Oι ωκεανοί του πλανήτη ασφυκτιούν ή καλύτερα πεθαίνουν από ασφυξία. Σε αυτό το ζοφερό συμπέρασμα κατέληξε μελέτη που δόθηκε στη δημοσιότητα, επ’ ευκαιρία της ετήσιας παγκόσμιας διάσκεψης για το κλίμα που ολοκληρώθηκε την περασμένη Παρασκευή στη Μαδρίτη.

Η μελέτη είναι προϊόν συνεργασίας 67 επιστημόνων από 17 κράτη και δόθηκε στη δημοσιότητα από τη Διεθνή Ενωση για τη Διατήρηση της Φύσης.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα επίπεδα οξυγόνου στους παγκόσμιους ωκεανούς μειώθηκαν περίπου 2% κατά την περίοδο 1960-2010. Η μείωση του οξυγόνου (αποξυγόνωση) των ωκεανών οφείλεται, σε μεγάλο μέρος, στην κλιματική αλλαγή αν και οι ανθρώπινες δραστηριότητες συμβάλλουν στην επιδείνωση του προβλήματος. Ενα παράδειγμα της επιδείνωσης της κατάστασης εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας είναι η απορροή θρεπτικών συστατικών, όταν, δηλαδή, πολλά από τα συστατικά που υπάρχουν στα λιπάσματα τα οποία χρησιμοποιούνται σε κήπους αλλά και στη γεωργία καταλήγουν στις υδάτινες οδούς, κανάλια, ποτάμια κ.ο.κ.

Η μείωση του οξυγόνου μπορεί να μη φαίνεται σημαντική. «Εχουμε συνηθίσει να περιβαλλόμαστε από επαρκές οξυγόνο και πιστεύουμε ότι μία μικρή απώλεια δεν πρόκειται να μας επηρεάσει», επισημαίνει ο Νταν Λαφόλεϊ, σύμβουλος του προγράμματος θαλασσών και πόλων της Διεθνούς Ενωσης για τη Διατήρηση της Φύσης. «Αν, ωστόσο, προσπαθούσαμε να αναρριχηθούμε στο Εβερεστ χωρίς οξυγόνο, θα ερχόταν ένα σημείο όπου μία μείωση της τάξεως του 2% του οξυγόνου στο περιβάλλον, θα είχε εξαιρετικά δυσμενείς συνέπειες» τόνισε, επισημαίνοντας ότι «όλοι οι ωκεανοί δεν διαθέτουν τα ίδια ποσοστά οξυγόνου».

Μελέτη στο περιοδικό Science, άλλωστε, έδειξε ότι κάποια σημεία των ωκεανών στους τροπικούς είχαν μείωση των επιπέδων οξυγόνου κατά 40% έως 50%.

Ο δρ Νταν Λαφόλεϊ υποστηρίζει ότι αν η θερμότητα που απορροφήθηκε από τους ωκεανούς από το 1955 βρισκόταν στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας, οι θερμοκρασίες στην ξηρά θα ήταν κατά 36 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες.

«Πρόκειται για μία νέα κατηγορία συνεπειών που καταγράφεται στη συλλογική συνείδηση» επισημαίνει η Κιμ Κομπ, κλιματολόγος και επικεφαλής του προγράμματος παγκόσμιας αλλαγής στο πανεπιστήμιο Georgia Tech, η οποία δεν συμμετείχε στη μελέτη. «Βιώνουμε αυτή τη νέα πραγματικότητα στις ακτές της Καλιφόρνιας με τους μαζικούς θανάτους ψαριών. Πρόκειται για το πιο δραματικό παράδειγμα της αποξυγόνωσης των παράκτιων περιοχών».

Η αποξυγόνωση είναι μόνο μία από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που βιώνουν οι παγκόσμιοι ωκεανοί. Καθώς τα νερά απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα, γίνονται περισσότερο όξινα και λιγότερο βασικά, με αποτέλεσμα σε κάποιες περιοχές να αποσυντίθενται τα κελύφη θαλάσσιων ειδών, όπως είναι τα στρείδια, τα μύδια και οι γαρίδες. Συχνά οι επιστήμονες αναφέρονται στο φαινόμενο ως «οστεοπόρωση της θάλασσας».

Από τα μέσα του περασμένου αιώνα, οι ωκεανοί απορρόφησαν το 93% της θερμότητας που συνδέεται με την εκπομπή των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και είναι προϊόν της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό οδήγησε στη μαζική λεύκανση των κοραλλιογενών υφάλων.

Η θερμική διαστολή

Επίσης, όπως είναι αναμενόμενο, τα θερμότερα ύδατα καταλαμβάνουν περισσότερο χώρο από τα ψυχρότερα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της NASA η διαδικασία της θερμικής διαστολής προκάλεσε περίπου το ένα τρίτο της αύξησης της στάθμης των υδάτων.

Ο δρ Νταν Λαφόλεϊ εξηγεί ότι αν η θερμότητα που απορροφήθηκε από τους ωκεανούς από το 1955 βρισκόταν στα κατώτερα επίπεδα της ατμόσφαιρας, οι θερμοκρασίες στην ξηρά θα ήταν κατά 36 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες.

Επίσης, καθώς η θερμοκρασία των ωκεάνιων υδάτων αυξάνεται, το θερμότερο νερό δεν μπορεί να συγκρατήσει εξίσου μεγάλη ποσότητα αερίων, μεταξύ των οποίων και οξυγόνο, όπως κάνουν τα πιο ψυχρά. Η αύξηση της θερμοκρασίας επηρεάζει και την ικανότητα των ωκεάνιων υδάτων να αναμειχθούν, με αποτέλεσμα το οξυγόνο που απορροφάται από τα ανώτερα στρώματα να μη φτάνει μέχρι τα βάθη των ωκεανών. Επίσης, το υπάρχον οξυγόνο καταναλώνεται ταχύτερα επειδή τα θαλάσσια είδη χρειάζονται περισσότερο οξυγόνο όταν οι θερμοκρασίες είναι υψηλότερες.

«Οι ωκεανοί είναι η γαλάζια καρδιά του πλανήτη. Είναι το μεγαλύτερο οικοσύστημα και στην πραγματικότητα είναι το κέντρο του μηχανισμού υποστήριξης της ζωής μας», καταλήγει ο Νταν Λαφόλεϊ. «Πιστεύουμε ότι οφείλουμε να προσέξουμε και να φροντίσουμε τους ωκεανούς, όπως μας φροντίζουν αυτοί».

Ωστόσο, όπως φαίνεται, τα δεινά της κλιματικής αλλαγής δεν σταματούν στην αποξυγόνωση των ωκεανών. Πρόσφατη μελέτη υποδεικνύει ότι οι θερμοκρασίες στον Αρκτικό Κύκλο παρέμειναν υψηλές καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, γεγονός που συνέβαλε στη σημαντική μείωση των θαλάσσιων πάγων και μετέβαλε την απορρόφηση της θερμότητας από τους ωκεανούς. Η τήξη τους έχει δραματικές συνέπειες για τον διατροφικό ιστό και φυσικά ενισχύει την ήδη μεγάλη ανησυχία για την αύξηση της στάθμης των θαλάσσιων υδάτων.

Ανησυχητική τάση

Οι μέσες θερμοκρασίες που καταγράφηκαν στον Αρκτικό Κύκλο μέχρι τον Σεπτέμβριο ήταν οι δεύτερες υψηλότερες από το 1900 μέχρι σήμερα. Παρότι δεν κατέρριψαν ρεκόρ, μπορούν να ενταχθούν σε μία άκρως ανησυχητική τάση: η τελευταία εξαετία είναι η πιο ζεστή που καταγράφηκε ποτέ στην περιοχή. Aξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι οι ακραίες θερμοκρασίες δεν αποτελούν μία τάση που περιορίζεται στο θέρος. Ενδεικτικά τον μήνα  Δεκέμβριο οι θερμοκρασίες στο Σβάρμπαλντ της Νορβηγίας, ήταν περίπου κατά 5,5 βαθμούς Κελσίου υψηλότερες από τη μέση θερμοκρασία της περιόδου 1981-2010. Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από τον ετήσιο έλεγχο της κατάστασης του Αρκτικού Κύκλου που εκδίδει η Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ.

Ο Αρκτικός Κύκλος, τέλος, έχει βαρύνουσα σημασία για τους επιστήμονες που μελετούν την κλιματική αλλαγή, επειδή η υπερθέρμανση του περιβάλλοντος στην περιοχή είναι δύο φορές ταχύτερη από ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη, επηρεάζοντας τόσο την ξηρά όσο και τη θάλασσα.