Μάθετε που οφείλεται η νευρικότητα ή το άγχος που αισθάνονται τα παιδιά για το σχολείο και τι μπορείτε να κάνετε για να το βοηθήσετε

Άγχος, πίεση, άρνηση, διαταραχές ύπνου, αλλά και ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονο και πονοκέφαλο, μπορεί να προκαλέσει στους μαθητές το σχολικό… κουδούνι. Την ίδια ώρα, παιδίατροι και ψυχολόγοι προειδοποιούν τους γονείς για τα προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει το σχολικό άγχος. Το σχολείο αποτελεί συνώνυμο του σχολικού άγχους όχι μόνο για τα «πρωτάκια», αλλά και για τα παιδιά όλων των τάξεων, ιδιαίτερα για τους εφήβους που έρχονται αντιμέτωποι με τη διαδικασία της αξιολόγησης επίδοσης. Συχνά μπορεί να διαμαρτύρονται για στομαχόπονους και πονοκεφάλους, να γίνονται ασυνήθιστα νευρικά, να παρουσιάζουν δυσκολίες στον ύπνο, να ζητούν ακόμη και να κοιμηθούν με τους γονείς τους, με αποκορύφωμα τη σχολική άρνηση, που τους κάνει να φοβούνται να μπουν στο κτίριο του σχολείου ή ακόμη και στο σχολικό λεωφορείο. Η πλέον δραματική κατάσταση εκδηλώνεται στους μαθητές της Γ’ λυκείου, που εμφανίζουν το λεγόμενο «άγχος των πανελληνίων», το οποίο, όπως λένε οι ειδικοί, αποτελεί μοναδικό φαινόμενο στη χώρα μας.

Έντονο το άγχος στην αρχή της σχολικής χρονιάς

Οι έρευνες έχουν καταδείξει ότι το σχολικό άγχος συνήθως παρουσιάζεται στο πρώτο τρίμηνο από την έναρξη της σχολικής περιόδου, σύμφωνα με τον κ. Φιλήμονα Τζοβάρα, Ψυχολόγο του Τμήματος Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του Νοσοκομείου Ιπποκρατείου. «Τα παιδιά εκδηλώνουν έντονα σωματικά συμπτώματα, όπως είναι ο πονοκέφαλος, διάφορες ενοχλήσεις και κοιλιακά άλγη που σχετίζονται με το άγχος που βιώνουν εκείνο το πρώτο διάστημα στις σχολικές αίθουσες. Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική αντίδραση σε μια απειλή που αντιμετωπίζει το άτομο, όταν καλείται να αντεπεξέλθει σε καταστάσεις που είναι απαιτητικές. Το παιδί στρεσάρεται και το σώμα νιώθει ένταση, που εκδηλώνεται με παρατεταμένα συμπτώματα. Από την πλευρά τους και οι παιδίατροι επιβεβαιώνουν ότι δεν υπάρχει κάτι οργανικό και ουσιαστικά είναι μια αντίδραση σε μια αγχώδη κατάσταση», εξηγεί ο κ. Τζοβάρας. Έως και φοβικές αντιδράσεις μπορεί να εκδηλώσουν σε κάποιες περιπτώσεις τα παιδιά, να μην θέλουν να πάνε στο σχολείο, να μην θέλουν να κάνουν τα μαθήματά τους, γεγονός που ορισμένες φορές συνδέεται με κάποια μαθησιακή δυσκολία.

Πηγές άγχους σχολείο και οικογένεια

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Αναπτυξιακής Παιδιατρικής του Ιπποκρατείου, συνολικά 8.800 παιδιά πέρασαν το κατώφλι του την περασμένη χρονιά για να αναζητήσουν λύση σε διάφορα προβλήματα. Από αυτά τα 1.250 εξετάστηκαν από τους ψυχολόγους και διαπιστώθηκε ότι τα 200 περιστατικά αφορούσαν το σχολικό άγχος. Πηγή άγχους λοιπόν είναι το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα που έχει πολλές απαιτήσεις από τους μαθητές ακόμη και των μικρών τάξεων, ενώ «τρέχει» να καλύψει ένα μεγάλο φάσμα ύλης σε ελάχιστο χρόνο. Παράλληλα, αγχώδεις αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει και η αδυναμία κοινωνικοποίησης και ένταξης στο περιβάλλον του σχολείου. Πάντως, τα αίτια του σχολικού άγχους δεν πρέπει να αναζητηθούν μόνο στο σχολείο, αλλά και στην οικογένεια. Συνήθως είναι οι ίδιοι οι γονείς αγχώδεις και αρκετά απαιτητικοί, πιέζοντας τα παιδιά τους όχι μόνο για καλές επιδόσεις, αλλά και για κοινωνικότητα. Το άγχος αυτό περνάει και στα παιδιά, που σε πολλές περιπτώσεις δεν μπορούν να το διαχειριστούν.«Αν τα παιδιά δεν έχουν λίγο χρόνο μέσα στην καθημερινότητά τους για να παίξουν, τότε αυτό από μόνο του εγκυμονεί τον κίνδυνο εμφάνισης άγχους», υπογραμμίζει ο κ. Τζοβάρας.

Η πίεση για καλές επιδόσεις, οι προσδοκίες από τους γονείς που πολλές φορές δεν είναι διόλου ρεαλιστικές, οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο από την μικρή ακόμη ηλικία, δημιουργούν ένα περιβάλλον ασφυκτικό για το παιδί.«Πολλές φορές έρχεται αντιμέτωπο με έλλειψη κατανόησης. Για ένα παιδάκι 7 χρονών είναι δύσκολη συνθήκη να τα καταφέρνει σε όλες τις υποχρεώσεις του, ωστόσο κανείς δεν το καταλαβαίνει», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Τζοβάρας. Πρέπει να υπάρχει χρόνος για παιχνίδι, το οποίο είναι ο καλύτερος τρόπος για το παιδί να ισορροπεί και να διαχειρίζεται την καθημερινότητά του. Αν αφαιρέσουμε το παιχνίδι είναι σαν να αφαιρούμε ένα μεγάλο κομμάτι από την παιδικότητά του.

10 συμβουλές προς τους γονείς

1. Αρχικά πρέπει να συμβουλευτούν παιδίατρο, εφόσον αναφέρονται σωματικά συμπτώματα για να αποκλειστεί κάποια οργανικότητα.
2. Να είναι παρατηρητικοί και εφόσον διαπιστώσουν κάποιο σύμπτωμα άγχους να το διερευνήσουν και να δώσουν τη δυνατότητα στο παιδί να εκφράσει το πρόβλημά του.
3. Να ακούν και να αφουγκράζονται τα συναισθήματα των παιδιών τους.
4. Να μην τα κατακρίνουν για τα συναισθήματά τους,
5. Να συζητούν την καθημερινότητα του παιδιού, συμβάλλοντας έτσι στην καλύτερη προσαρμογή τους.
6. Να έχουν ρεαλιστικές προσδοκίες από τα παιδιά και να σέβονται τις αντικειμενικές δυσκολίες που μπορεί να έχουν.
7. Να φροντίσουν ώστε τα παιδιά τους να έχουν χρόνο να παίξουν με κάποιον φίλο τους και να έχουν αθλητικές δραστηριότητες.
8. Να έρχονται σε επαφή με τους δασκάλους και να ζητούν τη γνώμη τους.
9. Αν το άγχος είναι μη διαχειρίσιμο τότε θα πρέπει να επισκεφθούν έναν ειδικό ψυχολόγο, παιδοψυχίατρο ή ιδιωτικά και δημόσια κέντρα.
10. Να προσπαθήσουν να διαχειριστούν το δικό τους άγχος, καθώς αυτό μεταδίδεται και στο παιδί.

Πανελλαδικές και…κρίσεις πανικού

Το σχολικό στρες συνδέεται με όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ωστόσο μεταξύ των μεγαλύτερων μαθητών κυριαρχεί και το άγχος αξιολόγησης επίδοσης. Άλλωστε, όπως επισημαίνουν οι ψυχολόγοι, η εφηβεία είναι μια περίοδος που χαρακτηρίζεται γενικά από αλλαγές και δυσκολία στη διαχείριση ορισμένων καταστάσεων. Μάλιστα, κατά την περίοδο των πανελλαδικών εξετάσεων κυριαρχεί ένα είδος άγχους το οποίο απαντάται κυρίως στην Ελλάδα. «Οι εκδηλώσεις του στρες μπορεί να είναι πιο έντονες και ακραίες κατά την περίοδο αυτή και να εκδηλωθούν ακόμη και κρίσεις πανικού», αναφέρει ο κ. Τζοβάρας.

Η πίεση για καλές επιδόσεις, οι προσδοκίες από τους γονείς που πολλές φορές δεν είναι διόλου ρεαλιστικές, οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις από τον οικογενειακό και κοινωνικό περίγυρο από την μικρή ακόμη ηλικία, δημιουργούν ένα περιβάλλον ασφυκτικό για το παιδί.

«Προληπτικά προτείνουμε στους μαθητές να υπάρχει ένα διάλλειμα από τη μελέτη τους, να έχουν χρόνο να κάνουν πράγματα για τον εαυτό τους, να μπορούν να συναντήσουν κάποιους φίλους, ώστε να τα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες. Στις περιπτώσεις κρίσεων πανικού προτείνουμε κάποιες ασκήσεις νευρομυϊκής χαλάρωσης και αν δεν βοηθήσουν συνιστούμε αντιμετώπιση από ειδικό. Αν χρειαστεί φαρμακευτική αντιμετώπιση γίνεται παραπομπή στο παιδοψυχιατρικό τμήμα», σημειώνει ο κ. Τζοβάρας. Οι αρνητικές επιπτώσεις από τις διαταραχές του άγχους προκαλούν ανεπαρκείς κοινωνικές δεξιότητες, δυσκολία στην απόκτηση φίλων και στη διατήρησή τους, εσωστρέφεια, αρνητική εικόνα στο σχολικό περιβάλλον και μείωση της λειτουργικότητας.

«Η καλύτερη αντιμετώπιση έγκειται στην αρμονική συνεργασία γονέων, οικογένειας και σχολείου», σημειώνει κ. Τζοβάρας. Επιβράβευση, κατανόηση και σωστή αντιμετώπιση είναι αυτό που έχουν ανάγκη τα παιδιά από τους γονείς. Και φυσικά έχουν ανάγκη από παιχνίδι! Το καθημερινό πρόγραμμα δεν πρέπει να είναι «μπουκωμένο» από διάβασμα και δραστηριότητες. Πρέπει να υπάρχει χρόνος για παιχνίδι, το οποίο είναι ο καλύτερος τρόπος για το παιδί να ισορροπεί και να διαχειρίζεται την καθημερινότητά του» αν αφαιρέσουμε το παιχνίδι είναι σαν να αφαιρούμε ένα μεγάλο κομμάτι από την παιδικότητά του.