Η προβληματική χρήση του αλκοόλ και οι επιβλαβείς επιπτώσεις της

Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη διασκέδαση και την κοινωνικοποίηση στην ελληνική κοινωνία (και όχι μόνο), σε σημείο που συχνά μοιάζει αδύνατο να υπάρχει γιορτή, οικογενειακά τραπέζια ή ξέφρενα Σαββατιάτικα πάρτι χωρίς άφθονο αλκοόλ.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Αλκοολισμός: Υπάρχει λύση

Είναι φορές που μοιάζει σα να μην μπορεί κανείς να διασκεδάσει, να νιώσει χαρά, να χαμογελάσει, να φλερτάρει, να χορέψει χωρίς να πίνει. Εν μέσω πανδημίας, βρεθήκαμε με πολύ περιορισμένες επιλογές διασκέδασης και κοινωνικοποίησης σχεδόν αποκλειστικά μέσω μίας οθόνης υπολογιστή ή τηλεφώνου, και η κατανάλωση αλκοόλ στο σπίτι μόνοι ή μπροστά από μία οθόνη κανονικοποιήθηκε και για πολλούς έγινε μία καθημερινή συνήθεια.

Με την άρση των περιορισμών μετακινήσεων η οθόνη αντικαταστήθηκε με το παγκάκι, την πλατεία, το πάρκο και την παραλία. Οινοπνευματώδη ποτά εξάλλου παραμένουν πάντα προσιτά και διαθέσιμα για αγορά από όλους άνω των 18 στα καταστήματα ειδών πρώτης ανάγκης και τα σούπερ μάρκετ.

Η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δημοσίευσαν οδηγίες και ενημερωτικά κείμενα για την πρόληψη κατάχρησης και εξάρτησης από το αλκοόλ εν μέσω πανδημίας και τους σχετιζόμενους κινδύνους.

Μπορείς να αντέξεις 10 μέρες να διασκεδάζεις χωρίς αλκοόλ; Αυτό είναι ένα μόνο μικρό τεστ που μπορείς να κάνεις για να προβληματιστείς για τη σχέση σου με το αλκοόλ.

Η χρήση οινοπνευματωδών ποτών (αλκοόλ) λαμβάνει προβληματικές διαστάσεις κατάχρησης ή/ και εξάρτησης όταν υπερβαίνει τις 14 μονάδες αλκοόλ εβδομαδιαίως. Η μία μονάδα ισοδυναμεί με 10 ml ή 8gr αιθανόλης, που κατά μέσο όρο ένας ενήλικας μπορεί να μεταβολίσει σε μία ώρα. Ένα μπουκάλι κόκκινο κρασί 750ml (13.5% alc), για παράδειγμα περιέχει 10 μονάδες.

Σκέψου προσεκτικά και απάντησε στον εαυτό σου με ειλικρίνεια στις εξής ερωτήσεις για να καταλάβεις εάν κάνεις προβληματική χρήση αλκοόλ:

• Πόσα χρήματα ξοδεύεις στην αγορά οινοπνευματωδών ποτών κάθε εβδομάδα; Καταγράφεις πόσα ξοδεύεις τον τελευταίο μήνα αλλά και συνολικά σε οινοπνευματώδη ποτά; Έχεις ποτέ σοκαριστεί από το ύψος των εξόδων αυτών;
• Ποιοι είναι οι λόγοι που θα πιεις αλκοόλ; Για να νιώσεις καλά; Για να χαλαρώσεις από το στρες της ημέρας; Γιατί δεν έχεις τίποτα καλύτερο να κάνεις; Γιατί υπάρχει διαθέσιμο; Γιατί το θέλεις όσο τίποτα άλλο;
• Επηρεάζει τις προσωπικές σου σχέσεις η κατανάλωση αλκοόλ; Προκαλεί τσακωμούς ή εντάσεις; Σου έχει συμβεί να πεις λόγια που μετάνιωσες την επόμενη μέρα;
• Πώς αισθάνεσαι όταν δεν πίνεις; Μήπως αισθάνεσαι άγχος, «κενό», ή ένταση; Μήπως δεν έχεις καν αντιληφθεί πως αισθάνεσαι χωρίς αλκοόλ;

Οι άνθρωποι που πίνουν για λάθος λόγους ή πίνουν κάποιες φορές μεγάλες ποσότητες δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν εξαρτηθεί ή είναι αλκοολικοί. Ωστόσο, πιθανόν να κάνουν προβληματική χρήση αλκοόλ με σοβαρές συνέπειες στην υγεία και την ποιότητα της ζωής τους.

Το binge drinking, δηλαδή η κατανάλωση περισσότερων από 4 ποτών εντός λίγων ωρών, είναι μία από τις πιο συνηθισμένες μορφές προβληματικής χρήσης αλκοόλ, ενώ η πιο σοβαρή και επικίνδυνη είναι η εξάρτηση από το αλκοόλ, όπου η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών είναι το επίκεντρο στη ζωή ενός ανθρώπου καθημερινά.

Όλες οι μορφές κατάχρησης αλκοόλ είναι επιβλαβείς για την υγεία και τη ζωή των ανθρώπων και των οικογενειών τους. Βραχυχρόνια το άτομο μπορεί να βιώσει ναυτία, εμετό, συμπτώματα hangover, απώλεια μνήμης, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς, επιθετικές συμπεριφορές, ατυχήματα, δηλητηρίαση από αλκοόλ και να προκληθεί μέχρι και θάνατος. Οι μακροχρόνιες συνέπειες είναι η υπέρταση, καρδιολογικά προβλήματα, μακροχρόνιες βλάβες στη μνήμη, βλάβες στον εγκέφαλο ή/και στο συκώτι.

Η σχέση αλκοόλ και ψυχικής υγείας είναι αμφίδρομη. Οι ψυχικές ασθένειες είναι αποτέλεσμα και αιτία της προβληματικής χρήσης αλκοόλ. Μία ψυχική διαταραχή μπορεί να αποτελεί παράγοντα κινδύνου ή υποτροπής για την ανάπτυξη μιας διαταραχής χρήσης ουσιών κατά DSM όπως και το αντίθετο, δηλαδή μια διαταραχή χρήσης ουσιών να επιταχύνει την υποτροπή μιας ψυχιατρικής διαταραχής.

Συχνά οι άνθρωποι με ψυχικές ασθένειες χρησιμοποιούν το αλκοόλ ως «αυτοθεραπεία», με άλλα λόγια μπορεί να το χρησιμοποιούν για να αντιμετωπίσουν την αϋπνία, τη μελαγχολική διάθεση, για να ξεχάσουν τα προβλήματα τους ή για να χαλαρώσουν σωματικά από το άγχος που βιώνουν.

Επίσης, είναι αρκετά συνηθισμένο οι άνθρωποι να έχουν «διπλή διάγνωση», δηλαδή να παρουσιάζουν συννοσηρότητα ψυχικής διαταραχής και εξάρτησης από το αλκοόλ. Ο αλκοολισμός συνδέεται με μεγαλύτερη πιθανότητα ανάπτυξης κατάθλιψης, άνοιας, παραισθήσεων, και αυτοκτονικού ιδεασμού (Yalom, 2011).

Σύμφωνα με την έκθεση του ΕΚΤΕΠΝ (2019), τα προβλήματα ψυχικής υγείας σχετιζόμενα με τη χρήση οινοπνευματωδών ποτών είναι η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή, οι αγχώδεις διαταραχές, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας. Τα προβλήματα σωματικής υγείας αντίστοιχα είναι οι ασθένειες σχετιζόμενες με το ήπαρ (π.χ. λιπώδης διήθηση, κίρρωση, αλκοολική ηπατοπάθεια/ ηπατίτιδα, υψηλές τρανσαμινάσες), όπως και με το στομάχι (γαστρίτιδα, διάτρηση στομάχου, έλκος στομάχου, κτλ).

Επίσης, τα προβλήματα συμπεριφοράς που σχετίζονται με την προβληματική χρήση αλκοόλ είναι η βίαιη συμπεριφορά (λεκτική, σωματική κ.ά) και η οδήγηση υπό την επήρεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εργαστηρίου Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, το 2017 καταγράφηκαν 83 θανατηφόρα περιστατικά σχετιζόμενα με τη χρήση αλκοόλ.

Η συγκέντρωση οινοπνεύματος στα βιολογικά υλικά των θανόντων κυμαίνονταν από 1,07 (g/L) έως 9,15 (g/L). Οι κυριότερες αιτίες θανάτου ήταν κατά σειρά το έμφραγμα, ο απαγχονισμός, ο πνιγμός, ο αλκοολισμός και η πτώση εξ ύψους (EKTEPN, 2019).

Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεία & Εξάρτηση από το Αλκοόλ

Η θεραπεία της προβληματικής χρήσης και της εξάρτησης από το αλκοόλ απαιτεί εξειδικευμένες υπηρεσίες υποστήριξης και απεξάρτησης για το ίδιο το άτομο, όπως και για την οικογένειά του. Είναι αλήθεια ότι η θεραπεία του αλκοολισμού έχει απασχολήσει πολλά χρόνια την επιστημονική κοινότητα.

Ωστόσο, συχνά καθυστερείται η αναζήτηση θεραπείας και υποστήριξης εξαιτίας της ισχύουσας- αλλά λανθασμένης- αντίληψης ότι το αλκοόλ έχει τον ίδιο αντίκτυπο σε όλους, και άρα όλοι πρέπει να είναι ικανοί είτε να ελέγχουν τη χρήση αλκοόλ που κάνουν είτε να απέχουν (Yalom, 2011).

Στις μέρες μας, οι θεραπείες του αλκοολισμού παρέχονται κατά βάση από δύο επαγγελματικούς τομείς: της ψυχικής υγείας και της χημικής εξάρτησης, αλλά και από πολλούς μη επαγγελματικούς, συμπεριλαμβανομένων των Ανώνυμων Αλκοολικών.

Στην Ελλάδα, υπάρχουν 16 κρατικά θεραπευτικά προγράμματα (π.χ. Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης, στον ΟΚΑΝΑ, στο ΚΕΘΕΑ) και δύο αλκοολογικά ιατρεία στα Περιφερειακά Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία Πατρών και Ηρακλείου Κρήτης (ΕΚΤΕΠΝ, 2019).

Η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία (ΓΣΨ) έχει αναπτύξει μία θεραπευτική προσέγγιση της προβληματικής χρήσης και της εξάρτησης από το αλκοόλ, που μακροχρόνια έχει αποδειχθεί αποτελεσματική, συνολικά για τις διαταραχές χρήσης αλκοόλ και άλλων ουσιών. Η βασική θεωρία της ΓΣΨ είναι ότι οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές, όπως η κατάχρηση ουσιών, σχετίζονται με μαθημένες πεποιθήσεις και διαδικασίες διαχείρισης τους.

Πρώιμες εμπειρίες ζωής πιθανόν να οδηγήσουν σε αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο, όπως και σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές διαχείρισης (αποφυγής, ασφαλείας, κ.ά). Η περιγραφή των σχετιζόμενων πεποιθήσεων και συμπεριφορών για τη χρήση οινοπνευματωδών ποτών, όπως και των εξωτερικών ή ενδογενών καταστάσεων που ενεργοποιούν την επιθυμία, αποτελούν από τα πρώτα στάδια της ψυχοθεραπείας.

Στο συνεργατικό πλαίσιο της ΓΣΨ, ο θεραπευόμενος αντιλαμβάνεται τις αρνητικές επιπτώσεις της εξάρτησης του από το αλκοόλ στις διαπροσωπικές του σχέσεις, στο επαγγελματικό πλαίσιο και στην ποιότητα της ζωής του, ενώ οι θετικές επιδράσεις που πιθανόν να βιώνει περιγράφονται εξίσου ώστε να βιωθούν με άλλους τρόπους και να αντικαταστήσουν έτσι τη χρήση αλκοόλ.

Η θεραπεία προσαρμόζεται στον κάθε θεραπευόμενο μέσω ενός εξατομικευμένου θεραπευτικού πλάνου βάσει της μοναδικής ιστορίας ζωής και της προσωπικότητάς του. Άλλωστε ο κάθε θεραπευόμενος που κάνει κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών ή είναι εξαρτημένος από αυτά, έχει μοναδική ιστορία ζωής, ξεχωριστό οικογενειακό και βιολογικό ιστορικό, και τη δική του υποκειμενική συγκρότηση νοήματος που ενισχύει την άρνηση, την εξάρτηση, την αποχή και τη συνέχιση της χρήσης αλκοόλ.

Οι σύντροφοι, τα αδέρφια και οι γονείς συχνά ζητούν συμβουλές και καθοδήγηση από ψυχολόγους-ψυχοθεραπευτές για τη βοήθεια, τη φροντίδα και την υποστήριξη του αγαπημένου τους προσώπου που κάνει προβληματική χρήση αλκοόλ. Η χρήση και ενίοτε η προβληματική χρήση αλκοόλ από ανθρώπους του στενού οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα εμπόδια αποχής και αιτία υποτροπής για τους ανθρώπους σε θεραπεία.

Η απόφαση για έγκαιρη υποστήριξη και θεραπεία συχνά αναβάλλεται με σοβαρούς κινδύνους για την ψυχική και σωματική υγεία του ατόμου.

Κάθε λεπτό, κάθε ώρα, κάθε ημέρα που περνάει είναι ζωτικής σημασίας για εσάς και τα αγαπημένα σας πρόσωπα. Μην καθυστερείτε άλλο και κάντε το βήμα να τηλεφωνήσετε σε εξειδικευμένους ψυχολόγους και εξειδικευμένες υπηρεσίες απεξάρτησης και θεραπείας για το αλκοόλ.

Μαρία Ξανθάκη Ψυχολόγος MSc -Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια Ενηλίκων
Πηγή: psychologynow.gr