Τζον Γουότερς: Νομίζω ότι είμαι πολιτικά ορθός

Ο Τζον Γουότερς, τόσο ο ίδιος όσο και το έργο του, είναι πέρα από το «αρέσει/δεν αρέσει». Είναι μια μοναδική εμπειρία. Εχει φανατικούς θαυμαστές και πολεμίους, έχει γράψει Ιστορία στο ανεξάρτητο αμερικανικό σινεμά. Ταινίες του όπως το «Pink Flamingos» (1972) και το «Hairspray» (1988) θεωρούνται cult αριστουργήματα. Σήμερα, είναι 73 ετών, διατηρεί το κοφτερό χιούμορ, το «κακό γούστο» του και το λεπτό «pencil» μουστάκι του.

«Είμαι ενθουσιασμένος που θα έρθω στην Ελλάδα, για πρώτη φορά», ακούω τη φωνή του στο τηλέφωνο, από τη Βαλτιμόρη όπου ζει. Προσκεκλημένος του επετειακού 60ού Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (31/10-10/11), θα παρευρεθεί για τρεις ημέρες (6-8 Νοεμβρίου), θα παραλάβει Χρυσό Αλέξανδρο για την προσφορά του στο σινεμά, θα παρουσιάσει ένα one-man show στο «Ολύμπιον», θα δώσει ένα masterclass και θα «συστηθεί» μέσα από δέκα αγαπημένες του ταινίες, τις οποίες έχει επιλέξει από τον παγκόσμιο κινηματογράφο.

– Σας έχουν αποκαλέσει «Πάπα του Trash», ο πιο ήπιος από τους χαρακτηρισμούς… Εξακολουθεί να σας αντιπροσωπεύει ώς σήμερα;
– Μου αποδόθηκαν ως θετική κριτική, ποτέ δεν χρησιμοποιήθηκαν εναντίον μου. Κάθε κριτικός που το ανέφερε το έλεγε με χιούμορ, έτσι αποδέχθηκα κάθε τίτλο. Και αυτό γίνεται ακόμη πιο ειρωνικό αν σκεφτεί κανείς ότι τιμήθηκα με το γαλλικό Μετάλλιο των Τεχνών και το Βραβείο της Ενωσης των Συγγραφέων για το σύνολο του έργου μου. Φανταστείτε! Είναι εξαιρετικά διασκεδαστικό, από τη μια να σε αποκαλούν «Πρίγκιπα του Ξερατού» και από την άλλη να σου δίνουν και γαλλικό μετάλλιο!

– Η δουλειά σας σόκαρε το κοινό, ειδικά τις δεκαετίες του ’70 και του ’80. Τι κατά τη γνώμη σας μπορεί να σοκάρει σήμερα τους θεατές;
– Σοκάρομαι κάθε μέρα με την πολιτική κατάσταση στην Αμερική. Αστειεύεστε; Αυτός ο άνθρωπος κατέστρεψε ακόμη και τη λέξη κακός.

– Αναφέρεστε στον Τραμπ.
– Προφανώς. Για την πολιτική, τους τρόπους του, τη διεθνούς εμβέλειας ηλιθιότητά του. Με σοκάρει. Οχι με τον καλό τρόπο.

– Ποιος είναι ο «καλός τρόπος»;
– Οταν σόκαρα, το έκανα για να προσελκύσω την προσοχή σας, χρησιμοποιούσα το χιούμορ για να σας επηρεάσω ώστε να αλλάξετε τη γνώμη σας για κάτι. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να συζητήσεις με τους ανθρώπους ή να τους προσεγγίσεις. Το πιο σοκαριστικό λοιπόν σήμερα είναι το αμερικανικό χιούμορ. Εγώ δεν άλλαξα τόσο πολύ, άλλαξε όμως το χιούμορ, που έγινε σκοτεινό γιατί ζούμε σε μια εποχή μεγάλων διχασμών, τόσο, ώστε μερικές φορές το μόνο το οποίο μπορούμε να κάνουμε στην Αμερική είναι να γελάμε όταν τα πράγματα είναι τόσο άσχημα.

– Τι θεωρείτε το πιο επικίνδυνο στοιχείο στον Τραμπ;
– Την έλλειψη διαπραγματευτικής διάθεσης, τον ρατσισμό του, τον παρανοϊκό τρόπο με τον οποίο εκπροσωπεί τη χώρα μας σε όλο τον κόσμο. Αλλά το πιο επικίνδυνο νομίζω ότι είναι πως διασκεδάζει με αυτό. Και κανείς άλλος υποψήφιος για την προεδρία δεν τον απειλεί, άρα νομίζω ότι θα ξανακερδίσει στις εκλογές.

– Η πολιτική ορθότητα είναι πρόβλημα σήμερα; Ας δούμε το κίνημα #metoo πώς ξεκίνησε και πώς εξελίσσεται… Ποια είναι η άποψή σας;
– Πρακτικά, κι εγώ νομίζω ότι είμαι πολιτικά ορθός. Η ακραία πολιτική ορθότητα εκφράζεται από τους πλούσιους ανθρώπους που δεν συζητούν τι συμβαίνει στις φτωχές κοινότητες. Οπως και να ’χει, πιστεύω ότι το κίνημα #metoo έπρεπε να υπάρξει, έχει κάνει εξαιρετικά πράγματα. Προφανώς υπάρχουν αντεπιχειρήματα και παράπλευρες ζημίες. Ηταν όμως πολύ αποτελεσματικό: τρόμαξε τους άνδρες έτσι ώστε να αρχίσουν να ελέγχουν καλύτερα τη συμπεριφορά τους. Αν είναι τόσο άσχημα τα πράγματα στο Χόλιγουντ, είναι απείρως χειρότερα ανάμεσα στους «κανονικούς» ανθρώπους. Φανταστείτε τι γίνεται σε άλλα εργασιακά περιβάλλοντα, στα McDonalds για παράδειγμα, όπου δεν υπάρχουν διασημότητες να αντιδράσουν ούτε μίντια να ενδιαφερθούν.

– Πιστεύετε ότι οι κοινωνίες γίνονται όλο και πιο συντηρητικές αντί να ανοίγονται στην πρόοδο; Κι αν ναι, ποιοι είναι οι λόγοι;
– Εχω εμπειρία και των δύο άκρων. Οταν ήμουν νέος έκανα σεξ με πέντε διαφορετικούς παρτενέρ την εβδομάδα. Σήμερα, χρειάζεσαι πέντε δικηγόρους για να καλέσεις κάποιον σε ραντεβού! Προσωπικά, έχω απομακρυνθεί και από τα δύο άκρα. Σήμερα υπάρχουν περισσότεροι καταναγκασμοί απ’ ό,τι είχαν οι γονείς μας. Μερικές φορές οι φιλελεύθεροι προοδευτικοί μπορεί να είναι εξίσου φασίστες με τους συντηρητικούς. Διότι δεν φαντάζονται ποτέ ότι κάποιος άλλος διαφωνεί μαζί τους. Είναι δύσκολο για μένα να παρακολουθήσω τις ειδήσεις σε ένα μόνο τηλεοπτικό κανάλι, είτε είναι προοδευτικό είτε συντηρητικό. Δεν θέλω να μου πει ο δημοσιογράφος τι σκέφτεται αλλά να μου μεταδώσει τις ειδήσεις κι εγώ θα τις επεξεργαστώ. Διαβάζω άρθρα γνώμης σε συντηρητικά περιοδικά με τα οποία δεν συμφωνώ, αλλά θέλω να δω πώς έξυπνοι άνθρωποι συγκροτούν τα επιχειρήματά τους άρα έτσι ισχυροποιώ και τα δικά μου.

– Αρα, κατά κάποιον τρόπο, πιστεύετε στην εκπαίδευση υπό την ευρεία έννοια…
– Πιστεύω στους ανοικτούς ορίζοντες. Εάν είσαι πολυταξιδεμένος, δεν μπορεί να είσαι ρατσιστής. Εάν μένεις μόνο στη γειτονιά σου και δεν μετακινηθείς ποτέ από εκεί, τότε το έδαφος είναι πρόσφορο στη βλακεία και στον ρατσισμό γιατί ποτέ δεν βλέπεις πώς ζουν οι άλλοι άνθρωποι.

– Είμαστε συμφιλιωμένοι περισσότερο, σήμερα, με τη «διαφορετικότητα»;
– Εξαρτάται. Κάποιοι άνθρωποι είναι. Πιστεύω ότι η «διαφορετικότητα» είναι μερικές φορές τόσο παράλογη και γελοία ώστε οι άνθρωποι λένε, δεν πάνε στο διάβολο, θα ψηφίσω τον Τραμπ. Ξέρετε, σε όλα υπάρχουν όρια. Τα άκρα κάνουν τους ανθρώπους να περνούν εύκολα στην αντίθετη πλευρά.

– Ο τίτλος της περφόρμανς που δίνετε είναι «This filthy world». Είναι έτσι; Πρόκειται για έναν «βρώμικο» κόσμο;
– Χρησιμοποιώ το «βρώμικο» σαν συμπληρωματική λέξη. Ταξιδεύω σε έναν καινούργιο κόσμο που έχει κάτι κοφτερό και όσοι συμμερίζονται το χιούμορ μου μπορούν να το καταλάβουν. Το «filthy» είναι μια τιμητική λέξη για μένα.

– Το καινούργιο βιβλίο σας έχει τίτλο «The tarnished wisdom of a filth elder» («Η κηλιδωμένη σοφία ενός βρωμόγερου») με υπότιτλο «Mr. Know-it-all» («Ο κ. Ξερόλας»). Υπάρχει μια δόση ειρωνείας;
– Ασφαλώς. Αλλά το βιβλίο είναι ειλικρινές. Αναφέρεται στον τρόπο που πορεύθηκα όλα αυτά τα χρόνια για να βρεθώ εδώ που είμαι σήμερα. Προφανώς δεν τα ξέρω όλα, δεν ξέρω, για παράδειγμα, τίποτα για τα σπορ ή την επιστημονική φαντασία. Νομίζω ότι δεν θα βλάψει κανέναν να το ακολουθήσει. Είναι ένα βιβλίο με χιούμορ.

– Το γήρας έχει σκοτεινή πλευρά;
– Οχι για μένα. Φυσικά, «σκοτεινή πλευρά» είναι ότι πρόκειται να πεθάνεις… Οφείλω όμως να παραδεχθώ ότι η ζωή μου γινόταν όλο και καλύτερη καθώς μεγάλωνα. Στα 20 μπορεί να είσαι οργισμένος και σέξι, αλλά ένας 70χρονος οργισμένος είναι πραγματικά αξιοθρήνητος και θλιβερός. Θα πρέπει κανείς μεγαλώνοντας να έχει δουλέψει με τον εαυτό του, να μην κατηγορεί τους γονείς του, να αναλαμβάνει τις ευθύνες του, να έχει μάθει ότι η ζωή δεν είναι δίκαιη και δεν υπάρχει αυτό που ονομάζεται «κάρμα». Προσωπικά, δεν αισθάνομαι πικρία για τίποτα. Το Χόλιγουντ μου φέρθηκε δίκαια, οι ταινίες μου εξακολουθούν να προβάλλονται, τα βιβλία μου συνεχίζουν να κυκλοφορούν. Για πολύ λίγα πράγματα μπορώ να διαμαρτυρηθώ. Τα όνειρά μου πραγματοποιήθηκαν και καταλαβαίνω ότι μπορεί να θέλετε να ξεράσετε καθώς το επαναλαμβάνω διαρκώς, αλλά έτσι είναι!

ΜΑΡΙΑ ΚΑΤΣΟΥΝΑΚΗ – ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ