Η ναρκισσιστική σχέση είναι μια τυπολογία σχέσης μεταξύ δυο ανθρώπων, η οποία, εξαιτίας της δομής και της δυναμικής της έχει ολέθρια αποτελέσματα για το άτομο που τη βιώνει, και αφήνει το «θύμα» σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση.

Πρόσφατες έρευνες, έχουν συνδέσει την ναρκισσιστική κακοποίηση με τις διαταραχές άγχους καθώς και με το μετατραυματικό στρες. Δεν πρόκειται απλά για μια σχέση δυσλειτουργικού τύπου, αλλά για μια μορφή σχετίζεσθαι που αφήνει έντονα σημάδια στην αυτοεικόνα του ατόμου και μπορεί να επιφέρει ακόμα και αίσθημα απώλειας του εαυτού.

Από που προέρχεται το άγχος;

Συνήθως στις ερωτικές σχέσεις ο σύντροφος αποτελεί μια πηγή ασφαλείας για τον άλλο, αναγνωρίζοντας το συναίσθημα του μέσω της διαδικασίας της επικύρωσης. Με πιο απλά λόγια, ο ένας σύντροφος εκφράζει τις ανάγκες και τα συναισθήματα του, και ο άλλος σύντροφος ανταποκρίνεται, δίνοντας το μήνυμα πως τον συμμερίζεται, και πως αναγνωρίζει την αξία του και το συναίσθημα του.

Στις ναρκισσιστικές σχέσεις, αυτή η δυναμική δεν υφίσταται. Ο νάρκισσος θα χρησιμοποιήσει μομφή, μια μορφή σιωπηρής επίκρισης, που θα δώσει στον σύντροφο το μήνυμα πως δεν έχει κάνει κάτι σωστά, και πως δεν είναι επαρκής. Λόγω λοιπόν του ότι δεν αισθάνεται επαρκής, το «θύμα» της ναρκισσιστικής σχέσης βιώνει ολοένα και αυξανόμενη ανησυχία, και την αίσθηση ότι πρέπει να αλλάξει κάτι στον εαυτό του για να λάβει την επικύρωση.

Ακόμη κι όταν όμως αυτό συμβαίνει, η επικύρωση δεν θα έρθει ποτέ από το νάρκισσο, εγκλωβίζοντας τον σε ένα φαύλο κύκλο, και ενισχύοντας το αίσθημα άγχους και μοναξιάς για το ότι δεν είναι επαρκής. Ο νάρκισσος αλλάζει συνεχώς τα θέλω και τον στόχο του, δημιουργώντας μια ουτοπική πραγματικότητα, την οποία ο σύντροφος δεν θα φτάσει ποτέ, βιώνοντας συνεχώς τη ματαίωση. Αυτή η επαναλαμβανόμενη ματαίωση, συνδυασμένη με τη μοναξιά που νιώθει ενώ βρίσκεται σε στη σχέση, προκαλεί αυτοαμφισβήτηση δημιουργώντας ρήγμα στην προσωπικότητα του ατόμου.

Τα «κακά» νέα

Τις περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της σχέσης το άτομο δεν καταλαβαίνει την συναισθηματική κακοποίηση. Βιώνει τα συμπτώματα της αλλά δεν μπορεί να αναγνωρίσει πως αυτά είναι αποτέλεσμα της τοξικότητας της σχέσης, και η αναγνώρισή της γίνεται συνήθως αφού καταφέρει να ξεφύγει από αυτή.

Σήμερα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι ενημερώνονται για τις σχέσεις, παρόλα αυτά, το να βρεθεί κάποιος σε μια σχέση με νάρκισσο δεν έχει να κάνει με το μορφωτικό επίπεδο, ούτε με την συναισθηματική ωριμότητα, καθώς πρόκειται για έναν τύπο σχέσης που αφορά τα όρια. Αυτό που αγαπούν οι νάρκισσοι, είναι η παραβίαση των προσωπικών Ορίων του άλλου, ένα είδος «σαδισμού», που δίνει ικανοποίηση στο νάρκισσο με το να κατακτά σταδιακά χώρο και χρόνο στη ζωή του άλλου.

Σημάδια ότι βρίσκεστε σε ναρκισσιστική σχέση:

1. Σχεδόν πάντα αισθάνεστε μόνοι

Δεν έχει σημασία εάν είστε σε μια σχέση και βλέπεστε λίγο καιρό ή μένετε στο ίδιο σπίτι. Μπορεί να ζείτε ακόμα και στον ίδιο χώρο, να τρώτε μαζί, να κοιμάστε στο ίδιο κρεβάτι, αλλά θα νιώθετε ένα έντονο συναίσθημα μοναξιάς. Μπορεί ακόμα να αισθανθείτε μια έντονη ανάγκη για αγκαλιά και τρυφερότητα, ακόμα και αν δεν είστε ιδιαίτερα συναισθηματικοί ως άνθρωποι. Ακριβώς επειδή δεν θα πάρετε την αγκαλιά που αποζητάτε το συναίσθημα της απομόνωσης ενδέχεται να κορυφωθεί.

Ο λόγος που αισθάνεστε αυτός ο τρόπος είναι επειδή ζείτε με μια φαντασίωση του ατόμου που αγαπάτε. Αυτό το άτομο που θα θέλατε δεν υπάρχει και, εν τω μεταξύ, βιώνετε την συναισθηματική εγκατάλειψη με κάθε δυνατό τρόπο.

Ένας άνθρωπος που σας αγαπάει θέλει να περνάει χρόνο μαζί σας, να γνωρίζει πράγματα για σας και να εξασφαλίζει ότι αισθάνεστε ασφαλής και πως σας φροντίζουν.

2. Δεν αισθάνεστε αρκετά καλοί

Παρόλο που μπορεί να έχετε επιτυχία στην καριέρα σας, ή έχετε δημιουργήσει μια σταθερή βάση για τον εαυτό σας, λάβετε συγχαρητήρια για τα επιτεύγματά σας ή για την εμφάνιση σας από τους άλλους, ο νάρκισσος θα κάνει ότι δεν τα προσέχει ή ακόμα χειρότερα θα σας χλευάσει για αυτά με την κάθε ευκαιρία. Ο λόγος που το κάνει αυτό είναι όχι μόνο για να φανεί ανώτερος αλλά διότι έχει ως απώτερο σκοπό τη σταδιακή αποδυνάμωση της αυτοεκτίμησης του συντρόφου του.

Με τον καιρό, χάνεται κάθε αίσθημα αυτοαξίας, αφήνοντας βαθιά τραυματισμένο το θύμα. Το χειρότερο σε αυτό το μηχανισμό είναι πως συνήθως το άτομο σταματάει να προσπαθεί (learned helplessness) και παραδίδεται στην τοξικότητα του συντρόφου. Σε πιο προχωρημένα στάδια, χάνεται η αίσθηση του εαυτού, επιφέροντας ολέθρια αποτελέσματα τα οποία χρειάζονται μακρόχρονη θεραπεία για να ανατραπούν.

3. Αισθάνεστε «πνιγμένοι» από τη σχέση

Οι νάρκισσοι απαιτούν μεγάλο κομμάτι χρόνου από τον σύντροφο, το οποίο στην αρχή της σχέσης μοιάζει κολακευτικό, καθώς μοιάζει με θαυμασμός. Στη συνέχεια παρόλα αυτά η διεκδίκηση του χρόνου μοιάζει πνιγηρή, καθώς το άτομο κατακλύζεται από διαρκή τηλεφωνήματα, έλεγχο καλυμμένο με τη μορφή ενδιαφέροντος, και υποδείξεις για το πως θα έπρεπε να ντύνεται, να φέρεται και να μιλάει.

Φυσικά υπάρχουν και εκδηλώσεις συνεχούς ζήλιας, κάτι που οδηγεί σε σταδιακή απομόνωση από φίλους και συγγενείς του θύματος, εντείνοντας έτσι την απομόνωση του. Η διαδικασία του να «προσέχει» κάνεις τι θα πει και πως θα εκφραστεί, σηματοδοτεί την απώλεια της ελευθερίας της έκφρασης, και εντάσσεται στην ομπρέλα της ψυχολογικής κακοποίησης.

4. Αρχίζετε να κάνετε «Εκπτώσεις» στις προσωπικές σας αξίες

Παρόλο που μπορεί να βρίσκεστε σε μια ηλικία που να έχετε σταθερά πιστεύω και αξίες αρχίζετε να καταπατάτε κάποια από αυτά, προκειμένου να ευχαριστήσετε τον σύντροφο σας ή να μην δεχτείτε την επίκριση του. Εάν για παράδειγμα θεωρείτε απαράδεκτο να επικρίνουμε την εξωτερική εμφάνιση των ανθρώπων, και δεν το κάνετε ποτέ, μπορεί να πιάσετε τον εαυτό σας να μην αντιδρά όταν το κάνει ο σύντροφος σας ή ακόμη και να αρχίσετε να το κάνετε και εσείς οι ίδιοι. Αυτό είναι ακόμα ένα παράδειγμα απώλειας προσωπικών ορίων.

Σε αυτό το σημείο απλά να θυμάστε πως η εμπιστοσύνη και ο σεβασμός στον εαυτό σας είναι πιο σημαντικά από οτιδήποτε και πως οποίος σας αγαπάει δεν θα σας ζητήσει ποτέ να κάνετε κάτι που δεν θέλετε ή θα σας πιέσει να είστε κάποιος άλλος από αυτό που έχετε επιλέξει.

5. Αρχίζετε και νιώθετε ανάξιοι λόγω της φρασεολογίας και της επίκρισης που έχετε δεχτεί παρατεταμένα

Το να δέχεστε «πειράγματα» ή χαρακτηρισμούς ενίοτε σε μια σχέση είναι απόλυτα φυσιολογικό. Όλοι οι σύντροφοι αποκαλούν ο ένας τον άλλον με κάποιον τρόπο χαϊδευτικά, κάτι που αποτελεί μέρος της υγιούς σχέσης. Στην περίπτωση της ναρκισσιστικής σχέσης όμως, οι προσβολές αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητας και μάλιστα είναι καλυμμένες με την ομπρέλα της «πλάκας», ή της οικειότητας.

“Χαζός/η, χαζούλα, χοντρέ/ή, κλαψιάρα, τρελή και όλα αυτοί οι χαρακτηρισμοί, αποτελούν μέρος της λεκτικής κακοποίησης, και έχουν σκοπό να σας βλάψουν και να σας αποδυναμώσουν. Να θυμάστε: είτε βρίσκεστε σε καυγά, είτε είστε καλά μεταξύ σας, το να σας αποκαλούν κάτι άσχημο και να σας χαρακτηρίζουν δεν είναι ποτέ επιτρεπτό.

6. Το να «αναγκάζεστε» να ζητήσετε συγνώμη

Μετά από επαναλαμβανόμενους κύκλους απόρριψης και διάψευσης, το θύμα της ναρκισσιστικής σχέσης είναι συνήθως εξουθενωμένο, αφήνοντας τον νάρκισσο να γίνεται ακόμα πιο τιμωρητικός. Η αυτοαμφισβήτηση είναι σε τόσο προχωρημένο στάδιο που το άτομο αρχίζει να σκέφτεται μήπως τελικά όντως είναι υπαίτιο, και σκέφτεται να αρχίσει να ζητάει συγνώμη, πολλές φορές το πράττει κιόλας.

Αυτό φυσικά δίνει το μήνυμα στο νάρκισσο να συνεχίσει το κύκλο του, με ολοένα και αυξανόμενα τα σημάδια στην ψυχική υγεία του θύματος. Να θυμάστε πως το συναίσθημα δεν κάνει ποτέ λάθος και πως η αίσθηση ότι «κάτι δεν πάει καλά» είναι ο εαυτός σας, που προσπαθεί να σας προειδοποιήσει να ξεφύγετε από αυτήν την κατάσταση.

Δυστυχώς για πολλούς ανθρώπους απαιτείται μακρόχρονη θεραπεία για να σβήσουν τα σημάδια της κακοποίησης, αφού περνούν χρόνια έως ότου καταλάβουν την αιτία και απομακρυνθούν. Φροντίστε τον εαυτό σας και προσπαθήστε να επανακαθορίσετε τι είναι σημαντικό για εσάς τους ίδιους.

Μαργαρίτα Οικονομάκου-psychologynow.gr