ΤΕΧΝΕΣ

Να Είσαι Εκεί, Κύριε Τσανς: Μια γλυκόπικρη ευρηματική σάτιρα

Να Είσαι Εκεί, Κύριε Τσανς/Being There (1979): O Πίτερ Σέλερς άφησε παρακαταθήκη στην μεγάλη οθόνη τη μέγιστη ερμηνεία του

“I like to watch” («μου αρέσει να βλέπω»). Είναι η γνωστότερη ατάκα του πρωταγωνιστή της ταινίας, κύριου Τσανς, που μπορεί από μόνη της να περιγράψει ολόκληρο το φιλμ “ Να είσαι εκεί κύριε Τσανς”, το προτελευταίο που πρωταγωνίστησε ο πλέον καταξιωμένος Βρετανός κωμικός Πίτερ Σέλερς. Ο Σέλερς έχει μείνει γνωστός μέχρι τις μέρες μας ως ο επιθεωρητής Κλουζώ της σειράς ταινιών «Ροζ Πάνθηρας», όμως σε αυτήν την ταινία φαίνεται να αποκαλύπτει καλύτερα από ποτέ το υποκριτικό του ταλέντο πάνω σε έναν ρόλο… φαινομενικά κενό!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
S.O.S Πεντάγωνο Καλεί Μόσχα: Η αξεπέραστη πολιτική σάτιρα του Στάνλεϊ Κιούμπρικ

Ο πρωταγωνιστής της ταινίας, κύριος Τσανς, είναι ένας χαμηλής νοημοσύνης μεσήλικας που έχει ζήσει όλη του τη ζωή στο σπίτι του αφεντικού του (πατέρα του;) δουλεύοντας ως κηπουρός. Δεν γνωρίζει ανάγνωση και γραφή και ό,τι ξέρει το έχει διδαχθεί από την τηλεόραση.

Όταν το γέρικο αφεντικό πεθαίνει, ο κύριος Τσανς (μαζί με το τηλεκοντρόλ του) βρίσκεται μοναχός του στους δρόμους της Ουάσιγκτον, όπου, εξαιτίας ενός ατυχήματος, καταλήγει ως φιλοξενούμενος στο σπίτι του μεγαλοεπιχειρηματία Μπεν Ραντ (Μέλβιν Ντάγκλας) και της γυναίκας του Ιβ (Σίρλεϊ Μακ Λέιν). Εκεί είναι που η απλότητα και η παιδική αθωότητα του πρωταγωνιστή θα παρεξηγηθούν από τους οικοδεσπότες του ως ευφυΐα και χαρισματικότητα, με αποτέλεσμα να γίνει συμβουλάτορας του Προέδρου των ΗΠΑ, μέλος της υψηλής κοινωνίας και δημόσιο πρόσωπο την τηλεόραση!

Για να κατανοήσουμε καλύτερα μια τέτοια σατιρική ταινία, πρέπει να χωρίσουμε το σύμπαν της σε δύο μέρη: τον κύριο Τσανς και όλον τον υπόλοιπο κόσμο. Από τη μια πλευρά ο κύριος Τσανς, που παρ’ ότι ενήλικας η συμπεριφορά του παραπέμπει σε μικρού παιδιού. Αθώος, αγαθός, σχεδόν ανέκφραστος και απαθής σε ό,τι συμβαίνει γύρω του, χωρίς να ξεκαθαριστεί αν έχει κάποια διανοητική καθυστέρηση, είναι ένας άνθρωπος που μοναδικός του κόσμος είναι το σπίτι του, η τηλεόραση και ο κήπος. Έχει γαλουχηθεί αποκλειστικά από την τηλεόραση και η κάθε του συμπεριφορά υπακούει σε ό,τι εκείνη του δείχνει, όπως τις χειραψίες, τον τρόπο ομιλίας αλλά και το πώς να εκφράσει τον έρωτά του! Είναι άραγε μια απαισιόδοξη υπόθεση των σεναριογράφων για τον άνθρωπο-μηχανή του μέλλοντος, που θα υπακούει στα μηνύματα των οθόνων και δεν θα σκέφτεται καν;

Από την άλλη, ο υπόλοιπος κόσμος, που μέσα στην πολυπλοκότητα του και τις ψυχρές κοινωνικές του σχέσεις βλέπει στον Τσανς έναν ζεστό και διανοούμενο άνθρωπο. Μέσα από τα λόγια του για τον κήπο («Άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας κι ύστερα πάλι άνοιξη!» λέει στον Πρόεδρο) βλέπουν παρομοιώσεις και μεταφορές για την πραγματικότητα, ενώ ο ίδιος ο Τσανς μιλάει απόλυτα ρεαλιστικά χωρίς να θέλει να παρομοιώσει τίποτα! Ένα ολόκληρο σύστημα, σκεπτόμενο περίπλοκα και δουλεύοντας σαν μάζα φτάνει να αποθεώνει έναν Ηλίθιο, καθιστώντας το ίδιο Ηλίθιο!

Μονάχα δύο άτομα σε όλη την ταινία αντιλαμβάνονται πως ο Τσανς πρόκειται απλά για έναν άνθρωπο χαμηλής νοημοσύνης, και αυτά τα δύο άτομα δεν είναι ούτε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, ούτε ο πλούσιος επιχειρηματίας που τον φιλοξενεί ούτε κανείς άλλος υψηλά ιστάμενος, αλλά ο οικογενειακός γιατρός των Ραντ και η Λουίζ, η μαύρη υπηρέτρια που φρόντιζε τον Τσανς στο πρώτο του σπίτι («Αυτά μόνο στην Αμερική των λευκών μπορούν να γίνουν!», δηλώνει εξοργισμένη όταν τον βλέπει σε τηλεοπτική συνέντευξη).

Το “Να είσαι εκεί κύριε Τσανς”, λοιπόν, αποτελεί μια απίστευτα ευρηματική σάτιρα, βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Γιέρζι Κοσίνσκι, που κατακεραυνώνει χωρίς παρωχημένο τρόπο όλη την αμερικανική (μόνο;) κοινωνία! Προσεγμένη παραγωγή υπό τη σκηνοθεσία του Χαλ Άσμπι με έναν καθηλωτικό Πίτερ Σέλερς, διαφορετικό ίσως από κάθε χαρακτήρα που είχε ενσαρκώσει σε παλαιότερες ταινίες, πλαισιωμένο από ένα αντάξιο καστ (Σίρλεϊ Μακ Λέιν, Μέλβιν Ντάγκλας).

Η ταινία προβλήθηκε 1η φορά στις 19 Δεκεμβρίου του 1979. Μερικούς μήνες αργότερα, στις 24 Ιουλίου του 1980, ο Σέλερς πεθαίνει από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 54 χρονών, αρκετά νωρίς για έναν κωμικό που θα μπορούσε να δώσει στο κοινό ακόμα περισσότερο γέλιο και προβληματισμό.

Βραβεία: Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου (Μέλβιν Ντάγκλας), υποψήφιο για Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου (Πίτερ Σέλερς), Χρυσή Σφαίρα καλύτερου ανδρικού ρόλου (Πίτερ Σέλερς), Χρυσή Σφαίρα Β’ ανδρικού ρόλου (Μέλβιν Ντάγκλας)