Ο άνδρας νάρκισσος δεν είναι αυτό που φαίνεται. Είναι τόσο εύκολο και τόσο δύσκολο ταυτόχρονα να αγαπηθεί…

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Νάρκισσος ήταν ένας νέος που η ομορφιά του δεν άφηνε ασυγκίνητους ούτε τους θεούς. Στο τέλος;…. έπεσε θύμα του αυτοθαυμασμού του. Όταν αντίκρισε το είδωλό του σε μια λίμνη, το ερωτεύτηκε τόσο πολύ, που καθηλώθηκε στην ίδια θέση μέχρι που τελικά πέθανε.

Πρόκειται για έναν άνθρωπο, ο οποίος πραγματικά έχει θέματα και ελλείμματα. Το μεγαλύτερο παράδοξο είναι ότι ο ναρκισσισμός δεν είναι ούτε κακός, ούτε καλός. Είναι ένα σταθερό χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του ανθρώπου και ο βαθμός του διαφέρει από άτομο σε άτομο. Όλοι έχουμε ναρκισσιστικά στοιχεία μέσα μας, όπως η αυτοπεποίθηση..υγιές. Όλοι κρύβουμε ένα ναρκισσιστή, όμως από το κρυφό καμάρι για τα χαρίσματά μας και τα κατορθώματά μας, μέχρι να αποσπούμε/επιζητούμε συνεχώς την προσοχή.., η απόσταση είναι τεράστια.

Παρά το γεγονός ότι έχουν μια φαινομενικά ισχυρή προσωπικότητα, οι ναρκισσιστές δεν έχουν έναν βασικό κύριο εαυτό. Η αυτο-εικόνα, η σκέψη και η συμπεριφορά τους είναι προσανατολισμένες σε άλλους, προκειμένου να σταθεροποιήσουν και να επικυρώσουν την αυτοεκτίμησή τους και τον εύθραυστο – κατακερματισμένο εαυτό τους.

Ουσιαστικά, οι θεοί καταδίκασαν τον Νάρκισσο σε μια ζωή χωρίς ανθρώπινη αγάπη. Όπως και ο Νάρκισσος, οι ναρκισσιστές τείνουν να “αγαπούν” τον εαυτό τους σύμφωνα πάντα με το πώς αντανακλάται στα μάτια των άλλων. Βέβαια, στην πραγματικότητα μπορεί να μην τους αρέσουν πάρα πολύ. Η φουσκωμένη αυτοπεποίθησή τους, η τελειομανία και η αλαζονεία είναι απλά καλύμματα για την αυτοθεραπεία που δεν δέχονται.

Αντίθετα, προβάλλεται προς τα έξω στην περιφρόνησή τους και στην κριτική τους για άλλους. Είναι πολύ φοβισμένοι για να στρέψουν το βλέμμα τον εαυτό τους, και αυτό γιατί πιστεύουν ότι η αλήθεια θα ήταν καταστροφική. Συναισθηματικά, μπορεί να είναι νεκροί, και να επιβεβαιώνονται από άλλους. Δυστυχώς, δεν είναι σε θέση να εκτιμήσουν την αγάπη που παίρνουν με αποτέλεσμα να αποξενώνουν εκείνους που τη δίνουν.

Η διάγνωση

Όταν σκεφτόμαστε ναρκισσιστές, συνήθως φαντάζουμε κάποιον με φουσκωμένο Εγώ – κάποιον πονηρό και αλαζονικό, ο οποίος πρέπει να έχει δίκιο. Για να διαγνωσθεί η Ναρκισσιστική Διαταραχή της Προσωπικότητας (Narcissistic Personality Disorder NPD), το άτομο πρέπει να παρουσιάζει «μεγαλοπρέπεια» και έλλειψη ενσυναίσθησης, όπως παρουσιάζεται στα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Έχει μια μεγαλειώδη αίσθηση αυτονομίας και υπερβάλλει τα επιτεύγματα και τα ταλέντα του.
• Όνειρα απεριόριστης δύναμης, επιτυχίας, λαμπρότητας, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης.
• Πιστεύει ότι είναι ειδικός και μοναδικός και μπορεί να γίνει κατανοητός ή να συνδεθεί με άλλους ειδικούς ή υψηλού επιπέδου άτομα.
• Απαιτεί υπερβολικό θαυμασμό.
• Αδικαιολόγητα αναμένει ειδική, ευνοϊκή μεταχείριση ή συμμόρφωση με τις επιθυμίες του.
• Εκμεταλλεύεται άλλους για να επιτύχει προσωπικούς σκοπούς.
• Απουσία ενσυναίσθησης για τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
• Έχει αλαζονικές συμπεριφορές.
• Οι «κακοήθεις ναρκισσιστές» είναι οι πιο ολέθριοι και εχθρικοί, παρουσιάζοντας έντονη αντικοινωνική συμπεριφορά. Μπορούν να είναι σκληροί και εκδικητικοί όταν αισθάνονται πως απειλούνται ή δεν παίρνουν αυτό που θέλουν.

Δύο μελέτες αποκάλυψαν μια (64%) συσχέτιση των ναρκισσιστικών συμπεριφορών, υποδεικνύοντας ένα γενετικό συστατικό (Livesley, Jang, Jackson, & Vernon, 1993).

Οικογενειακό υπόβαθρο (Family Background)

Εάν κοιτάξουμε τη μικρή ιστορία του κάθε ανθρώπου που δυσκολεύεται να αγαπήσει, πιθανότατα θα διαπιστώσουμε την απουσία μιας σταθερής, ουσιαστικής και προστατευτικής γονικής φροντίδας. Συνήθως, ένα τέτοιο ιστορικό προκύπτει σε δύο εκδοχές: στη μια περίπτωση υπάρχει μια ξεκάθαρη απουσία πρακτικής και συναισθηματικής φροντίδας, όπου ο γονέας ουσιαστικά απέχει από το μεγάλωμα των παιδιών του.

Στην άλλη περίπτωση, η φροντίδα φαινομενικά είναι εκεί, αλλά προσφέρεται με πολύ σκληρούς και αμφιλεγόμενους όρους: κυριαρχεί ένα ψυχολογικό κλίμα μέσα στο οποίο το παιδί καλείται να παίξει το μοναδικό ρόλο μέσα από τον οποίο μπορεί να γίνει αποδεκτό, π.χ. το ρόλο του παιδιού με τις εξαιρετικές επιδόσεις και ικανότητες.

Tο παιδί παίρνει το υποσυνείδητο μήνυμα ότι δεν αγαπιέται γι’ αυτό που είναι, για το σύνολο της ύπαρξής του, αλλά για το ρόλο αυτό, ο οποίος βρίσκεται συνεχώς υπό αξιολόγηση και πιθανότατα αναίρεση. Είναι σαν η έλλειψη επιβεβαίωσης και ενίσχυσης κατά την παιδική ηλικία να έχει καταδικάσει κάποιους ανθρώπους σε μια ζωή όπου αιωνίως αναζητούν τη συνεχή επικύρωση της αξίας τους (Livesley, Jang, Jackson, & Vernon, 1993).

Ο ψυχανάλυσης Heinz Kohut παρατήρησε ότι οι ναρκισσιστές πελάτες του υπέφεραν από βαθιά αλλοτρίωση, κενό, αδυναμία και έλλειψη νοήματος. Ο εαυτός, χωρισμένος από τη ντροπή, αποτελείται από τον ανώτερο-ενεργό, μεγαλοπρεπή εαυτό και τον κατώτερο, υποτιμημένο εαυτό. Όταν ο υποτιμημένος εαυτός βρίσκεται στη κατώτερη θέση, η ντροπή εκδηλώνεται με την εξιδανίκευση των άλλων.

Όταν το άτομο βρίσκεται στην ανώτερη θέση, υπερασπιζόμενος την ντροπή, ο μεγαλοπρεπής αυτός ευθυγραμμίζεται με τον εσωτερικό κριτικό και υποτιμά τους άλλους μέσω προβολής. Τόσο αυτή η υποτίμηση όσο και η εξιδανίκευση είναι ανάλογες με τη σοβαρότητα της ντροπής και τη σχετική κατάθλιψη (Lancer, 2014).

Αθωότητα και περιφρόνηση, φθόνος, απόσυρση, άρνηση και καταπίεση (ασυνείδητο), επιθετικότητα και οργή, προβολή ( κατηγορώντας τους άλλους για τις δικές τους ατέλειες ή πράξεις), αυτοπεποίθηση και αποφυγή (Lancer, 2014).

Οι ναρκισσιστές ακόμα αισθάνονται ξεχωριστοί μέσα από την εξιδανίκευση ή την ταύτισή τους με σημαντικούς ανθρώπους

Η σχέση με έναν νάρκισσο

Οι σχέσεις περιστρέφονται γύρω από αυτούς και βιώνουν τους συντρόφους τους ως επεκτάσεις του εαυτού τους. Χωρίς τους γύρω του δεν μπορεί να υπάρξει, καθώς ο θαυμασμός είναι σαν ναρκωτικό, με αποτέλεσμα να προτιμά και τις βραχυπρόθεσμες σχέσεις ή να είναι «Ο» player. Στην πραγματικότητα είναι ένας άνθρωπος ο οποίος δεν είναι βέβαιος για τη γοητεία του, για την αποδοχή του από το άλλο φύλο και για τον αδιαμφισβήτητο ανδρισμό του… γυρεύει διαρκή επιβεβαίωση.

Οι σύντροφοί τους αναμένεται να καλύψουν τις ατελείωτες ανάγκες τους – για θαυμασμό, εξυπηρέτηση, αγάπη – και απορρίπτονται όταν δεν το κάνουν. Το ότι ο σύζυγός τους είναι άρρωστος δεν έχει σημασία. Δεν τους αρέσει να ακούν “όχι” και συχνά αναμένουν από τους άλλους να γνωρίζουν τις ανάγκες τους χωρίς να χρειάζεται να ρωτήσουν.

Προσπαθώντας να ευχαριστήσετε τον ναρκισσιστή είναι σαν να προσπαθείτε να γεμίσετε ένα απύθμενο λάκκο. Καταφέρνουν να βρουν λάθη στις προσπάθειές σας ώστε να αισθάνεστε πάντα ένα σκαλί κάτω. Εάν είναι στιγμιαία ευχαριστημένοι, σύντομα αποθαρρύνουν ή ζητούν περισσότερα. Η στέρηση της πραγματικής φροντίδας και η έλλειψη ορίων κάνουν τους ναρκισσιστές να εξαρτώνται από τους άλλους και να τροφοδοτούν την ακόρεστη ανάγκη τους για επιβεβαίωση.

Οι συνεργάτες ή ο σύντροφος ενός ναρκισσιστή αισθάνονται έντονες, απρόβλεπτες κρίσεις, επιθέσεις, ψευδείς κατηγορίες, κριτική και αδικαιολόγητη αγανάκτηση για μικρά ή φανταστικά πράγματα-συμβάντα. Ματαίως προσπαθούν να κερδίσουν την έγκριση. Ουσιαστικά εντάσσονται στον ψυχρό κόσμο των ναρκισσιστών και συνηθίσουν να ζουν με συναισθηματική εγκατάλειψη. Σύντομα, αρχίζουν να αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και χάνουν την εμπιστοσύνη και την αυτοπεποίθηση τους.

Τέλος, όταν δύο ναρκισσιστές συναντιούνται, αγωνίζονται για τις ανάγκες τους, κατηγορούν και ωθούν ο ένας τον άλλο μακριά, αλλά επί της ουσίας χρειάζονται ο ένας τον άλλον.

Θεραπεία Ναρκισσιστικής Διαταραχής Προσωπικότητας

Το σύνηθες είναι η θεραπεία να διαρκεί για αρκετά χρόνια, εστιασμένα και καθοδηγούμενα προκειμένου το άτομο να μάθει πως λειτουργούν οι ανθρώπινες σχέσεις, την αποδοχή και φυσικά να αναλάβει την ευθύνη του εαυτού του στρέφοντας το φακό πάνω του ουσιαστικά. Σκοπός τελικός είναι να καταφέρει να δέχεται την κριτική, τα λάθη, τις αποτυχίες.

Πηγή: psychologynow.gr-Ειρήνη Παναγοπούλου Κλινική Ψυχολόγος/Ειδικός Σεξουαλικής Υγείας