιητή είναι η λατρεία του για το Μπουένος Άιρες και η επιμονή του να αποτυπώσει στον λόγο και στις εικόνες του τις πιο διαφορετικές όψεις της πόλης, εστιάζοντας στις φτωχικές συνοικίες στις οποίες μεγάλωσε κι ο ίδιος. Ο Μπόρχες, εντούτοις, δεν είναι κοινωνικός ποιητής και το Μπουένος Άιρες θα γίνει στα ποιήματά του μια ανεξάντλητη πηγή μεταμορφώσεων και μεταλλάξεων: από τα προάστια της πλήξης και της ανίας και την εναλλαγή του φωτός και της σιωπής σε μια μακρά γραμμή του αστικού τοπίου μέχρι τους δρόμους που κοιτάζουν προς τον ουρανό, τις νύχτες που ταξιδεύουν σε αρχαίους γαλαξίες, τη βαριά σκιά των κοιμητηρίων και των πολιτικών τυράννων, αλλά και τους μύθους τους οποίους κρύβει ή τις μυθολογίες τις οποίες γεννά και τρέφει η μεγαλούπολη.

Και βλέπουμε επίσης, όπως το επισημαίνει έγκαιρα και ο Καλοκύρης, τα σήματα και τα μοτίβα που θα εγκατασταθούν αργότερα επί μονίμου βάσεως στο εσωτερικό του έργου του Μπόρχες: τις εκστρατείες κα τις μάχες γενναίων στρατηγών (τις αποκοτιές και τα τολμήματά τους), τις διασταυρώσεις και τις συνευρέσεις των ρόδων με τα άστρα και με τα ξίφη, αλλά και την αλληγορική λειτουργία του χρόνου (την απέραντη επικράτεια της μνήμης και τη βαθιά θάλασσα της λησμοσύνης) ή τους μυστικούς καθρέφτες και την τυφλότητα (ο Μπόρχες έζησε για μεγάλο διάστημα τυφλός). Τα πάντα, θα μπορούσε να πει κανείς, βρίσκονται κιόλας εδώ: όσα ανήγαγαν τον Μπόρχες σε οικουμενικό σύμβολο (και όχι μόνο λογοτεχνικό), βοηθώντας τον να κερδίσει την παγκόσμια φήμη και να γίνει αποδεκτός από όλες τις πολιτείες της υδρογείου.