Πάσχος Μανδραβέλης – kathimerini.gr

Μια ανατομία των θεωριών συνωμοσίας για τα εμβόλια και την πανδημία

«Ποτέ μην τα βάζεις με έναν βλάκα. Θα σε ρίξει στο επίπεδο του και μετά θα σε νικήσει λόγω εμπειρίας» είχε πει κάποιος κι αυτό συνόψισε η  αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Νοσηλευτικού Προσωπικού. Η κ. Ελένη Πέτρακα ξέσπασε κατά των συνωμοσιολόγων για το εμβόλιο: «Όταν συνδιαλλαγείς με την ανοησία κινδυνεύεις να γίνεις εσύ ο περισσότερο ανόητος, όμως αυτό το θέμα ήταν πολύ σοβαρό, διακυβεύεται η εμπιστοσύνη απέναντι στη νοσηλευτική κοινότητα και στην ιατρική, αλίμονο ο κόσμος να χάσει την εμπιστοσύνη του, να μας χρειάζεται να φοβάται και να μην έρχεται, αυτό είναι αδιανόητο» (Σκάι 29.12.2020)

Η θεωρία συνωμοσίας, περί φυσιολογικού ορού αντί πραγματικού εμβολίου, έκανε μεγάλο σουξέ από τον τραγουδοποιό του «πανάθεμα σε δεν με λυπάσαι» κ. Παντελή Θαλασσινό. Αυτός έγραψε στο «καφενείο» (όπως το χαρακτήρισε ο ίδιος το Facebook) ότι «Εγώ που δεν πιστεύω τίποτα, που είμαι καχύποπτος, που δεν τους εμπιστεύομαι και τους θεωρώ θρασείς και δειλούς, γιατί πιστεύω ότι η ένεση που έκαναν οι ίδιοι είναι φυσιολογικός ορός; Θα μπορούσε ή μπα;» (28.12.2020)

Οι «αθώες ερωτήσεις» είναι ένα από τα εργαλεία για την συγκρότηση και την διάχυση των θεωριών ανοησίας. Κάποιος που «που δεν πιστεύει τίποτα, που είναι καχύποπτος, που δεν τους εμπιστεύεται και τους θεωρεί θρασείς και δειλούς» θα μπορούσε να ρωτήσει «γιατί πιστεύω ότι ο κ. Παντελής Θαλασσινός είναι εξωγήινος; Θα μπορούσε ή μπα;» Το κόλπο εδώ είναι να μεταφέρεις το βάρος της απόδειξης για τα λεγόμενά σου, σε εκείνους που βλέπουν ότι ο γνωστός τροβαδούρος είναι άνθρωπος, αλλά και στον ίδιο τον κ. Θαλασσινό που θα τρέχει να αποδείξει ότι δεν είναι ελέφαντας.

Το δεύτερο κόλπο για την συγκρότηση και διάχυση μιας θεωρίας ανοησίας είναι η ανάδειξη μιας ελάχιστης λεπτομέρειας πάνω στην οποία χτίζεται το οικοδόμημα της συνωμοσίας. Υπάρχουν κάποιοι που προπαγανδίζουν ότι ο άνθρωπος δεν πήγε ποτέ στη σελήνη και ότι τα βίντεο της εποχής είναι σκηνοθετημένα στο Χόλιγουντ. Φέρνουν δε ως «απόδειξη» ότι η αμερικανική σημαία που κάρφωσαν οι αστροναύτες δεν πέφτει λόγω της βαρύτητας, αλλά μοιάζει να κυματίζει. Η απλή εξήγηση ότι η σημαία έχει στερεωθεί σε κοντάρι (ακριβώς για να μην πέσει λόγω της βαρύτητας και να φαίνεται) δεν αρκεί. Εξάλλου οι συνωμοσιολόγοι «δεν πιστεύουν τίποτα, είναι καχύποπτοι», και αυτό δα έλειπε να  «εμπιστευτούν» τους «φονιάδες των λαών». Οι δίκες προθέσεων είναι τρίτο κόλπο και το μεγαλύτερο επιχείρημά τους. Οι «θρασείς και δειλοί» υπηρέτες του καπιταλισμού (κατ’ άλλους «τσιράκια των Εβραίων») «θα κάνουν τα πάντα για να αποπροσανατολίσουν τους λαούς από τα πραγματικά ζητήματα. Δεν θα μπορούσαν να σκηνοθετήσουν μια θεαματική προσσελήνωση;» Να, η «αθώα ερώτηση» και πάλι…

Στην περίπτωση του εμβολίου η κρίσιμη λεπτομέρεια είναι ο φυσιολογικός ορός που χρησιμοποιείται για την διάλυση του σωτήριου σκευάσματος. Έτσι κάποιοι ζητούν να δουν το μπουκαλάκι του εμβολίου. Κι άντε, ας πούμε ότι σε κάθε εμβολιασμό τους δείχνουν και το μπουκαλάκι. Θα αρκεσθούν σε αυτό για να πιστέψουν; Δεν μπορούν οι «θρασείς και δειλοί» που σκηνοθέτησαν την επιδημία στην Κίνα και την πανδημία σε όλο τον κόσμο, «να τυπώσουν και μερικά αυτοκόλλητα που γράφουν “εμβόλιο”»; Το επόμενο βήμα θα είναι να ζητήσουν το πιστοποιητικό του εργαστηρίου που το παρήγαγε. Κι άντε, ας πούμε ότι σε κάθε εμβολιασμό τους δείχνουν και το πιστοποιητικό. «Σε τα μάς τώρα; Σε τα μάς; Με έναν απλό εκτυπωτή του εμπορίου μπορώ να τυπώσω όσα πιστοποιητικά αγαπάει η ψυχούλα σας…» Ο πόλεμος κατά της βλακείας είναι αέναος, διότι οι ανόητοι μπορούν να μεταθέτουν διαρκώς το ζητούμενο προς απόδειξη. Αυτό είναι το τέταρτο κόλπο για την συγκρότηση και την διάχυση των θεωριών συνωμοσίας.

Σε κάθε συζήτηση με ψεκασμένους ελλοχεύει ο κίνδυνος, παρερμήνευσης της ορθολογικής εξήγησης, σε τέτοιο βαθμό που τελικώς αυτή χρησιμοποιείται για την στήριξη της θεωρίας συνωμοσίας. Στον αλήστου μνήμης αντιμνημονιακό αγώνα διατυπώθηκε η θεωρία ότι «κάποιοι χρεοκόπησαν την Ελλάδα για να κλέψουν τα αμύθητα πετρελαϊκά κοιτάσματα του Αιγαίου». Στο επιχείρημα ότι, λόγω της ελληνοτουρκικής διαμάχης, δεν έχουν γίνει έρευνες και ουδείς γνωρίζει αν υπάρχει κάτι ανοιχτά της Σαντορίνης έρχεται το αντεπιχείρημα: «είδατε; Ούτε τον πλούτο μας δεν μάς αφήνουν να μετρήσουμε».

Οι ίδιοι μπορούν επίσης να χρησιμοποιήσουν ακόμη και ένα μικρό εκφραστικό λάθος σαν τεκμήριο «επαλήθευσης» της θεωρίας των. «Κοτζάμ επιστήμονας και λέει “ως έτοιμοι από καιρό” αντί να πει “σαν έτοιμοι από καιρό”; Γράμματα γνωρίζει και το λάθος δεν είναι τυχαίο. Κάτι άλλο (και ύποπτο) ήθελε να πει, αλλά μάς το κρύβουν. Και τι εννοεί με το “σαν έτοιμοι από καιρό”; Πόσο καιρό ετοίμαζαν το σκιάχτρο της πανδημίας;»

Όλες αυτές οι παρερμηνείες των λογικών εξηγήσεων δεν εντάσσονται σε μια συγκροτημένη θεωρία με αρχή μέση και τέλος. Επικάθονται σαν ιζήματα στον πρωτογενή μύθο κι όταν μαζευτούν πολλά κάθε λογικός άνθρωπος θα σηκώσει τα χέρια ψηλά. Προφανώς κάπως έτσι, με αυτό το πέμπτο κόλπο για την συγκρότηση και διάχυση των θεωριών ανοησίας, μπούχτισε και ο γνωστός σκιτσογράφος Αρκάς, ο οποίος αποφάνθηκε πως «ο πόλεμος κατά της βλακείας τέλειωσε. Χάσαμε».

Το έκτο κόλπο είναι ο συνδυασμός μικρών αληθειών και μεγάλων ψεμμάτων, όπως επίσης και εντελώς άσχετων πραγμάτων. Έτσι για την πανδημία και το εμβόλιο είδαμε Bill Gates, τσιπάκια, 5G, δομή DNA, έμβρυα ατάκτως ερριμμένα. Τα έμβρυα είναι νέα προσθήκη. Ο Μητροπολίτης Κυθήρων κ. Σεραφείμ ισχυρίστηκε πως «τα νέα εμβόλια τα οποία κυκλοφορούν από σήμερα και άρχισε από τους άρχοντες η χρήση, αυτά γίνονται και παρασκευάζονται με το προϊόν των εκτρώσεων». Με τον ίδιο τρόπο ο κ. Παντελής Θαλασσινός προσπάθησε με νεότερή του ανάρτηση στο Facebook, να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα για τον εμβολιασμό δια του κ. Κώστα Σημίτη. «Δήλωσα καχύποπτος. Και ότι δεν μ αρέσουν τα πολιτικά σόου. ΟΛΩΝ… Θυμίζω τον Κ. Σημίτη που ο ίδιος παρότρυνε τον κόσμο να επενδύσει στο Χρηματιστήριο». Να θυμηθούμε, βεβαίως, ότι ο πρώην πρωθυπουργός ουδέποτε παρότρυνε οιονδήποτε να επενδύσει σε οτιδήποτε, αλλά αυτό το ψέμα του τροβαδούρου είναι πταίσμα μπροστά στα άλλα εξωφρενικά που ο «πανάθεμα σε δεν μας λυπάσαι» ισχυρίζεται.

Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία μεταξύ των θεωριών συνωμοσίας που αναπτύχθηκαν και διέπρεψαν σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία. Τόσα, που αν ήμασταν… συνωμοσιολόγοι θα λέγαμε ότι λειτουργεί κάποιο μυστικό παγκόσμιο κέντρο, που τις δημιουργεί και τις προωθεί. Η αλήθεια όμως είναι ότι και οι αρχαϊκές μυθολογίες, που αναπτύχθηκαν σε διάφορους και μη συνδεδεμένους πολιτισμούς, έχουν πολλά κοινά στοιχεία. Αυτό σημαίνει ότι το «παγκόσμιο κέντρο» λειτουργεί από την εποχή της Θεογονίας; Όχι. Απλώς υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει πάντα η ανάγκη των ανθρώπων να κατανοήσουν σύνθετες καταστάσεις. Ξέρουμε επίσης ότι η εξήγηση που δίνει κάποιος στα φαινόμενα εξαρτάται από το επίπεδο των γνώσεων που έχει. Όπως οι Αρχαίοι Έλληνες δεν ήξεραν τον ηλεκτρισμό, αλλά κάπως έπρεπε να εξηγήσουν τους κεραυνούς, έτσι και οι σύγχρονοι που δεν έμαθαν στο σχολείο βιολογία κάπως πρέπει να εξηγήσουν την ασθένεια και τα εμβόλια.