Υπέρ της διαφάνειας τάσσονται oι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) προκειμένου να ξεκαθαρίσει το τοπίο σε σχέση με τη δράση τους και τα κονδύλια που χρησιμοποιούν. Επισημαίνουν, πάντως, ότι αποτελούν τον «συνήθη» ύποπτο όταν κάτι πηγαίνει στραβά, παρά το γεγονός ότι καλύπτουν ελλείψεις του κρατικού μηχανισμού.

«Την ίδια στιγμή το κράτος επί πέντε χρόνια δεν κάνει κανένα διαγωνισμό και διαχειρίζεται μεγάλα ποσά με απευθείας αναθέσεις» τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Επαμεινώνδας Φαρμάκης συνιδρυτής και γενικός διευθυντής της ΜΚΟ HumanRights 360. Επισημαίνει, πάντως, ότι η Ελλάδα είναι η μόνη ευρωπαϊκή χώρα που δεν διαθέτει ένα εθνικό μητρώο ΜΚΟ για όλες τις οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στη χώρα. Ιδιαίτερη «ομάδα» αποτελούν οι ξένες ΜΚΟ και οι ξένοι εθελοντές που βρίσκονται στην Ελλάδα, συχνά χωρίς να δίνουν λογαριασμό για τα πεπραγμένα τους στο ελληνικό κράτος.

«Ενα βράδυ στο ΚΥΤ στη Σάμο ένας ξένος εθελοντής πήρε έξω για φαγητό ένα από τα τρία παιδιά μιας οικογένειας. Ηταν λίγο παράξενο που “διάλεξε” ένα παιδί αφού η οικογένεια είχε τρία. Τότε αποφάσισα ότι έπρεπε με κάποιον τρόπο όσοι μπαινοβγαίνουν στο camp να γνωρίζουμε ποιοι είναι και συμφωνήσαμε να πάμε όλοι, περίπου 80 άτομα, με τις ταυτότητές μας στην αστυνομία. Εμφανίστηκαν όλοι εκτός από τον συγκεκριμένο εθελοντή και άλλους δύο που χάθηκαν από προσώπου γης. Δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι συνέβαινε κάτι παράνομο, αλλά δεν μπορώ να το αποκλείσω κιόλας», λέει στην «Κ» ο ειδικός γραμματέας Πρώτης Υποδοχής, Μάνος Λογοθέτης, ο οποίος το 2015 εργαζόταν ως γιατρός του ΚΕΕΛΠΝΟ στη Σάμο. «Είναι θεμιτό να θέλεις να βοηθήσεις, αλλά και εγώ ως υπεύθυνος πρέπει να γνωρίζω τι συμβαίνει και ποιος κάνει τι. Επίσης, ποιος παίρνει χρήματα και πόσα», συμπληρώνει.

Μια προσπάθεια για τη δημιουργία μητρώου των ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στο μεταναστευτικό/προσφυγικό έγινε επί υπουργίας Γιάννη Μουζάλα το 2017, αλλά όπως φαίνεται δεν έφτασε ποτέ έως το τέλος. Από τις 300 ΜΚΟ που αρχικά κατέθεσαν αίτηση για ένταξη στο μητρώο μόνο οι 86 προσκόμισαν τα απαραίτητα χαρτιά για να ολοκληρωθεί η εγγραφή τους και να πιστοποιηθεί ότι μπορούν να δραστηριοποιούνται στο συγκεκριμένο αντικείμενο. Το θέμα των ΜΚΟ τέθηκε και στην πρόσφατη συνάντηση του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου Νότη Μηταράκη και του αναπληρωτή υπουργού Γιώργου Κουμουτσάκου με αντιπροσωπεία του ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτή τη συνάντηση ο πρώην υπουργός Γιάννης Μουζάλας φέρεται να κατέθεσε τη δική του εμπειρία από τις ΜΚΟ οργανώσεις, τονίζοντας ότι από την πλευρά του υπουργείου είχαν ζητηθεί οι ισολογισμοί τους, αλλά είχαν αρνηθεί να τους δώσουν. Ο ίδιος ο κ. Μουζάλας πολλές φορές κληθείς να δώσει λόγο για τα κονδύλια του προσφυγικού τόνιζε ότι δεν έχει πρόσβαση στα στοιχεία για τα χρήματα που διαχειρίζονται οι ΜΚΟ.

Οι πιστοποιημένες

Στέλεχος του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου επισημαίνει πως η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν φιλικά διακείμενη προς τις συλλογικότητες και τις οργανώσεις και άρα ήταν δύσκολο να προχωρήσει σε διαγραφές και αποκλεισμούς. Πάντως, όσες έχουν λάβει κοινοτικά κονδύλια κυρίως μέσω συμβάσεων που υπογράφουν με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΔΟΜ) ανήκουν στην ομάδα των 86 που έχουν πιστοποιηθεί, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου.

«Η εύκολη λύση είναι να κατηγορούνται οι ΜΚΟ. Οχι ότι οι οργανώσεις δεν έχουν κάνει λάθη, αλλά όσα η κυβέρνηση θέλει να επιβάλει, οι περισσότερες ΜΚΟ τα κάνουν ήδη», λέει ο κ. Φαρμάκης. Το HumanRights 360 είναι καταχωρισμένο στο ευρωπαϊκό μητρώο και χρηματοδοτείται κυρίως από τη νορβηγική κυβέρνηση και από ιδιωτικά ιδρύματα.

Ο Παναγιώτης Νίκας, διευθυντής και ιδρυτής της ΜΚΟ Ζεύξις, υπηρέτησε ως διευθυντής της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής (ΥΠΥ) στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής (2012-2016). Η Ζεύξις είναι καταγεγραμμένη στο μητρώο, καταθέτει προϋπολογισμό κάθε χρόνο και τηρεί όλες τις επιβαλλόμενες ρήτρες ώστε να μπορεί να συνεργάζεται με το Δημόσιο. «Προσθέτει ένα αυξημένο διοικητικό κόστος, αλλά είναι καλύτερα να υπάρχει διαφάνεια. Ομως, όποιον έως τώρα παρανομούσε δεν θα τον αγγίξει ούτε το νέο σύστημα καταγραφής», επισημαίνει ο κ. Νίκας.

Μακριά από κοινοτικά κονδύλια και κρατικές ενισχύσεις αποφάσισε να μείνει η οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα, ειδικά μετά την κοινή δήλωση μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας τον Μάρτιο του 2016. «Θεωρούμε ότι είναι υποκριτικό να αξιοποιούμε κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ενωση για να λύσουμε τα προβλήματα που η Ε.Ε δημιούργησε», λέει ο εκπρόσωπος της οργάνωσης κ. Βασίλης Στραβαρίδης. Πάντως, όσον αφορά το μητρώο «είμαστε εγγεγραμμένοι κανονικά και όλο μας το προσωπικό είναι καταγεγραμμένο κανονικά μέσα στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ» καταλήγει.

Ασφυξία

Στα όριά του βρίσκεται το σύστημα φιλοξενίας και στην ενδοχώρα, καθώς οι υφιστάμενες δομές είναι υπερπλήρεις μετά τη μεταφορά 15.000 ατόμων από τα νησιά που έχει πραγματοποιηθεί σταδιακά τους τελευταίους μήνες στην προσπάθεια αποσυμφόρησης των κέντρων υποδοχής και ταυτοποίησης (ΚΥΤ) σε Λέσβο, Σάμο, Χίο, Λέρο και Κω. Ομως, πάνω από 42.000 αιτούντες άσυλο παραμένουν στα νησιά σε πολύ δύσκολες συνθήκες, εφόσον οι ροές προσφύγων και μεταναστών από την Τουρκία συνεχίζονταν χωρίς διακοπή. Μόνο τις τελευταίες ημέρες και συγκεκριμένα από την προηγούμενη Τετάρτη, εξαιτίας της μεγάλης πτώσης της θερμοκρασίας, σημειώθηκαν μηδενικές αφίξεις. Ενδεικτικά, τον πρώτο μήνα του 2020 μετακινήθηκαν σε δομές στην ενδοχώρα 3.746 άτομα, αλλά παράλληλα το ίδιο χρονικό διάστημα έφτασαν από την Τουρκία 3.530. Hδη στα περισσότερα κέντρα φιλοξενίας στην ενδοχώρα η κάλυψη της χωρητικότητας ξεπερνά το 100%, με αποτέλεσμα για να πραγματοποιηθούν νέες μεταφορές από τα νησιά να χρειαστεί να δημιουργηθούν άμεσα και άλλες θέσεις. Eκτός από την αντίδραση των τοπικών κοινωνιών, που είναι σοβαρός παράγοντας καθυστερήσεων, το βασικό πρόβλημα είναι η έλλειψη χρηματοδότησης. Τα χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι πλέον όλα δεσμευμένα για διάφορες δράσεις, με αποτέλεσμα τα σχέδια για τη δημιουργία νέων θέσεων φιλοξενίας να βρίσκεται στον «αέρα».