Σε πορεία αντίστροφης μέτρησης 84 ημερών μέχρι τον Σεπτέμβριο, όταν και αναμένεται η Άγκυρα να στείλει πλοίο που θα πραγματοποιήσει σεισμικές έρευνες σε περιοχές που έχουν οριοθετηθεί με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο, κινούνται οι ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Η Αθήνα κάνει αυτό τον υπολογισμό με βάση τις 90 ημέρες που συνήθως απαιτούνται από την ημέρα δημοσίευσης των αιτημάτων της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου ΤΡΑΟ και την υλοποίησή τους. Αυτη τη φορά οι έρευνες αφορούν 24 οικόπεδα που ήδη έχουν διαχωρισθεί και εκτείνονται από τα βόρεια της Ρόδου μέχρι τα νοτιοανατολικά της Κρήτης. Παρά το τρίμηνο που εκτιμάται ότι θα χρειαστεί με βάση τις προβλέψεις της τουρκικής γραφειοκρατίας, η Αθήνα είναι προετοιμασμένη για το ενδεχόμενο ενός «καύσωνα διαρκείας» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς η Αγκυρα επαναφέρει στο προσκήνιο την ευθεία αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας και απειλεί να ανοίξει και πάλι τη στρόφιγγα των μεταναστευτικών ροών στα νησιά του Αιγαίου και τον Εβρο. Η Αθήνα αναμένει τις επόμενες κινήσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τη δημοσίευση στην εφημερίδα της κυβερνήσεως των οικοπέδων που αποτυπώνουν τις διεκδικήσεις της Αγκυρας, με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο, καθώς φθάνουν σε απόσταση έξι ναυτικών μιλίων από τα ελληνικά νησιά.

Σενάρια αντίδρασης

Προκειμένου το τουρκικό ΦΕΚ με τα αιτήματα της ΤΡΑΟ να τεθεί σε ισχύ, με βάση τη νομοθεσία της γειτονικής χώρας, απαιτούνται τρεις μήνες, οπότε κρίσιμος μήνας θεωρείται ο Σεπτέμβριος. Η ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται για όλα τα πιθανά σενάρια αντίδρασης, αναλόγως με τον τρόπο και τον χώρο που θα κινηθεί η Τουρκία, όταν, όπως αναμένεται, στείλει ερευνητικό σκάφος σε κάποιο από τα οικόπεδα που διεκδικεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, κυρίαρχη εκτίμηση είναι ότι η Αγκυρα θα επιλέξει μια περιοχή ανοιχτά –και όχι στα έξι μίλια– της Κρήτης. Οπως λέγεται, με αυτό τον τρόπο θα επιχειρήσει να «γκριζάρει» την περιοχή και να περάσει το «μήνυμα» ότι το μνημόνιο με τη Λιβύη εφαρμόζεται, χωρίς να διακινδυνεύσει μια «υπερβολική αντίδραση» από πλευράς Ευρωπαϊκής Ενωσης, την οποία έχει πλέον μεγαλύτερη ανάγκη λόγω και των πιέσεων που δέχεται η τουρκική οικονομία. Κατά τις ίδιες πηγές είναι αυτονόητο ότι η Αθήνα θα αντιδράσει με την αποστολή φρεγατών στην περιοχή, ενώ στο παρασκήνιο βρίσκονται σε εξέλιξη διαβουλεύσεις –κυρίως με τη Γαλλία– ώστε τη συγκεκριμένη περίοδο να υπάρχει και διεθνής παρουσία στην περιοχή, ενδεχομένως στο πλαίσιο ασκήσεων. Επιπλέον, η Αθήνα προετοιμάζεται για τη μορφή που θα λάβει η τουρκική κινητικότητα στην πλευρά που, με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο, «ανήκει» στη Λιβύη, δηλαδή στα νότια της Κρήτης. Μετά και τις κοινές δηλώσεις του κ. Ερντογάν και του πρωθυπουργού της Λιβύης Φαγέζ αλ Σαράζ από την Αγκυρα την περασμένη Πέμπτη, κατέστη σαφές ότι το επόμενο χρονικό διάστημα επίκεινται έρευνες και στα νότια της Κρήτης. Μάλιστα, με βάση το χρονοδιάγραμμα των ερευνών της ΤΡΑΟ, είναι σαφές ότι ήδη από τον Αύγουστο θα είναι διαθέσιμα για έρευνες τόσο το «Μπαρμπαρός» όσο και το «Ορούτς Ρέις».

Έκλεισαν οι δίαυλοι

Την κατάσταση επιβαρύνει η ουσιαστική έλλειψη διαύλου επικοινωνίας ανάμεσα στην Αθήνα και τον κ. Ερντογάν. Καλά πληροφορημένες πηγές αναφέρουν ότι μέσω των ΗΠΑ υπήρξε μια προσπάθεια έστω δημιουργίας ενός διαύλου σε στρατιωτικό επίπεδο, πλην του διπλωματικού σε επίπεδο πρεσβειών σε Αθήνα και Αγκυρα. Στο Μέγαρο Μαξίμου υπάρχει ισχυρή βούληση για διάλογο με την Αγκυρα, ιδιαίτερα στην παρούσα φάση κατά την οποία ο κ. Μητσοτάκης είναι πολιτικά κυρίαρχος, ωστόσο από την πλευρά της Τουρκίας δεν υπάρχει κανένα τέτοιο σήμα. Τις δυσκολίες ενισχύει το πολύ αρνητικό κλίμα για τον κ. Ερντογάν στο εσωτερικό, ίσως το χειρότερο δυνατό από το 2002. Η διαχείριση της πανδημίας και η κακή οικονομική κατάσταση φαίνεται ότι έχουν πλέον σοβαρές επιπτώσεις στο πολιτικό προφίλ του κ. Ερντογάν, ο οποίος εμφανίζεται να υπολείπεται έναντι του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου. Η καταγραφή της δημοσκοπικής κόπωσης του κ. Ερντογάν τους τελευταίους μήνες φαίνεται, πάντως, ότι λειτουργεί προς όφελος ακόμα και ακροδεξιών, εθνικιστικών κομμάτων όπως το ΙΥΙ της Μεράλ Ακσενέρ.

Συμφωνίες για τις ΑΟΖ

Η Αθήνα παραμένει, επίσης, σε διαρκή συναγερμό για την πιθανότητα η Αγκυρα να ανοίξει εκ νέου τα σύνορα στον Εβρο και στα νησιά. Υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις, ωστόσο υπάρχει την ίδια στιγμή η υψηλότερη δυνατή ετοιμότητα προκειμένου τα νησιά και ο Εβρος να μη βρεθούν προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Σε διπλωματικό επίπεδο, η προτεραιότητα της Αθήνας επικεντρώνεται στη συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια σήμερα με τον Ιταλό ομόλογό του Λουίτζι ντι Μάιο, όπου και αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί η συμφωνία για την οριοθέτηση ΑΟΖ με την Ιταλία. Ουσιαστικά η συμφωνία είναι έτοιμη τον τελευταίο μήνα και λείπουν μόνο οι πολιτικές, εκατέρωθεν, αποφάσεις προκειμένου να κλείσει.

Λίγο περισσότερο περίπλοκη είναι η κατάσταση στις χρονίζουσες διαπραγματεύσεις με το Κάιρο για τον ίδιο λόγο. Οι διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση ΑΟΖ με βάση την επήρεια των Δωδεκανήσων πλην του Καστελλόριζου δεν είναι νέες. Ωστόσο στην Αθήνα υπάρχει ελπίδα πως η ενίσχυση του ρόλου της Τουρκίας στη Λιβύη, ως εκ τούτου και των Αδελφών Μουσουλμάνων οι οποίοι στηρίζουν την κυβέρνηση Σαράζ, θα ωθήσει την Αίγυπτο στην αναθέρμανση των διαπραγματεύσεων, επιτυχής κατάληξη των οποίων θα δημιουργούσε πρακτικά μια συμφωνία που θα ακύρωνε το τουρκολιβυκό μνημόνιο στην πράξη.

ΚΩΣΤΗΣ Π. ΠΑΠΑΔΙΟΧΟΣ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΝΕΔΟΣ-kathimerini.gr