«Μία γυναίκα που οδηγεί αυτοκίνητο θα σκοτωθεί» λεέι ο Σεΐχης Χαζίμ Μοχάμεντ αλ Μανσάντ. Το λέει με ήρεμη, αποφασιστική φωνή, ως δεδομένο. Οι άγραφοι κανόνες της φυλής του στο νότιο Ιράκ δεν αφήνουν κανένα περιθώριο αμφισβήτησης του «δεδομένου» αυτού. Μία γυναίκα που οδηγεί ένα αυτοκίνητο μπορεί να συναντήσει έναν άνδρα. Ο άνδρας αυτός μπορεί να «προσβάλει την τιμή της». Επομένως οι άνδρες συγγενείς της θα τη σκοτώσουν με μαχαίρι ή με σφαίρα και θα τη θάψουν στην άμμο.

Οι αδιανόητες για τις δυτικές κοινωνίες αυτές αντιλήψεις και η καταπίεση των γυναικών δεν αφορά μόνο τις ίδιες. Αντίθετα, δημιουργεί ένα περιβάλλον το οποίο επηρεάζει άμεσα και τους άνδρες, αφού θέτει εμπόδια στην ανάπτυξη και πυροδοτεί αστάθεια.

Καθ’ όλη την πορεία της ιστορίας, οι πατριαρχικές οικογένειες έχουν αποτελέσει τη βάση γύρω από την οποία έχουν αναπτυχθεί όλα τα οικογενειακά μοντέλα που γνωρίζουμε σήμερα. Ο τρόπος αυτός κοινωνικής οργάνωσης είχε ως στόχο οι κοινότητες να μπορούν να αμυνθούν απέναντι σε εξωτερικούς κινδύνους πιο εύκολα. Εάν οι άνδρες παντρεύονταν γυναίκες εκτός της κοινότητάς τους, τότε εκείνες μετακόμιζαν για να ζήσουν μαζί με τους συζύγους τους. Το γενεαλογικό δένδρο ξεκινούσε από τον πατέρα και κατέληγε στον γιο, και παρομοίως κατανέμονταν και οι οργανωτικοί και ηγετικοί ρόλοι στην κάθε οικογένεια.

Κανόνες σαν και αυτούς συναντά κανείς σε μια προ-μοντέρνα εποχή, δίχως σύγχρονα κράτη τα οποία έχουν στόχο την οργάνωση της κοινωνίας με σκοπό το ευρύτερο καλό. Σε χώρες με υψηλό βιοτικό επίπεδο και κατά κεφαλήν ΑΕΠ, το μοντέλο αυτό έπαψε να υφίσταται εδώ και καιρό. Ανά τον κόσμο, βέβαια, εξακολουθούμε να το συναντάμε απροσδόκητα συχνά. Αξίζει κανείς να μελετήσει γιατί οι ανδροκρατούμενες κοινωνίες που αδιαφορούν για την ίση και δίκαιη συμπροφορά προς τις γυναίκες είναι ασταθείς και όχι τόσο οικονομικά ανεπτυγμένες.

Πολιτικοί επιστήμονες έχουν δημιουργήσει μια μέθοδο κατάταξης των χωρών με βάση χαρακτηριστικά τα οποία σχετίζονται με το φύλο. Αυτά συμπεριλαμβάνουν στοιχεία όπως την άνιση αντιμετώπιση των γυναικών σε σχέση με οικογενειακά δικαιώματα, τη σύναψη γάμων σε σχέση με ένα παγκόσμιο ηλικιακό όρο, τον θεσμό της πολυγαμίας και τη βία κατά των γυναικών. Τα αποτελέσματα της παγκόσμιας κατάταξης αποδεικνύουν ότι οι πλούσιες δημοκρατίες βρίσκονται τελευταίες σε σχέση με χώρες της Βόρειας Αφρικής και Μέσης Ανατολής σε ό,τι αφορά στοιχεία ανισότητας των δύο φύλων. Αυτό αποδεικνύει πως υπάρχει μια τάση η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα και η οικονομική ανάπτυξη να πηγαίνουν προς αντίθετες κατευθύνσεις, γεγονός το οποίο δεν είναι απόλυτα στατιστικά έγκυρο μιας και άλλοι παράγοντες σίγουρα επηρεάζουν την σχέση αυτή.

Τα εμπόδια τα οποία καλούνται οι γυναίκες να υπερβούν ξεκινούν πολύ πριν τη γέννησή τους. Οικογένειες οι οποίες προτιμούν να αποκτήσουν γιους μπορεί να καταφύγουν στην άμβλωση κόντρα στη βούληση της μητέρας να κρατήσει το παιδί. Έχει παρατηρηθεί ιδιαίτερα έντονα στην περιοχή του Καυκάσου της περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης, στην Κίνα και την Ινδία. Σύμφωνα με μερικές εκτιμήσεις, λόγω των επιλεκτικών αμβλώσεων και την εγκατάλειψη των νεαρών κοριτσιών, λείπουν τουλάχιστον 130 εκατομμύρια κορίτσια από τον παγκόσμιο πληθυσμό.

Η δυσανάλογη κατανομή αυτή δημιουργεί επίσης τις συνθήκες για περισσότερη βία και περισσότερη αστάθεια. Μιας και ο αριθμός γυναικών και ανδρών δεν είναι ο ίδιος, οι άνδρες ο οποίοι παραμένουν ανύπαντροι μπορεί να αναπτύξουν τάσεις προς βίαιη και επιθετική συμπεριφορά, όπως σημειώνουν στην ανάλυσή τους επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Columbia στις ΗΠΑ. Για κάθε 1% αύξησης στην αναλογία ανδρών προς γυναικών στην Κίνα, η εγκληματικότητα αυξήθηκε κατά 3.7%. Αντίστοιχα, σημεία της Ινδίας με περισσότερους άνδρες από ό,τι γυναίκες σημειώνουν επίσης πιο βίαιες συμπεριφορές κατά των γυναικών.

Οι οικογενειακοί θεσμοί διαφέρουν σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Ίσως αυτός που δημιουργεί την μεγαλύτερη κοινωνική αναστάτωση είναι ο θεσμός της πολυγαμίας, ή πολυγυνίας, σύμφωνα με τον οποίο ένας άνδρας μπορεί να έχει παραπάνω από μια σύζυγο. Σε περιοχές οι οποίες χαρακτηρίζονται από πολιτική και οικονομική αστάθεια, όπως το Νότιο Σουδάν, η Μπουρκίνα Φάσο, το βόρειο τμήμα της Νιγηρίας και το Μάλι, περισσότερο από το 1/3 του πληθυσμού ακολουθεί το πλαίσιο της πολυγαμίας.

Η «τιμή» μιας νύφης είναι επίσης παράγοντας ο οποίος συμβάλει στην κοινωνική αστάθεια. Η πιο διαδεδομένη αυτή συνήθεια συμπεριλαμβάνει την αποστολή αγαθών με ισοδύναμη αξία με την νύφη. Για πολλές κοινωνίες της κεντρικής Ασίας, ο γάμος είναι μια πράξη ανταλλαγής αγαθών από την οικογένεια της νύφης προς την οικογένεια του γαμπρού, με τις γυναίκες να αποτελούν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η «τιμή» της νύφης είναι επίσης κινητήριος δύναμη για πρόωρους γάμους, μερικοί από τους οποίους συμπεριλαμβάνουν κορίτσια 12 ετών.

Το πατριαρχικό κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εξακολουθούν να εντοπίζονται αυτές οι αντιλήψεις ενισχύεται από κοινωνικούς κανόνες και νόμους οι οποίοι συμφέρουν τους άνδρες. Πολλές κοινωνίες τοποθετούν εμπόδια στην απόκτηση περιουσίας από τις γυναίκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ινδία, στην οποία μόνο το 13% των γυναικών κατέχει καλλιεργήσιμη γη.

Φυσικά, οι θεσμοί αυτοί έχουν αρχίσει να εντοπίζονται σε ολοένα και λιγότερες κοινωνίες. Παγκοσμίως, οι επιλεκτικές αμβλώσεις έχουν μειωθεί, αν και δεν έχουν απαγορευτεί, και η αναλογία ανδρών και γυναικών βελτιώνεται. Οι πρώιμοι γάμοι επίσης μετατρέπονται σε πιο σπάνιο φαινόμενο και το νομοθετικό πλαίσιο αρχίζει να προστατεύει τις γυναίκες. Οι τάσεις αυτές μας γεμίζουν με αισιοδοξία. Υπάρχει όμως ακόμη τεράστιος χώρος για αλλαγές.

Πηγή: moneyreview.gr με πληροφορίες από Economist