Από το «Κοντσέρτο» του Βερμέερ και τη Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, στα 124 έργα στην Πόλη του Μεξικού

Το 1990, ανήμερα τη γιορτή του Αγίου Πατρικίου, νωρίς το πρωί, δύο ληστές με στολές αστυνομικών εισέβαλαν στο Μουσείο Ιζαμπέλα Στιούαρτ Γκάρντνερ στη Βοστώνη, ακινητοποίησαν τους φύλακες και έφυγαν με τη μεγαλύτερη λεία όλων των εποχών: το «Κοντσέρτο», έναν από τους μόλις 34 καταγεγραμμένους Βερμέερ, ένα έργο του Ρέμπραντ που φιλοτεχνήθηκε το 1633 και απεικονίζει ένα πλοίο σε μια φουρτουνιασμένη θάλασσα, έναν μυστηριώδη άνδρα σε ένα καφενείο διά χειρός Μανέ.

Σύμφωνα με το FBI, η συνολική αξία των έργων, που δεν έχουν εντοπιστεί τρεις δεκαετίες αργότερα, ανέρχεται σε μισό δισεκατομμύριο δολάρια. Η υπόθεση εξακολουθεί να εξάπτει τη φαντασία των φιλότεχνων, με διάφορες εικασίες να εμφανίζουν εμπλοκή της τοπικής μαφίας ή συνενοχή των φυλάκων και να θεωρούν δεδομένο ότι τα έργα καταστράφηκαν. Η ληστεία, που θεωρείται η σημαντικότερη κλοπή έργων τέχνης, έγινε podcast με τίτλο «Last seen» (Εθεάθησαν τελευταία) και πρόσφατα μίνι σειρά με τίτλο «This is a robbery» (Αυτό είναι ληστεία), αμερικανικής παραγωγής Netflix.

Μια νύχτα στην ντουλάπα

Η Μόνα Λίζα του Λεονάρντο ντα Βίντσι απέκτησε τη φήμη του σημαντικότερου έργου τέχνης κυρίως μετά την κλοπή του έργου το 1911, όταν ένας Ιταλός τεχνικός, ο Βιντσένζο Περούτζια, και δύο συμπατριώτες του πέρασαν τη νύχτα σε μια ντουλάπα στο Λούβρο και έφυγαν το επόμενο πρωί με τη Μόνα Λίζα παραμάσχαλα. Ωστόσο, στη συνέχεια ο Περούτζια δεν κατάφερε ποτέ να πουλήσει το λάφυρό του λόγω της διεθνούς διασημότητάς του – σύνηθες πρόβλημα για όσους αποφασίζουν να κλέψουν τόσο γνωστά έργα τέχνης. Στην τελευταία αποτυχημένη απόπειρά του να εξαργυρώσει τη φήμη του, η Μόνα Λίζα εντοπίστηκε στην κατοχή του και ο ίδιος εξέτισε επτάμηνη φυλάκιση.

Πέντε έργα σύγχρονης τέχνης, των Ματίς, Μοντιλιάνι, Πικάσο, Λεζέ και Μπρακ, βούτηξε από το παρισινό Musée d’Art Moderne de la Ville το 2010 ο Βιεράν Τόμιτς, ο οποίος φαίνεται ότι ενήργησε κατόπιν ανάθεσης από έναν έμπορο, τον Ζαν Μισέλ Κορβέ, ο οποίος φιλοδοξούσε να τα πουλήσει. Ο κομψός τρόπος με τον οποίο πραγματοποίησε τη ληστεία προκάλεσε συγκρίσεις με τον Αρσέν Λουπέν, τον μυθιστορηματικό ήρωα, και του εξασφάλισε το παρατσούκλι «Spiderman». Οταν τελικά συνελήφθη ο Τόμιτς, καταδικάστηκε σε 8ετή κάθειρξη.

Επίσης από παρισινό μουσείο, το Musée Marmottan, εκλάπησαν το 1985 έργα των Μονέ, Ρενουάρ και Μορισό. Μόνο που σε αυτήν την περίπτωση επρόκειτο για μία από τις πιο ξεδιάντροπες ληστείες στην Ιστορία. Οι δράστες μπήκαν στο μουσείο κόβοντας εισιτήριο, κράτησαν ομήρους εννέα φύλακες και σαράντα επισκέπτες υπό την απειλή όπλων, ενώ κατέβαζαν τα έργα από τους τοίχους. Αν και οι ειδικοί έκαναν λόγο για λεία 20 εκατ. δολαρίων, πολλοί θεωρούν ότι το έργο του Μονέ με τίτλο «Εντύπωση, ανατολή ηλίου» του 1872 είναι ανεκτίμητο. Το 1990 τα έργα βρέθηκαν σε μια βίλα στην Κορσική και επτά άτομα συνελήφθησαν σε σχέση με την υπόθεση.

Η μάσκα

Η ιστορία πάντως έχει δείξει ότι δεν χρειάζεται να είναι κάποιος επαγγελματίας για να διαπράξει μια μεγάλη ληστεία έργων τέχνης. Το 1985 δύο νέοι, που είχαν εγκαταλείψει τις σπουδές τους και είχαν σχέσεις με δίκτυο διακίνησης ναρκωτικών, έφυγαν από το Εθνικό Μουσείο Αρχαιολογίας της Πόλης του Μεξικού με 124 έργα, ανάμεσά τους μία μάσκα που αναπαριστούσε έναν αρχηγό των Μάγια. Η ληστεία είχε στόχο την ανταλλαγή των έργων με κοκαΐνη, μια επιχείρηση που έληξε ανεπιτυχώς για τους δύο νέους. Η ταινία «Μουσείο» (2018) βασίστηκε στη συγκεκριμένη υπόθεση, ενώ ο Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ υποδύθηκε τον έναν από τους ληστές.