Ο μηχανισμός πίσω από το τεστ ανίχνευσης κομματικής ταύτισης «What2Vote», που έγινε διαδικτυακή μόδα

«Αμάν! Πού με έβγαλε, καλέ;». Η 17χρονη Ιωάννα κοίταζε και ξανακοίταζε την οθόνη του υπολογιστή της μη μπορώντας να πιστέψει αυτό που έβλεπε. «Μαμά, κάθεσαι;» έγραψε στη μητέρα της στο τσατ. «Είμαι ΚΚΕ». Είναι η πρώτη εκλογική αναμέτρηση στην οποία λαμβάνει μέρος και έχει σκοπό να τιμήσει την πρώτη της ψήφο. Διαβάζει, ρωτάει, ενημερώνεται. Οταν η μητέρα της της έστειλε το τεστ What2Vote έσπευσε να το συμπληρώσει. «Μήπως να το ξανακάνω;».

Με βάση τις απαντήσεις σε συνολικά 30 θέματα πολιτικής, ο ηλεκτρονικός σύμβουλος ψήφου τοποθετεί τον χρήστη σε ένα δισδιάστατο κομματικό τοπίο: ο οριζόντιος άξονας δείχνει τη θέση μας στα ζητήματα της οικονομίας, όπου χρησιμοποιείται η κλασική διαίρεση Αριστεράς – Δεξιάς, και ο κάθετος άξονας τη θέση μας στα κοινωνικοπολιτισμικά ζητήματα, όπου χρησιμοποιείται η διάκριση προοδευτικός – συντηρητικός. Εκτός από τη θέση στον πολιτικό χάρτη, ο χρήστης ανακαλύπτει και την απόσταση που τον χωρίζει από τα κόμματα, το στίγμα των οποίων έχει προκύψει από την κωδικοποίηση των επίσημων θέσεών τους. Οταν υπάρχει σαφής εγγύτητα με κάποιο κόμμα, ο σύμβουλος ψήφου προτείνει επιλογή κόμματος.

Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, το Greek Politics Specialist Group του βρετανικού Political Studies Association και το γραφείο της Friedrich Ebert Stiftung στην Αθήνα

Από τις 18 Απριλίου, οπότε και άνοιξε προς χρήση, έως και τις 2 Μαΐου, έχουν προστρέξει στο What2Vote.gr 75.622 μοναδικοί χρήστες – πάνω από 36.000 μόνο τις δύο πρώτες ημέρες. Η επιστημονική ομάδα πίσω από τον ηλεκτρονικό σύμβουλο ψήφου θεωρεί ότι το ενδιαφέρον θα αυξάνεται καθώς πλησιάζουμε προς τις εκλογές. Είναι ένδειξη του μεγάλου ποσοστού αναποφάσιστων ψηφοφόρων; Σύμφωνα με τη Λαμπρινή Ρόρη, επίκουρη καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης στο ΕΚΠΑ και συντονίστρια της επιστημονικής ομάδας του What2vote.gr, μέρος των πολιτών που προσφεύγει στον ηλεκτρονικό σύμβουλο ψήφου είναι αναποφάσιστοι.

Δεν είναι όμως μόνον η εκκρεμής απόφαση σε σχέση με την ψήφο που εκτόξευσε τη συμμετοχή. «Είναι σχεδόν εδραιωμένο στο μυαλό σημαντικής μερίδας ψηφοφόρων ότι η εκλογή της 21ης Μαΐου δεν θα οδηγήσει σε σχηματισμό κυβέρνησης, λόγω της απλής αναλογικής και της σχετικής απροθυμίας των πρωταγωνιστών να προχωρήσουν σε κυβέρνηση συνεργασίας», σημειώνει στην «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ».

«Αυτό δημιουργεί μια αίσθηση “χαλαρής ψήφου” και σε πολίτες που δεν είναι απαραιτήτως αναποφάσιστοι, αλλά θεωρούν ότι υπάρχει ένα περιθώριο “πειραματισμού” ή, για να το πούμε πιο καθαρά, ψήφου δύο γύρων, με διαφορετικά κριτήρια σε κάθε έναν γύρο. Με δεδομένο ότι θα ψηφίσουν με γνώμονα τον σχηματισμό κυβέρνησης στις δεύτερες εκλογές, αναζητούν το κριτήριο της ψήφου της πρώτης εκλογής και, κατ’ επέκταση, το κόμμα που θα ψηφίσουν. Ενα από τα κριτήρια μπορεί να είναι και οι επίσημες θέσεις των κομμάτων».

Πολλοί ανάρτησαν το αποτέλεσμα στο Facebook εν είδει φωτογραφίας του πολιτικού τους προφίλ. Αυτός είμαι, εκεί ανήκω, αυτό είναι το στίγμα μου στον χάρτη.

Μία από αυτούς είναι και η Χριστίνα Αμερικάνου, επικεφαλής Επικοινωνίας του Διεθνούς Ποδηλατικού Γύρου Ελλάδας, η οποία συμπλήρωσε το τεστ θέλοντας να τσεκάρει τον εαυτό της. Ηξερε ότι βρίσκεται στον χώρο του Κέντρου, αλλά θα επιβεβαιωνόταν αυτό και επιστημονικά; «Τελικά βγήκα πιο Κέντρο πεθαίνεις», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ». «Στο Facebook το ανέβασα και για να τεστάρω αντιδράσεις. Με ακολουθούν οπαδοί και από τα δύο μεγάλα κόμματα, που αναλόγως τι ανεβάζω σχολιάζουν. Ηταν κι ένας τρόπος να πω “παιδιά, μη με πρήζετε, όπως βλέπετε μπορώ να μιλάω επικριτικά και για τον έναν και για τον άλλον. Ηταν οριοθέτηση ταυτότητας. Με έναν τρόπο αυτοπροσδιορίστηκα. Εντάξει, εάν με έβγαζε… ακροδεξιά δεν θα το ανέβαζα».

Το τεστ έβγαλε τον Γιώργο Πασχαλίδη, 46 ετών, επικεφαλής δημιουργικού στη διαφημιστική εταιρεία Socialab, σε μια no man’s land, στο τεταρτημόριο που δεν εκπροσωπείται από κανένα κόμμα, δεξιά και πάνω (προοδευτικός). «Το έκανα από περιέργεια, ξέρω πού ανήκω», λέει στην «Κ» (σ.σ. αυτοπροσδιορίζεται ως φιλελεύθερος). «Θα είχε πλάκα να με βγάλει κοντά σε κάποιο κόμμα, γιατί δεν με εκφράζει κανένα». Οπως τονίζει, οι φιλελεύθεροι ανέκαθεν είχαν θέμα ως προς τη mainstream εκπροσώπηση. Μπορεί πολλοί να ψηφίζουν Νέα Δημοκρατία, αλλά στην πραγματικότητα δεν τους εκφράζει. «Φιλελεύθερος σημαίνει διαχωρισμός κράτους – Εκκλησίας, δεν χρειάζεται να πω κάτι άλλο».

Πόσταρε τον χάρτη με το στίγμα του καλώντας και άλλους φίλους να κάνουν το τεστ. «Κάντε το κι εσείς και αν θέλετε γράψτε πού σας έβγαλε (δεν κρίνουμε εδώ πέρα, είμαι πολυσυλλεκτικό προφίλ, παιδιά, αλλά αν βγείτε φασίστες θα σας μπλοκάρω πιθανότατα)», έγραψε χαρακτηριστικά. Οπως διαπίστωσε, οι φίλοι του που ανήκουν στον ίδιο χώρο είχαν παρόμοιο αποτέλεσμα, «οπότε μάλλον το εργαλείο δουλεύει».

Για τον ίδιο, ωστόσο, το What2Vote φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη επαναπροσδιορισμού των διαχωρισμών. «Οταν για παράδειγμα έχεις συντηρητική οικονομική πολιτική, όπως τα αριστερά κόμματα, γιατί να θεωρείσαι προοδευτικός; Το τεστ τοποθετεί το ΚΚΕ στο κέντρο του κάθετου άξονα (σ.σ. προοδευτικός – συντηρητικός) μολονότι εγώ το θεωρώ το πιο συντηρητικό κόμμα που υπάρχει. Οσο για το αριστερός – δεξιός, είναι ένας εύκολος διαχωρισμός για να πουν τα κόμματα ότι εμείς είμαστε από εδώ και εσείς από εκεί. Είναι κυρίως εργαλείο για τον πολιτικό όχι για τον πολίτη».

Οι άξονες

75.622 χρήστες είχαν προστρέξει στο What2Vote.gr από τις 18 Απριλίου έως και τις 2 Μαΐου – πάνω από 36.000 μόνο τις δύο πρώτες ημέρες

Το ίδιο επισημαίνει και ο Γιάννης Μαυρογιώργος, Strategic Planning Director της MullenLowe Athens, ο οποίος συμπλήρωσε από τους πρώτους το τεστ. «Το βασικό μου θέμα είναι οι άξονες. Τι σημαίνει αριστερά και συντηρητικός; Και αν συμφωνήσουμε ότι η τυπολογία έχει νόημα, γιατί δεν είναι εκεί το ΚΚΕ; Πώς είναι δυνατόν να είναι οριακά το ίδιο κεντρώοι το ΠΑΣΟΚ και η Ελληνική Λύση; Εγώ καταλαβαίνω ένα σύστημα αξόνων οικονομικά προοδευτικός/συντηρητικός και κοινωνικά προοδευτικός/συντηρητικός. Δηλαδή, κάποιος μπορεί να είναι υπέρ της μείωσης των επιδομάτων και της φορολογίας αλλά και του γάμου ομοφύλων».

Πολλοί απάντησαν το τεστ για να βρουν ένα πάτημα για τη στάση τους στις επερχόμενες εκλογές, αλλά όχι ο Νίκος Μάστορας. Ο 42χρονος επιχειρηματίας του real estate ξέρει τι θα ψηφίσει. «Είμαι πολιτικό ον και υπέρ της σύγχρονης σοσιαλδημοκρατίας, ΠΑΣΟΚ θα ψηφίσω. Θα σου πω κάτι να γελάσεις· έκανα το τεστ δύο φορές για να… κεντράρω καλύτερα το ΠΑΣΟΚ. Την πρώτη είχα βγει λίγο πιο δίπλα! Μου έκανε εντύπωση ότι παραχωρεί την τριτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση στον δεξιό χώρο ή ότι ταυτίζει την Αριστερά με τον Πούτιν». Κανείς πάντως από τους φίλους του στο Facebook δεν έπεσε από τα σύννεφα με το αποτέλεσμα.

Για πολλούς το τεστ δεν θα έχει καμία επίδραση στην εκλογική τους προτίμηση, που ήταν ήδη προαποφασισμένη. «Η ψήφος είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων – συνειδητών και ασυνείδητων», τονίζει η Λαμπρινή Ρόρη. «Οι πολιτικές οικογενειακές καταβολές, ο άμεσος κοινωνικός περίγυρος ή τα κοινωνικά δίκτυα, ο ψυχικός δεσμός της παραταξιακής ταύτισης, η αναδρομική αποτίμηση της επίδοσης της απερχόμενης κυβέρνησης στον τομέα της οικονομίας, η προσδοκία για την εθνική οικονομία ή το προσωπικό “πορτοφόλι” στο μέλλον, η εικόνα των κομμάτων και των ηγετών τους και ευρύτερα οι μηχανισμοί πειθούς κομμάτων και μέσων ενημέρωσης, αλλά και τα ατομικά κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά, όπως το φύλο, η ηλικία, η μόρφωση, το εισόδημα, η κοινωνική τάξη, είναι μερικοί από τους παράγοντες που βαρύνουν στην επιλογή της ψήφου. Είναι τόσο πολυπαραγοντική απόφαση η εκλογική επιλογή, που είναι πολύ λογικό να υποστηρίζουμε μια παράταξη για πολλούς άλλους λόγους, πέρα από τις θέσεις της».

Αναζητώντας το αφήγημα

Οπως σχολιάζει και ο Γιάννης Μαυρογιώργος, «καλή η βελτιστοποίηση του αυτοπροσδιορισμού, αλλά δεν δουλεύει έτσι η πολιτική, Οι άνθρωποι δεν ψηφίζουν κοιτάζοντας τη φωτογραφία τους και ψάχνοντας ποιος τους μοιάζει, αλλά αναζητώντας το αφήγημα, το story που τους βγάζει νόημα για την προσωπική και συλλογική προκοπή. Οι Ελληνες δεν ψήφισαν Ανδρέα και Μητσοτάκη επειδή τους έμοιαζαν, αλλά επειδή αγόρασαν το ένα ή το άλλο όραμα για το πού πάει η χώρα, και πώς θα ευημερήσουν οι ίδιοι οι άνθρωποι. Ή για να βολέψει το παιδί στο Δημόσιο».

Σύμφωνα πάντως με τη Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και μέλος της επιστημονικής ομάδας του ηλεκτρονικού συμβούλου ψήφου, το What2Vote.gr δεν σου λέει τι θα ψηφίσεις. «Είναι ένα εργαλείο που μπορεί να σε προσανατολίσει. Χρήσιμο και στους αναποφάσιστους και σε όσους ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν τις θέσεις των κομμάτων σε διάφορα θέματα, γιατί αυτό θα τους βοηθήσει να πάρουν απόφαση για το τι θα ψηφίσουν. Μπορεί να είναι και ένα πείραμα με τον εαυτό μας· αντιστοιχεί ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας με το αποτέλεσμα του ηλεκτρονικού συμβούλου ψήφου; Εμένα, για παράδειγμα, με πέτυχε στο 100%. Αλλους όχι, γιατί έχουν διαφορετικό perception για τον εαυτό τους. Και είναι τελικά αυτή η αντίληψη που θα τους πει τι θα ψηφίσουν».

Πώς ορίστηκαν οι άξονες

Το στοίχημα για την επιστημονική ομάδα του What2Vote.gr ήταν η κωδικοποίηση των επίσημων –και κατά το δυνατόν πιο πρόσφατων– θέσεων των κομμάτων πάνω σε δεκάδες θεματικές. Αυτές αντλήθηκαν προφανώς από τα προγράμματά τους, αλλά και από άλλα επίσημα κείμενα ή τις τοποθετήσεις του αρχηγού και στελεχών των κομμάτων. Οπως είπε στην «Κ» η επικεφαλής της ομάδας, επ. καθηγήτρια Πολιτικής Ανάλυσης ΕΚΠΑ Λαμπρινή Ρόρη, στο τέλος της διαδικασίας απευθύνθηκαν στα έξι κοινοβουλευτικά κόμματα προκειμένου να πουν τη γνώμη τους για την κωδικοποίηση. Απάντησαν τα τέσσερα από τα έξι, ενώ ο βαθμός σύγκλισης στην κωδικοποίηση ήταν πολύ υψηλός.

Σε σχέση με τις ενστάσεις μερίδας των χρηστών για την τοποθέτηση των κομμάτων στους άξονες, η Βασιλική Γεωργιάδου, καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης, διευθύντρια και πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και μέλος της επιστημονικής ομάδας του What2Vote.gr απαντά πως είναι λογική μια σχετική σύγχυση. «Για παράδειγμα το προφίλ ενός ακροδεξιού κόμματος είναι πιο εμφανές σε θέματα κοινωνικοπολιτισμικού περιεχομένου και εξωτερικής πολιτικής, στις θέσεις του δηλαδή για τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα ή τις Πρέσπες, όταν όμως η συζήτηση γυρίζει στην οικονομία το προφίλ θολώνει. Μπορεί να είναι μεν υπέρ της ελεύθερης αγοράς αλλά θέλει και κοινωνικό κράτος και παροχές».

Ετσι, στον άξονα αριστεράς – δεξιάς βγαίνει στο κέντρο, ενώ στον κοινωνικοπολιτισμικό άξονα βγαίνει συντηρητικό. «Δεν παύει όμως να είναι ακροδεξιό κόμμα. Σε όλη την Ευρώπη η Ακροδεξιά είναι υπέρ του κοινωνικού κράτους αλλά το οποίο δεν θα απευθύνεται στους μετανάστες».

Την ίδια στιγμή, όπως λέει η κ. Γεωργιάδου που μελετά την άκρα Δεξιά εντός και εκτός συνόρων, στην Ευρώπη, υπάρχουν ακροδεξιά κόμματα που δεν είναι τόσο συντηρητικά σε θέματα όπως τα ΛΟΑΤΚΙ δικαιώματα. Αντίστοιχα, κάποια συντηρητικά κόμματα μπορεί να είναι πολύ πιο pro-european από ό,τι κάποια προοδευτικά κόμματα. «Το ποιος είναι προοδευτικός και ποιος όχι έχει θολώσει, είναι υπό διερεύνηση».

Οι αριθμοί

75.622 χρήστες είχαν προστρέξει στο What2Vote.gr από τις 18 Απριλίου έως και τις 2 Μαΐου – πάνω από 36.000 μόνο τις δύο πρώτες ημέρες.

Λίνα Γιάνναρου-kathimerini.gr