Η Οντίγια Σούλου, 38 ετών, στέκεται δίπλα στον οικογενειακό τάφο στην ορεινή περιοχή του Ριντίνγκαλο και κρατάει μία φωτογραφία της μητέρας της, μιλώντας για το πόσο της λείπει.

Η Έλις Σούλου πέθανε το 2015 σε ηλικία 65 ετών. Αλλά έναν χρόνο αργότερα, το 2016, όταν οι συγγενείς άνοιξαν το φέρετρό της, το σώμα της είχε μείνει άθικτο- ήταn το αποτέλεσμα των τοπικών τεχνικών συντήρησης.

Κλαίγοντας ακόμη η κ. Σούλου σκέπασε το πρόσωπο της μητέρας της. Ο αδελφός της έβαλε μαλακά το χέρι του στον ώμο της. Ήταν πιο ήρεμη- τουλάχιστον αρκετά ήρεμη για να αρχίζει να καθαρίζει τον τάφο, ενώ το σώμα της μητέρας της έμενε στον ήλιο.

Η Οντίγια Σούλου και τα μέλη της οικογενείας της είναι Toraja από το νότιο Σουλαγουέσι, ένα από τα μεγαλύτερα νησιά της Ινδονησίας. Είναι γνωστό για τα τελετουργικά του θανάτου, τα οποία περιλαμβάνουν τη διατήρηση και την εκταφή των νεκρών και τη θυσία ζώων. Οι Toraja αφιερώνουν πολύ χρόνο και χρήμα για την κηδεία των αγαπημένων τους.

Όταν τους επισκέφτηκα για πρώτη φορά τον Αύγουστο του 2016, η οικογένεια Σούλου, εκτελούσε ένα τελετουργικό που ονομάζεται ma’nene’, κατά τη διάρκεια του οποίου γίνεται εκταφή των σωμάτων των νεκρών- αφού έχει περάσει αρκετό διάστημα από την κηδεία. Τα σώματα καθαρίζονται και αφήνονται στον ήλιο να στεγνώσουν για να τους φορέσουν στη συνέχεια καινούργια ρούχα. Ο θάνατος για τους Toraja είναι μία σταδιακή- και κοινωνική- διαδικασία. Τα σώματα εκείνων που έχουν πρόσφατα πεθάνει μένουν στο σπίτι και συντηρούνται από τις οικογένειες- ορισμένες φορές ακόμη και χρόνια- έως ότου η οικογένεια έχει αρκετά χρήματα να πληρώσει για την κηδεία. Στη συνέχεια η ψυχή θα αρχίσει το ταξίδι της στην Puya, τη χώρα των πνευμάτων.

Όσο περισσότερο μείνει ο πεθαμένος στο σπίτι, τόσα περισσότερα χρήματα μπορεί να συγκεντρώσει η οικογένεια για την κηδεία και τόσο πιο μεγάλη και ακριβή μπορεί να είναι η τελετή. Ορισμένες τελετές κρατούν έως και 12 ημέρες και περιλαμβάνουν τη θυσία δεκάδων βουβαλιών και εκατοντάδων χοίρων. Τέτοιου είδους τελετές μπορεί να στοιχίσουν εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Το ma’nene’, που πραγματοποιείται κάθε ένα, δύο ή τρία χρόνια είναι ένας τρόπος να τιμήσεις τους πεθαμένους. Σύμφωνα με τα πιστεύω των Toraja η τελετή θα φέρει καλύτερη σοδειά την επόμενη χρονιά.

Μόλις ο τάφος ήταν πια καθαρός, οι συγγενείς της Έλις Λούλου, έβγαλαν το σώμα της από το φέρετρο και τους φόρεσαν καινούργια ρούχα- αλλά όχι πριν φωτογραφηθούν με το πτώμα. Έχοντας ολοκληρώσει την τελετή η οικογένεια επέστρεψε στο σπίτι της Οντίγια Σόυλου για ένα παραδοσιακό γεύμα. «Μου λείπει τόσο πολύ η μητέρα μου. Το να βλέπω το σώμα της θεραπεύει την καρδιά μου. Αλλά μετά από αυτό θα πρέπει να περιμένω για δύο χρόνια, μέχρι να την ξαναδώ, στο επόμενο ma’nene’».

Η πανδημία έχει αλλάξει πολλές πτυχές της ζωής και εδώ. Ορισμένες οικογένειες στο Ριντινγκάλο εξακολουθούν να πραγματοποιούν το ma’nene’, παρά τον κίνδυνο μεγάλων συγκεντρώσεων. Άλλοι έχουν αποφασίσει να παγώσουν το τελετουργικό. Μία τέτοια αλλαγή μπορεί να φαίνεται δραματική, ακόμη και τραγική, ανατροπή για τους Toraja: προς το παρόν όμως το καλό των ζωντανών πρέπει να έχει προτεραιότητα έναντι των νεκρών.

The New York Times