«Κάνουμε θέατρο σε δύσκολες συνθήκες. Πρόβες με τις συνθήκες του κορωνοϊού, με μάσκες και αγωνία μη βήξει ο διπλανός μας. Και τώρα με τις μάσκες της παράστασης, ράμφη πουλιών, μακριά έως και 40 εκ., φοβάμαι μη παραστρατήσει κανένα πουλί από τους “Ορνιθες” και καρφώσει τον διπλανό του».

Γελάει ικανοποιημένος ο Γιάννης Ρήγας, σκηνοθέτης της παράστασης των αριστοφανικών «Ορνίθων» του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος που έκαναν πρεμιέρα στο Θέατρο Δάσους και στις 7, 8 και 9 Αυγούστου θα πετάξουν μέχρι την Επίδαυρο. Με τις μυτερές μάσκες και τα μακριά πολύχρωμα φτερά τους, σκηνογραφικές λύσεις που εξασφαλίζουν αποστάσεις ασφαλείας μεταξύ των ηθοποιών.

«Οταν καταπιάνεσαι με τους “Ορνιθες”, έχεις στο μυαλό σου την ουτοπία», λέει ο Γ. Ρήγας ξεκινώντας τη συζήτησή μας, χαρακτηρίζοντας ευρηματική τη μετάφραση του Κ. Χ. Μύρη, καθώς μεταφέρει το κείμενο στο σήμερα: Ο Πεισθέταιρος (Ταξιάρχης Χάνος) και ο Ευελπίδης (Γιάννης Σαμψαλάκης) απηυδισμένοι από τη διαφθορά της πόλης, θέλουν να μεταναστεύσουν. Αναζητούν τον Εποπα (Χρήστο Στέριογλου), κάποτε άνθρωπο και τώρα τσαλαπετεινό, για να μάθουν από αυτόν και τα άλλα πουλιά αν υπάρχει ένας τόπος ειρηνικός για να ζήσουν. Επειδή εκείνος δεν έχει να τους προτείνει καμία πόλη, ο Πεισθέταιρος προτείνει να ιδρύσουν από κοινού μια νέα πολιτεία –μεταξύ ουρανού και γης– που θα εξουσιάζει ταυτόχρονα θεούς και ανθρώπους. Εκεί τα πουλιά θα έχουν τη θέση που τους αναλογεί.

«Τα πείθουν να ιδρύσουν μια πόλη μεσάζοντα, μια νέα κυρίαρχη δύναμη. Ουσιαστικά πατάνε στο ευαίσθητο σημείο των θεών και των ανθρώπων. Την ανάγκη για μία πολιτεία που θα ανταποκρίνεται σε κάτι μοναδικό. Πριν χτιστεί καλά-καλά, η φήμη της Νεφελοκοκκυγίας εξαπλώνεται και την επισκέπτονται διάφοροι που θέλουν να αποκομίσουν οφέλη από την ίδρυσή της. Ο Πεισθέταιρος συνάπτει συμμαχίες, επιβάλλει –ακόμα και με τη βία– στο όνομα της Δημοκρατίας. Στους “Ορνιθες” κανένας ρόλος δεν είναι για να αστειευθεί ο Αριστοφάνης. Ο ιερέας, ο ποιητής, ο διπλωμάτης, ο επιθεωρητής κ.ά. είναι εμβληματικά πρόσωπα που περιτριγυρίζουν την εξουσία».

Οι «Ορνιθες», τονίζει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης, είναι ένα κείμενο που πρέπει να διαβάζει κάθε κυβερνήτης πριν αναλάβει την εξουσία και να το ξαναδιαβάζει απερχόμενος για να δει τα λάθη που έκανε. «Είναι βαθιά πολιτικό κείμενο που μιλάει για κοινωνική και οικονομική διαφθορά και ασκεί έντονη κριτική στην αθηναϊκή δημοκρατία και στον τρόπο που λειτουργούν οι θεσμοί της. Γράφτηκε από τον Αριστοφάνη στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Οταν τα πουλιά διαπραγματεύονται με τους θεούς, υπάρχουν στη σκηνή ψησταριές στις οποίες ψήνονται εκείνα που αντιστάθηκαν στις αποφάσεις της δημοκρατίας. Τότε βγαίνει ο Πεισθέταιρος έχοντας δίπλα του την κόρη του Δία, τη Βασιλεία, η οποία ετοιμάζεται να του παραδώσει το κράτος και την εξουσία. Και ποιοι τον περιστοιχίζουν; Οι μεγάλες δυνάμεις: ο Ποσειδώνας, ο Ηρακλής κ.ά. Βλέπετε, κάθε γενιά ονειρεύεται μία πολιτεία ουτοπική, μα έρχεται αντιμέτωπη με τον εαυτό της και με μία πραγματικότητα που την ξεπερνά».

Ο σκηνοθέτης Γιάννης Ρήγας.

Θυμωμένη ήταν και η δική του γενιά, όταν  20άρης συμμετείχε στους «Ορνιθες» του Θεάτρου Τέχνης στην Επίδαυρο. Τι θυμάται από τότε; «Μακρύ μαλλί, αμπέχονο, διαδηλώσεις, μεταπολίτευση, ένταση και οργή. Ο Κουν προκάλεσε με τους “Ορνιθες” το 1959, η παράσταση απαγορεύθηκε και το 1962 επανήλθε τελειοποιημένη. Εκείνη η παράσταση των “Ορνίθων” δημιούργησε μια ελπίδα σε μια χώρα που ήθελε να βγει από τα τραύματά της. Και πόσο περίτεχνα χρησιμοποίησε τους συνεργάτες του ο Κουν! Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν δεξιός, ο Βασίλης Ρώτας αριστερός, η Ζουζού Νικολούδη πεφωτισμένη δεξιά, ο Γιάννης Τσαρούχης αναρχοαυτόνομος. Η παράστασή του είχε μήνυμα “ελάτε όλοι μαζί”. Επειτα ήρθε η χούντα και μετά η Δεξιά, έπειτα ο σοσιαλισμός, η Δεξιά, η Αριστερά, η Δεξιά πάλι… Οι τελευταίες στιγμές των “Ορνίθων” είναι ένας κλαυσίγελος. Εμείς λέμε αυτό που ζητεί η κοινωνία σήμερα: “Ας συνεννοηθούμε επιτέλους για να δημιουργήσουμε κάτι μαζί”».

Στην παράσταση του ΚΘΒΕ  υπάρχει μια συγκινητική αναφορά στον Κουν. «Τιμώ το παρελθόν, αλλά δεν το νοσταλγώ γιατί επιζητώ το μέλλον» υπογραμμίζει ο Γ. Ρήγας, που διευθύνει παράλληλα τη δραματική σχολή του ΚΘΒΕ. Τι λέει στα νέα παιδιά που τον «ανατροφοδοτούν με τη σκέψη τους, τα λάθη και τα όνειρά τους»;  «Αποφεύγω τα σχόλια “είσαι καλός”. Τα κοσμητικά επίθετα κανέναν δεν ωφέλησαν. Οταν το χειροκρότημα του κοινού είναι ενθουσιώδες, την επόμενη μέρα οι ηθοποιοί καθυστερούν στην πρόβα ή η παράσταση πάει χάλια. Οταν το χειροκρότημα είναι χλιαρό, σκίζονται να γίνουν καλύτεροι».

Στο θέατρο επίσης τον ενοχλεί ο υπερπληθωρισμός παραγωγών, «δείχνει ότι κάτι δεν πάει καλά». Πιστεύει ότι ο  χειμώνας «θα είναι σκληρός και τρομαχτικός». Πιστεύει ότι υπάρχουν δύο δρόμοι: «Ή θα επαναλάβουμε λάθη του παρελθόντος ή θα εργαστούμε και θα μιλήσουμε στο κοινό γι’ αυτό που μας ενδιαφέρει και το ενδιαφέρει. Αλλιώς θα υπάρξει συντριβή. Τον χειμώνα το εισιτήριο θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην ουσιαστική εργασία του καλλιτέχνη. Οι φωτεινές επιγραφές θα μειωθούν».

Τα χρόνια του Κουν του έμαθαν πολλά. «Τότε οι  άνθρωποι φλεγόντουσαν. Κοιμόντουσαν σε ένα σκληρό στρώμα, έτρωγαν ένα πιάτο φαΐ και μοιράζονταν τον κόσμο μαζί μας».

ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ – kathimerini.gr