Ποιος είναι Έλληνας;
Βασίλης Νιτσιάκος* – in.gr
Το ερώτημα τίθεται με πιο επιτακτικό τρόπο φέτος που γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από την Επανάσταση και τιμούμε ήρωες και εμβληματικά πρόσωπα, προκειμένου να καλλιεργήσουμε και ενισχύσουμε περαιτέρω την συλλογική μας μνήμη και, κατά συνέπεια, την ίδια την εθνική μας ταυτότητα.
Ποιοι είναι ήρωες/ ίδες και εμβληματικά πρόσωπα, λοιπόν, πέρα από εκείνους και εκείνες που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για την Ελευθερία μας;
Προσωπικά, θα αναφερόμουνα και στους αφανείς ήρωες και ηρωίδες της καθημερινής βιοπάλης, στον κόσμο της εργασίας, στις πλάτες του οποίου στηρίζεται ολόκληρη η κοινωνία και ό,τι αυτή παράγει.
Ωστόσο, στον δημόσιο λόγο ο διάλογος στρέφεται γύρω από ινδάλματα, όπως π,χ. αθλητές. Μια τέτοια περίπτωση είναι ο Γιάννης ο μπασκετμπολίστας. Ο Γιάννης, που, ως έγχρωμος, προκαλεί το στερεότυπο του Έλληνα, που κάθε αλλο παρά «μαύρος» μπορεί να είναι… Πώς μπορεί ένας τέτοιος άνθρωπος, που προφανώς δεν έχει «δέρμα και αίμα ελληνικό», να είναι Έλληνας και μάλιστα να δοξάζεται σαν ήρωας και να μπαίνει στο κάδρο των μεγάλων Ελλήνων με αφορμή την μεγάλη Επέτειο;
Είναι τιμή για την Ελλαδα κάτι τέτοιο ή ντροπή; Οι απαντήσεις ποικίλουν και βέβαια υπάρχουν και αυτοί ( και είναι πολλοί) που ταυτίζονται με την δεύτερη. Είναι ντροπή και εξευτελισμός, λένε. Το επιχείρημα: Έλληνες είναι όσοι έχουν ελληνικό αίμα, Έλληνας γεννιέσαι, δεν γίνεσαι…
Πρόκειται για την γνωστή και κυρίαρχη στο κοινωνικό σώμα αντίληψη ότι η εθνική ταυτότητα καθορίζεται από την βιολογική καταγωγή, απο το αίμα. Έλληνες είναι όσοι μοιράζονται το ίδιο «καθαρό» ελληνικό αίμα…
Βέβαια, οι ίδιοι αυτοί άνθρωποι που αμφισβητούν την ελληνικότητα του Γιάννη, ως εθνικόφρονες και υπερπατριώτες, δεν διανοήθηκαν ποτέ να αμφισβητήσουν την ελληνικότητα τόσων και τόσων βασιλέων των Ελλήνων, που προφανώς δεν είχαν «αίμα ελληνικό». Ούτε σκέφτηκαν ότι πολύ δημόσιοι άνδρες και γυναίκες με υψηλά αξιώματα δεν είχαν ούτε έχουν «καθαρό» ελληνικό αίμα, Ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος…
Είναι, αλήθεια, λυπηρό, να αναγκαζόμαστε να αρθρογραφούμε και να επιχειρηματολογούμε για αυτά τα αυτονόητα πράγματα. Να μιλάμε για «γνήσιο» αίμα και να μετράμε κρανία, συρόμενοι στον βούρκο του ρατσισμού, που είναι γνωστό ιστορικά που έχει οδηγήσει την ανθρωπότητα…Και όμως πρέπει…
Μόνο λίγες φράσεις ως απάντηση:
- Είναι προτιμότερο να είσαι Έλληνας εκ πεποιθήσεως, παρά γιατί νομίζεις ότι έχεις αίμα ελληνικό
- Έλληνες εισίν η της ημετέρας παιδείας μετέχοντες
- Έλληνας γίνεσαι δεν γεννιέσαι
- Είναι σημαντικό να ξέρεις γιατί είσαι αυτό που είσαι και κυρίως τι είναι αυτό που είσαι
- Δεν είναι το χρώμα και το αίμα αλλά η συνείδηση που καθορίζει την εθνική ταυτότητα
- Η ελληνικότητα υπήρξε διαχρονικά πολιτιστική και όχι βιολογική κατηγορία
- Βασικό χαρακτηριστικό της υγειούς ελληνικότητας η συμπερίληψη και η φιλόξενη διάθεση απέναντι στο διαφορετικό
- Οι ταυτότητες, όπως όλα τα κοινωνικά φαινόμενα και διαδικασίες, συγκροτούνται ιστορικά. Δεν είναι μεταφυσικά και αιώνια αντικείμενα.
*O Βασίλης Νιτσιάκος είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
