Παιδιά που εκδήλωναν επιθετικές συμπεριφορές, ασκούσαν σχολικό εκφοβισμό, αδιαφορούσαν για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και αντιμετώπιζαν δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής εμφάνισαν μια ορατή μεταστροφή

Σημάδια βελτίωσης στη συμπεριφορά τους παρουσίασαν μέσα σε τρεις εβδομάδες παιδιά της Τετάρτης και της Πέμπτης Δημοτικού από σχολεία της κεντρικής Μακεδονίας που συμμετείχαν στην πρώτη φάση ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού προγράμματος για την υποστήριξη της θετικής συμπεριφοράς στο σχολείο.

Μέσω της παρέμβασης που έγινε λίγο πριν κλείσουν τα σχολεία τον περασμένο Μάρτιο, λόγω της πανδημίας, παιδιά που εκδήλωναν επιθετικές συμπεριφορές, ασκούσαν σχολικό εκφοβισμό, αδιαφορούσαν για τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και αντιμετώπιζαν δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής εμφάνισαν μια ορατή μεταστροφή. Το αποτέλεσμα ήταν ο αυξημένος βαθμός συμμετοχής τους στο μάθημα και η ενίσχυση της συνεργασίας με τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές τους.

«Για πρώτη φορά στην Ελλάδα γίνεται σε πολύ μεγάλη έκταση μια τέτοιου είδους παρέμβαση για την προώθηση της θετικής συμπεριφοράς στο σχολείο» εξηγεί στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος, αν. καθηγητής του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης του ΑΠΘ, Θανάσης Γρηγοριάδης. Όπως επισημαίνει, 30 σχολεία από την Κεντρική Μακεδονία με 2.000 μαθητές και 400 εκπαιδευτικούς που παρακολούθησαν ειδική επιμόρφωση, λαμβάνουν μέρος στο τριετές ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα Erasmus+ Στρατηγικές συμπράξεις ΚΑ3, με τίτλο «Οικοδομώντας Θετικά, Ενταξιακά και Ισότιμα Μαθησιακά Περιβάλλοντα μέσω της προσέγγισης Σχολικό Σύστημα ΠροΘεΣυ», που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (https://www.pbiseurope.org/en/).

Η λέξη ΠροΘεΣυ είναι το ακρωνύμιο των λέξεων Προώθηση Θετικής Συμπεριφοράς ενώ στο πρόγραμμα συμμετέχουν 11 εταίροι από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Ρουμανία και τη Φινλανδία. Από την ελληνική πλευρά συμμετέχουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και η Περιφερειακή Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας.

Οι ποινές δεν έχουν αποτέλεσμα

Η επιλογή, άλλωστε, της προώθησης θετικής συμπεριφοράς προέκυψε από τα ερευνητικά δεδομένα ως μονόδρομος καθώς η επιβολή ποινών στο σχολείο, όπως οι απομακρύνσεις και οι αποβολές από την τάξη, έχει αποδειχτεί ότι δεν συμβάλλουν στη δημιουργία θετικού σχολικού κλίματος. Ο επιστημονικός συνεργάτης της ερευνητικής ομάδας του ΑΠΘ, εκπαιδευτικός πληροφορικής, Θεόδωρος Γούτας, επισημαίνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι «η τιμωρία μαθητών που παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς, χωρίς την ταυτόχρονη ύπαρξη πλαισίου υποστήριξης της θετικής συμπεριφοράς τους στο σχολείο, συσχετίζεται με αυξημένη επιθετικότητα, απουσίες, καθυστερημένη προσέλευση των μαθητών και σχολική διαρροή».

Παράλληλα σύμφωνα με τον κ. Γρηγοριάδη, τα τελευταία 15 χρόνια διαπιστώνεται σταδιακή αύξηση των προβλημάτων συμπεριφοράς στο σχολικό περιβάλλον, γεγονός που αποδίδεται στην οικονομική κρίση, τις πολλές ώρες εργασίας των γονέων, τη μείωση του χρόνου ενασχόλησής τους με τα παιδιά και τον αυξημένο χρόνο έκθεσης των παιδιών στις οθόνες.

Απέναντι στην κατάσταση αυτή, το μοντέλο της θετικής συμπεριφοράς που εφαρμόστηκε στην Αμερική πριν από είκοσι χρόνια, φάνηκε να έχει θεαματικά αποτελέσματα, εκμηδενίζοντας σχεδόν τα προβλήματα επιθετικότητας και άσκησης φυσικής βίας και βελτιώνοντας τη μαθησιακή διαδικασία, οικοδομώντας μακροπρόθεσμα έτσι ένα θετικό οικοσύστημα στη σχολική μονάδα.

Αν αρπάξω ένα παιχνίδι….

«Αν, για παράδειγμα, αρπάξω ένα παιχνίδι από τον διπλανό μου, εκείνος στεναχωριέται. Ο δάσκαλος, από την πλευρά του, επισημαίνει ότι δεν είναι σωστό να παίρνει κανείς αντικείμενα που ανήκουν σε άλλους. Με την αντίδραση όμως αυτή, δεν αλλάζει κάτι. Αφενός έχει γίνει το δικό μου, έχω ήδη αρπάξει το παιχνίδι, αφετέρου ο δάσκαλος ασχολήθηκε μαζί μου. Το σκορ είναι ήδη δύο – μηδέν υπέρ μου» σχολιάζει ο κ. Γρηγοριάδης. Παρουσιάζοντας τις εναλλακτικές που προτείνονται από το πρόγραμμα, προβάλλοντας την αξία της θετικής συμπεριφοράς, αναφέρει ότι χρησιμοποιούνται οι δραματοποιήσεις, το θεατρικό παιχνίδι, η εναλλαγή των ρόλων του θύτη και του θύματος σε κάθε παιδί και η περιγραφή συναισθημάτων ώστε τα παιδιά να αποκτούν ενσυναίσθηση, να μπαίνουν στη θέση του άλλου, να αντιλαμβάνονται τη λογική συνέπεια μιας πράξης.

Τι συμβαίνει στην τάξη

Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των παρεμβάσεων εκπαιδευτικοί και μαθητές δημιουργούν μηνύματα παρακίνησης για τις αξίες που επιθυμούν να κατακτήσουν. «Ο εκπαιδευτικός, όταν διαπιστώνει ότι ένας μαθητής ή η τάξη εφαρμόζουν τη συμπεριφορά που έχουν διδαχθεί, τους επιβραβεύει λεκτικά και προσφέρει ένα κουπόνι ή μαρκάρει το τετράδιο του παιδιού ή το φύλλο επιβραβεύσεων της τάξης με ένα σφραγιδάκι. Στο τέλος οι ανταμοιβές που έχουν δοθεί καταγράφονται και όταν φτάσουν σε ένα προσυμφωνημένο αριθμό, προσφέρεται ένας υλικός ενισχυτής, όπως ένα βιβλίο, μία ώρα παιχνιδιού στην αυλή, η συμμετοχή των παιδιών σε μία χαλαρή εκπαιδευτική δραστηριότητα» σημειώνει ο κ. Γούτας.

Από τον σεβασμό στον διπλανό μέχρι και τη σωστή χρήση μάσκας

Σε ό,τι αφορά, άλλωστε, τις θετικές συμπεριφορές που εξασκούνται, αυτές καλύπτουν ένα ευρύ πλαίσιο, από τον σεβασμό στον διπλανό μέχρι και τη σωστή χρήση μάσκας, λόγω της πανδημίας. Ο συντονιστής του εκπαιδευτικού έργου του 2ου Περιφερειακού Κέντρου Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού Κεντρικής Μακεδονίας, Γιάννης Τρικκαλιώτης, σημειώνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ: «για να ζητήσει κάποιος τον λόγο θα πρέπει να σηκώσει το χέρι. Ακόμη και αυτή η τόσο απλή συνθήκη δεν είναι αυτονόητη όμως η εξάσκησή της θεμελιώνει τη συνέχιση της διαδικασίας. Ακολουθούν η εκμάθηση της διαδικασίας εξόδου από την τάξη χωρίς συνωστισμό, η επιβράβευση της σωστής χρήσης της μάσκας, η παρουσίαση του σωστού τρόπου πλυσίματος των χεριών, η λειτουργία συστήματος ανακύκλωσης στην τάξη και πολλά άλλα».

Το πρόγραμμα βρίσκεται σε εξέλιξη ενώ η τελική αξιολόγηση των παρεμβάσεων θα γίνει μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας, τον Ιούνιο του 2021.