Τα μυστικά που συνήθως προκαλούν ντροπή είναι αυτά που αφορούν στην ψυχική υγεία και δεν επιτρέπουν την αναζήτηση βοήθειας από εκείνους που την έχουν ανάγκη.

Μια ενδιαφέρουσα έρευνα που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Emotion τον Φεβρουάριο του 2019, εξετάζει τα διαφορετικά είδη μυστικών που έχει ο καθένας μας καθώς επίσης και τα συναισθήματα που αυτά προκαλούν. Συγκεκριμένα, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε μυστικά που προκαλούν το αίσθημα της ντροπής καθώς και σε εκείνα που γεννούν ενοχή.

Ο Ψυχολόγος Μάικλ Σλέπιαν, διευκρίνισε τη διαφορά μεταξύ ντροπής και ενοχής, των δύο συναισθημάτων αυτοσυνειδησίας που έχουν μελετηθεί περισσότερο. Σε αντίθεση με τα βασικά/ πρωτογενή συναισθήματα όπως ο θυμός και ο φόβος, τα οποία προκαλούνται από εξωγενή αίτια, η ενοχή και η ντροπή εστιάζουν στον εαυτό.

Η ντροπή που μας προκαλεί ένα μυστικό συσχετίζεται με διάφορα συναισθήματα όπως αυτά της αναξιότητας, της ασημαντότητας και/ ή της αδυναμίας. Η ενοχή, από την άλλη πλευρά, γεννά συναισθήματα όπως οι τύψεις, η ένταση ή η μεταμέλεια.

Σύμφωνα με τον Σλέπιαν, τα μυστικά που αφορούν στην ψυχική υγεία, τις τραυματικές εμπειρίες ή τη δυσαρέσκεια που προκαλεί η φυσική εμφάνιση, τείνουν να γεννούν ντροπή. Από την άλλη, πράξεις όπως το να πληγώνουμε κάποιον, να λέμε ψέματα ή να παραβιάζουμε την εμπιστοσύνη κάποιου, προξενούν μεγαλύτερη ενοχή.

Παρόλο που σχεδόν όλοι έχουμε μυστικά, δε συνειδητοποιούμε υποχρεωτικά πόσο επιβλαβή μπορεί να αποδειχθούν για την υγεία, την ευημερία και τις σχέσεις μας.

Οι άνθρωποι που αισθάνονται ντροπή είναι πιθανότερο να ασχολούνται εμμονικά με τα μυστικά τους σε σχέση με εκείνους που αισθάνονται ενοχή.

Με άλλα λόγια, εκείνοι που αισθάνονται ντροπή συχνά σκέφτονται διαρκώς τα μυστικά τους.

Οι συνολικά 1,000 συμμετέχοντες της έρευνας, απάντησαν σε έναν αριθμό ερωτήσεων σχετικά με κρυμμένα μυστικά που κρατούσαν, πολλές ερωτήσεις εκ των οποίων διαμορφώθηκαν ώστε να υπολογίσουν το βαθμό της ντροπής και της ενοχής τους. Οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν επίσης για τις φορές που απέκρυψαν το μυστικό τους μέσα στον τελευταίο μήνα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το φαινόμενο της απόκρυψης ενός μυστικού δε φάνηκε να σχετίζεται με το αίσθημα της ντροπής ή της ενοχής που αυτό προκαλούσε, αλλά κυρίως με το πόσο συχνά ο εκάστοτε συμμετέχοντας αλληλεπίδρασε με τα άτομα από τα οποία προσπαθούσε να κρύψει το μυστικό του.

Αυτό το οποίο θεωρείται από τους ερευνητές περισσότερο ανησυχητικό σε σχέση με την έρευνα, είναι ότι τα μυστικά που συνήθως προκαλούν ντροπή είναι αυτά που αφορούν την ψυχική υγεία. Φυσικά, αυτός είναι ένας από τους περίπλοκους λόγους για τους οποίους οι ασθενείς που πάσχουν από διαταραχές του εγκεφάλου, όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η τριχοτιλλομανία και οι διατροφικές διαταραχές δεν αναζητούν βοήθεια. Αισθάνονται ντροπή και αμηχανία και συνεπώς παραμένουν αβοήθητοι.

Οι ψυχικά ασθενείς, εκτός του ότι καθημερινά αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα των διαταραχών που είναι ιδιαιτέρως εξαντλητικά τόσο σε ψυχικό όσο και σε σωματικό επίπεδο, ενδέχεται να προσπαθούν να κρύβουν την ασθένεια τους γεγονός που επιβαρύνει την κατάσταση τους.

Ακολουθούν τέσσερις μηχανισμοί άμυνας που συνήθως χρησιμοποιεί κάποιος ενάντια στην ντροπή:

• αμυντική συμπεριφορά
• τελειομανία
• απολογία
• αναβλητικότητα

Η επίγνωση της ντροπής που αισθανόμαστε είναι το πρώτο βήμα προς την αποδοχή και τη θεραπεία μας.

Με το να κρύβουμε τη ντροπή μας, την ενδυναμώνουμε. Είναι αναγκαίο, λοιπόν να εξωτερικεύουμε αυτό το συχνά δυσάρεστο συναίσθημα. Ένας καλός ψυχοθεραπευτής μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε με ποιο τρόπο εκδηλώνεται η ντροπή μας αλλά και να την ξεπεράσουμε.

Όσον αφορά στην ψυχική μας υγεία και τον τρόπο με τον οποίο αυτή επηρεάζεται από το συναίσθημα της ντροπής, το καλύτερο που μπορούμε όλοι να κάνουμε είναι να μιλήσουμε ελεύθερα και ανοιχτά για τα προβλήματά μας. Αυτό, φυσικά, είναι εύκολο θεωρητικά και δυσκολότερο στην πράξη, όμως κανένας από όσους τόλμησαν αυτό το βήμα δε το μετάνιωσε. Όσο περισσότερο ανοιγόμαστε, τόσο πιο εύκολα μπορούμε να μειώσουμε το στίγμα των ψυχικών διαταραχών και τόσο λιγότερο αυτές θα συνδέονται με το αίσθημα της ντροπής.

Έρευνα: Slepian, M. L., Kirby, J. N., & Kalokerinos, E. K. (2019, February 11). Shame, Guilt, and Secrets on the Mind. Emotion. Advance online publication.
Πηγή: psychologynow.gr/psychcentral.com
Απόδοση: Κατερίνα Κακουλάκη
Επιμέλεια: Βασιλική Τσαπάκη, Μεταφράστρια