Από τον Σόλωνα, τον Σωκράτη και τον Πλούταρχο μέχρι τον Ονορέ ντε Μπαλζάκ, τον Λ. Τολστόι και τον Τσάρλι Τσάπλιν η ευγένεια έχει πολλές φορές υμνηθεί, ενώ αντίθετα έχει αποκηρυχθεί η αγένεια και οι έλλειψη αγωγής και τρόπων.

Πρόσφατα μίλησα σε κάποιον που δεν γνώριζα στον πληθυντικό και μου απάντησε στον ενικό σημειώνοντας ότι δεν έχουμε διαφορά ηλικίας και θα μπορούσαμε να μιλάμε στον ενικό, κι ας μην γνωριζόμαστε. Είχα πάει θέατρο με τη φίλη μου τη Μαρία και οι νεαρές κοπέλες που κάθονταν μπροστά μας, έστελναν μηνύματα από τα κινητά τους στη διάρκεια όλης της παράστασης αδιαφορώντας για το αν ενοχλούσαν ή όχι τους υπόλοιπους θεατές.

Ένα δεκάχρονο αγόρι παρήγγειλε μια πορτοκαλάδα και έβαλε στο τέλος της φράσης του τη λέξη παρακαλώ και όλοι έμειναν εμβρόντητοι. Κάποιος με έβρισε στον δρόμο επειδή σταμάτησα για πολλή ώρα ώστε να διασχίσει τον δρόμο ένας ηλικιωμένος. Ενας γιατρός περιέγραφε πώς διάφοροι γνωστοί αλλά και άγνωστοί του προσπαθούν να εκμεταλλευτούν τον χρόνο του όπου κι αν τον συναντήσουν κάνοντάς του συχνά απίθανες ερωτήσεις.

Και ο κατάλογος της αγένειας συνεχίζεται μακρύς και μας κάνει να απορούμε: Πού πήγαν άραγε οι καλοί μας τρόποι;

Η ευγένεια ανοίγει πόρτες

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι δεν έχασε ποτέ κανένας άνθρωπος που ήταν ευγενής, ταπεινός και μετρημένος, κράτησε χαμηλούς τόνους, ήταν χαμογελαστός, μιλούσε στον πληθυντικό στους μεγαλύτερους και σε όσους δεν γνώριζε, σεβόταν τους γύρω του, δεν απαιτούσε, διατηρούσε την ψυχραιμία του, δεν έκανε έντονες και προσβλητικές χειρονομίες. Η ευγένεια και ο σεβασμός ανοίγουν πόρτες και κάνουν τα πάντα ευκολότερα.

Ειδικά όταν θέλουμε να ζητήσουμε μία χάρη, μία εξυπηρέτηση ή να εκμεταλλευτούμε τον ελεύθερο χρόνο ενός ανθρώπου για να μας καθοδηγήσει σχετικά με κάτι που ξέρει καλά. Η ευγένεια και η ευγνωμοσύνη για τον χρόνο και τον κόπο που κάποιος μας αφιερώνει σίγουρα θα μας βοηθήσουν να πετύχουμε αυτό που θέλουμε.

Ενα ευχαριστώ, ένα δώρο, λίγα λουλούδια, μία κάρτα, ένα κέρασμα, ένα μήνυμα ή ένα μέιλ που να λέει ευχαριστώ ή χρόνια πολλά ή λυπάμαι ή εκτιμώ τον χρόνο που μου αφιερώσατε, γίνονται πάντα αποδεκτά με μεγάλη ευχαρίστηση. Ακόμα όμως και αν δεν συμφωνούμε με κάποιον, δεν μας αρέσει κάτι ή δεν μας ευχαριστεί, ακόμα κι αν θέλουμε να εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας, το παράπονό μας ή το πρόβλημά μας, μπορούμε να το επικοινωνήσουμε με τρόπο ευγενικό και μετρημένο.

Δεν υπάρχει λόγος να φωνάζουμε και να χρησιμοποιούμε ακατάλληλη γλώσσα για να εκφράσουμε το οτιδήποτε.

Έμφυτη ή μαθημένη ευγένεια;

Οι τρόποι και η ευγένεια είναι κάτι που μαθαίνουμε από μικροί, από την οικογένειά μας και το σχολείο μας. Η ευγένεια είναι κάτι στο οποίο εκπαιδευόμαστε. Φυσικά και η κοινωνία στην οποία ζούμε και οι κοινωνικοί κανόνες που επικρατούν σε εκείνη είναι καταλυτική συνθήκη σχετικά με το πώς φερόμαστε.

Ας πάρουμε για παράδειγμα τους Αγγλοσάξονες που ξεχωρίζουν για την ευγένειά τους, τη συνέπειά τους και την πολύ καλή συμπεριφορά τους, ακόμα κι όταν είναι δυσαρεστημένοι ή θέλουν να εκφράσουν παράπονα ή τους Γάλλους που μιλάνε μεταξύ τους σε πληθυντικό ευγενείας, συχνά ακόμα κι όταν γνωρίζονται καλά ή είναι φίλοι. Η ευγένεια και οι καλοί τρόποι είναι ζήτημα κοινωνικής αγωγής, που μας βοηθά να συνειδητοποιήσουμε τι και πώς μπορούμε να πούμε, να ζητήσουμε, να ρωτήσουμε ή και να αντιδράσουμε σε κάτι.

Ας πάρουμε το παράδειγμα των παιδιών που συχνά κάνουν σχόλια ή αδιάκριτες ερωτήσεις με αφέλεια και καλή πρόθεση. Μέχρι τη στιγμή που οι γονείς (ανάλογα και με τη δική μας κοινωνική αγωγή) τα εκπαιδεύουμε και τους εξηγούμε πόσα και τι επιτρέπεται να ρωτούν και να σχολιάζουν, και ποιος είναι ο κατάλληλος τρόπος για να το κάνουν.

Σε τι οφείλεται η αγένεια;

Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που δεν «εκπαιδεύτηκαν» κατάλληλα στην παιδική τους ηλικία, ούτε κατανόησαν και έμαθαν τους κοινωνικούς κανόνες ώστε να φέρονται με ευγένεια και σεβασμό. Αλλες φορές η αγένεια μπορεί να οφείλεται σε αφέλεια ή άγνοια των κοινωνικών κανόνων, ειδικά όταν κάποιος άνθρωπος βρίσκεται ξαφνικά σε ένα περιβάλλον που δεν γνωρίζει και δεν ξέρει πώς πρέπει να φερθεί (π.χ. σε μία άλλη χώρα με άλλη κουλτούρα ή σε ένα επίσημο δείπνο που δεν έχει ποτέ παρευρεθεί).

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν άνθρωποι που διακρίνονται από έλλειψη ορίων και σεβασμού, δυσκολία να συμβιβαστούν με τους κανόνες και τις κοινωνικές επιταγές ή ακόμα χειρότερα αδιαφορούν για τους άλλους και τα συναισθήματά τους ή έχουν ακόμα και κακή πρόθεση απέναντί τους και αυτό αντικατοπτρίζεται στη συμπεριφορά τους.

Πώς αντιμετωπίζουμε την αγένεια;

Οταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιον που είναι αγενής είναι πολύ πιθανό να παρασυρθούμε και να πέσουμε στο επίπεδό του, να ξεχάσουμε τους τρόπους μας και να εμπλακούμε σε μία συζήτηση-καβγά που δεν θέλουμε, δεν μας ταιριάζει και θα μας κάνει μόνο κακό. Χρειάζεται όμως να προσπαθήσουμε να αντισταθούμε.

Κατ’ αρχάς δεν πρέπει να χάσουμε την ψυχραιμία μας και να ξεχάσουμε τους δικούς μας τρόπους. Για να αντιμετωπίσουμε την αγενή συμπεριφορά κάποιου μπορούμε να επιστρατεύσουμε το χιούμορ, την αποφυγή, το ψέμα, τις δικαιολογίες ή και ξεκάθαρα να πούμε ότι δεν θέλουμε να συζητήσουμε άλλο μαζί του θέτοντας τα όριά μας.

ΑΝΝΑ ΔΑΛΛΑ-vita.gr

Ευχαριστούμε για τη συνεργασία τη δρα Ναταλία Κουτρούλη, MSc, ψυχολόγο υγείας, με εκπαίδευση στη γνωσιακή ψυχοθεραπεία και στη συμβουλευτική, διευθύντρια στο Κέντρο Εφαρμοσμένης Ψυχοθεραπείας και Συμβουλευτικής.