ΖΩΗ

Προσδοκίες και αντι-προσδοκίες

Η «παγίδα» της προσδοκίας και πώς μπορούμε να την αποφύγουμε για να πετύχουμε καλύτερα αποτελέσματα για εμάς και τους άλλους.

Η προσδοκία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης υπόστασης και λειτουργίας. Σε κάθε μας επιθυμία, σε κάθε μας δράση, απόφαση και επιλογή καραδοκεί μια προσδοκία… Προσδοκώ: Περιμένω να συμβεί ή να μη συμβεί κάτι. Προσδοκώ: Ελπίζω, εύχομαι να συμβεί ή να μη συμβεί κάτι. Πίσω από κάθε σκέψη υπάρχει άλλοτε μια αισιόδοξη προσδοκία θετικής έκβασης και άλλοτε η αντι-προσδοκία της απαισιόδοξης αρνητικής εκδοχής, φόβου, ανασφάλειας και αποτυχίας ή απώλειας. Και στις δύο περιπτώσεις το άτομο κινητοποιείται ανάλογα με την προσδοκία και ενεργοποιεί μηχανισμούς προς επίτευξη ή αποφυγή της εκπλήρωσης της εκάστοτε προσδοκίας. Οι προσδοκίες αυτές μπορεί να αφορούν προσωπικά επιτεύγματα και ικανότητες, μπορεί να αφορούν σχέσεις (διαπροσωπικές και επαγγελματικές) και όλων των τύπων και ειδών καταστάσεις στις οποίες εμπλεκόμαστε με κάποιον τρόπο. Συνήθως έχουν την αφετηρία τους σε πρώιμα μαθησιακά σχήματα (ο τρόπος που οι γονείς μας μάς δίδαξαν τι να περιμένουμε από τους εαυτούς μας, τους άλλους και το περιβάλλον μας, ο τρόπος που ανταποκρίνονταν στις ανάγκες και επιθυμίες μας καθώς και σε επαναλαμβανόμενα μοτίβα μεταγενέστερης εμπειρίας).

Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα

Αφού λοιπόν δεν είναι εφικτό να μην έχουμε προσδοκίες, το ζητούμενο δεν είναι να μην έχουμε προσδοκίες, αντίθετα οι προσδοκίες μας να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο ρεαλιστικές και υπολογισμένες σύμφωνα με τα τρέχοντα αντικειμενικά δεδομένα και ταυτόχρονα να στοχεύουν σε εμάς και όχι στους άλλους. Η ανάληψη προσωπικής ευθύνης είναι ίσως το σημαντικότερο βήμα προς την εκπλήρωση των θετικών και αποφυγή των αρνητικών προσδοκιών. Εγώ τι μπορώ να κάνω; Πώς συμβάλλω στο εκάστοτε αποτέλεσμα; Τα δεδομένα είναι αυτά. Με άλλα λόγια, η προσδοκία μου είναι μια «μαθηματική εξίσωση» που αν έχω τα «σωστά» δεδομένα μπορώ να «λύσω» με «επιτυχία» και να μην απογοητευτώ από το αποτέλεσμα.

Πού γίνεται το λάθος

Το λάθος συνήθως βρίσκεται στο ότι δεν υπολογίζονται τα αντικειμενικά δεδομένα και υπερισχύει είτε η επιθυμία είτε ο φόβος. Ενα ακόμη «εμπόδιο» είναι η «μαγική σκέψη» και η αίσθηση του δικαιώματος. Απλά θα γίνει χωρίς εγώ να συμβάλω και απλά το «δικαιούμαι» μου αναλογεί για κάποιο ασαφή και αδιευκρίνιστο λόγο. Ετσι όμως το ποσοστό απογοήτευσης, θυμού, αυτολύπησης και παραίτησης αυξάνεται κατακόρυφα με αποτέλεσμα να συντηρείται ένας φαύλος κύκλος ατελέσφορων προσδοκιών και αρνητικών συναισθημάτων, συχνή αιτία πολλών ψυχικών δυσλειτουργιών.

Το μυστικό

Στροφή λοιπόν στην αυτογνωσία! Οσο καλύτερα γνωρίζω τον εαυτό μου όσο καλύτερα εντοπίζω και διαχειρίζομαι/ξεπερνώ τους φόβους μου και αναγνωρίζω τις επιθυμίες μου, όσο πιο ξεκάθαρα και συγκεκριμένα ορίζω το τι είναι σημαντικό και τι όχι για μένα στο εδώ και τώρα, όσο δεν αυτοεξαπατώμαι και μπορώ να αναγνωρίσω τα τρέχοντα αντικειμενικά δεδομένα, τόσο περισσότερες πιθανότητες έχω οι προσδοκίες να εκπληρωθούν και να είναι επαναλαμβανόμενα, με συνέπεια, έγκυρες. Ετσι η εμπιστοσύνη στον εαυτό μας θα εμπεδωθεί και θα μπορούμε αφενός να αξιολογούμε ακριβέστερα και ρεαλιστικότερα εαυτούς και αλλήλους, αφετέρου να ανταποκρινόμαστε κατάλληλα με βέλτιστα για εμάς αποτελέσματα.