ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΑΡΜΠΗΣ-kathimerini.gr

Στο βραβευμένο με οκτώ Οσκαρ «Οσα παίρνει ο άνεμος» του 1939 υπάρχουν αρκετές σκηνές, όπου βλέπουμε μαύρους σκλάβους, υπηρέτες κ.ο.κ., είτε ως «ντεκόρ» είτε ως επιβεβαίωση των πιο απαράδεκτων στερεοτύπων που έχουν να κάνουν με την φυλή και το χρώμα τους. Ως γνωστόν, η κλασική ταινία με τη Βίβιαν Λι και τον Κλαρκ Γκέιμπλ αποσύρθηκε πριν από λίγες μέρες από την πλατφόρμα του HBO Max ακριβώς λόγω αυτών των απεικονίσεων, εν μέσω φυσικά του αναβρασμού που επικρατεί τις τελευταίες εβδομάδες στις ΗΠΑ, μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ.

Αν κάποιος ανοίξει οποιοδήποτε βιβλίο Ιστορίας του κινηματογράφου, σε περίοπτη θέση και με τον χαρακτηρισμό «αριστούργημα», θα βρει την «Γέννηση ενός Εθνους» (1915) του Ντ. Γ. Γκρίφιθ· πρόκειται για ένα επικών διαστάσεων φιλμ, το οποίο, ούτε λίγο ούτε πολύ, αποτελεί μια ελεγεία στην Κου Κλουξ Κλαν και τα μέλη της που παρουσιάζονται σαν ήρωες και μάρτυρες. Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε τον τότε Αμερικανό πρόεδρο, Γούντροου Γουίλσον, να διοργανώσει ειδική προβολή της ταινίας στον Λευκό Οίκο, εν μέσω γιορτής.

Ο πιανίστας Μαξ από την «Καζαμπλάνκα».

Ακόμα και στην κατά τα άλλα ανθρωπιστικού πνεύματος «Καζαμπλάνκα» (1942), o χαρακτήρας του Ντούλεϊ Γουίλσον, ο Σαμ (επίθετο δεν έχει), είναι ο αγαθός πιανίστας που συμπεριφέρεται μάλλον δουλικά στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ινγκριντ Μπέργκμαν. Ολες οι παραπάνω ταινίες, οι οποίες είναι κατά κοινή παραδοχή σπουδαίες, αλλά και εκατοντάδες ακόμα από την ιστορία του σινεμά, με τα σημερινά δεδομένα κρίνονται από λίγο έως ακραία ρατσιστικές.

Η «Γέννηση ενός έθνους.

Δεν είναι όμως μόνο το σινεμά. Πριν από λίγες μέρες στο Μπρίστολ, μια ομάδα οργισμένων διαδηλωτών πέταξε στο ποτάμι το άγαλμα του ευεργέτη της πόλης –και στυγνού δουλέμπορου του 17oυ αιώνα–, Εντουαρντ Κόλστον. Στην πραγματικότητα, οι πινακοθήκες και τα μουσεία της «αμαρτωλής», λόγω αποικιοκρατίας, Βρετανίας είναι γεμάτα από γλυπτά, πίνακες και άλλα έργα τέχνης με ρατσιστικό περιεχόμενο. Στην δε παγκόσμια λογοτεχνία, πέρα από τον παροιμιώδη «Μπαρμπα-Θωμά», είναι μυριάδες οι αναφορές σε μη λευκούς, όλων των φυλών, με τρόπο υποτιμητικό ή και ολότελα βάναυσο. Για να μη φτάσουμε στο (αθάνατο) ελληνικό τραγούδι με στίχους για «νέγρους», «αράπηδες», «σκύλους» κ.ο.κ.

Είναι ωστόσο απαραίτητο να κριθούν και να καταδικαστούν σήμερα όλα αυτά ως ρατσιστικά; Ακόμη παραπάνω, πρέπει να εξαφανιστούν για πάντα από την Ιστορία της Τέχνης, να θαφτούν και να περάσουν στη λήθη σαν αμαρτίες που, ως ανθρωπότητα, δεν θέλουμε να θυμόμαστε; Ισως είναι προτιμότερο τα άβολα ντοκουμέντα να παραμείνουν στη θέση τους για να μας φέρνουν στο νου τη σκοτεινή πλευρά· να γνωρίζουμε για να μην επαναλάβουμε. Η εκπαιδευτική διαδικασία σίγουρα μπορεί να τα αξιοποιήσει κατάλληλα.