Ο καιρός που επικρατεί τον Φεβρουάριο παρουσιάζει μεγάλες μεταβολές και συχνά ισχυροί χιονιάδες διαδέχονται περιόδους καλοκαιρίας και το αντίθετο.

Το φετινό παράδειγμα είναι χαρακτηριστικό: πριν από λίγες μέρες η θερμοκρασία είχε φθάσει, και κατά τόπους είχε ξεπεράσει, τους 20 βαθμούς και τις επόμενες ημέρες οι μέγιστες τιμές της θερμοκρασίας σε πολλές περιοχές της βόρειας χώρας δεν θα ξεπεράσουν τους μηδέν βαθμούς (ολικός παγετός). Επειδή, λοιπόν, πολλές φορές ο μήνας αυτός φαίνεται να μην ξέρει τι κάνει με τον καιρό, σε ορισμένα μέρη αποκαλείται «Μεθυσμένος». Πού όμως οφείλονται οι μεγάλες αλλαγές του καιρού τον δεύτερο μήνα του χρόνου;

Από το χειμερινό ηλιοστάσιο έως τις αρχές Φεβρουαρίου έχει ήδη διανυθεί ο μισός δρόμος για την εαρινή ισημερία. Καθώς οι μέρες του Φεβρουαρίου κυλούν, λαμβάνουν χώρα σημαντικά γεγονότα στη Β. Αφρική, στη Μέση Ανατολή και στη Ν. Ασία, με πρωτεργάτη τον Ηλιο (το ηγεμονικό αίτιο κατά Αριστοτέλη) που κερδίζει συνεχώς ύψος στον ουράνιο θόλο. Ο Ηλιος δίνει το σύνθημα για τη μετατόπιση της Ενδοτροπικής Ζώνης Σύγκλισης (Θερμικός Ισημερινός) προς τον Βορρά και αυτός είναι που αρχίζει να υπερθερμαίνει τη Σαχάρα, τη Μέση Ανατολή και την Ινδία.

Η υπερθέρμανση της Σαχάρας είναι η αιτία για αλλαγές της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας στη συγκεκριμένη περιοχή, που επηρεάζουν σημαντικά και την πατρίδα μας. Οι σαχαριανές υφέσεις (βαρομετρικά χαμηλά) είτε ως υποτροπικά είτε ως εξωτροπικά φαινόμενα βρίσκουν ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης. Οι υφέσεις αυτές, που προς το τέλος του χειμώνα και κυρίως την άνοιξη παρουσιάζουν μεγάλη συχνότητα και ένταση, μεταφέρουν θερμότητα και σκόνη από τη Β. Αφρική προς τη χώρα μας.

Από την άλλη πλευρά, τον Φεβρουάριο στην Κεντρική και στη Βόρεια Ευρώπη οι συνθήκες είναι χειμωνιάτικες και όταν η ατμοσφαιρική κυκλοφορία γίνει μεσημβρινή (από Βορρά προς Νότο), εισβάλλουν στην περιοχή μας ψυχρές αέριες μάζες που αλλάζουν απότομα το σκηνικό του καιρού. Σημειώνεται ότι όλες οι ψυχρές εισβολές δεν έχουν την ίδια ένταση. Οι ισχυρότερες από αυτές παρατηρούνται όταν οι μάζες που έρχονται στην περιοχή μας είναι πολικής προελεύσεως.

Υπάρχει μια κατηγορία ψυχρών εισβολών στην Ευρώπη ιδιαίτερης έντασης, που επηρεάζουν και την περιοχή μας. Είναι η περίπτωση που πολύ ψυχρές αέριες μάζες μεταφέρονται προς την ήπειρό μας από τη Σιβηρία. Στη διεθνή βιβλιογραφία με τον όρο Μπουράν είναι γνωστός ο ισχυρός βορειοανατολικός άνεμος που πνέει στη Ρωσία και στην Κεντρική Ασία, και τον χειμώνα είναι πολύ ψυχρός. Οι Ιταλοί τον αποκαλούν Μπουριάν ή Μπουριάνα και οι Αγγλοι Κτήνος από την Ανατολή (Beast from the East). Ο Μπουράν δεν είναι απλά άνεμος. Είναι άνεμος-καιρός, με την έννοια που έδιναν παλαιότερα στους ανέμους οι άνθρωποι, και διαρκεί αρκετές ημέρες. Αναφορικά με τη συχνότητά του, οι Ιταλοί συνάδελφοι αναφέρουν ότι πνέει μία φορά κάθε 5 με 7 χρόνια, κάτι που φαίνεται ότι δεν απέχει πολύ από τα δικά μας κλιματικά δεδομένα.

Οι πιο ψυχρές επελάσεις του Μπουράν παρατηρούνται συνήθως τον Φεβρουάριο, όταν οι ξαφνικές στρατοσφαιρικές θερμάνσεις χτυπούν στην καρδιά τον πολικό στρόβιλο και αρκτικές αέριες μάζες εκρέουν προς την περιοχή της Σιβηρίας. Αναγκαία προϋπόθεση για το προς τη Δυτική και τη Νότια Ευρώπη ταξίδι του Μπουράν είναι η επικράτηση ΒΑ ανέμων, που εξασφαλίζεται όταν στον ΒΑ Ατλαντικό και στη σκανδιναβική χερσόνησο εγκατασταθεί σύστημα υψηλών πιέσεων (αντικυκλώνας).

Στη χώρα μας, οι πολύ ψυχρές αέριες μάζες, που έχουν ως αφετηρία τις δυτικά των Ουραλίων ευρισκόμενες στέπες, έρχονται είτε απευθείας με την επέκταση του σιβηρικού αντικυκλώνα προς τα Βαλκάνια είτε σε δεύτερο χρόνο με την προς τον Νότο μεταφορά των ψυχρών αερίων μαζών που λιμνάζουν στην Κεντρική Ευρώπη. Τα τελευταία 40 χρόνια τέσσερα είναι τα κυριότερα επεισόδια μεταφοράς πολύ ψυχρών αερίων μαζών προς την περιοχή μας που προκάλεσαν σφοδρές κακοκαιρίες με πολλά χιόνια και δριμύ ψύχος τον μήνα Φεβρουάριο: 18-19/2/1983, 22-23/2/1992, 12-14/2/2004 και 16-18/2/2008.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ* – kathimerini.gr
* Ο κ. Δημήτρης Ζιακόπουλος είναι μαθηματικός – μετεωρολόγος.