Οι άστεγοι της Ευρώπης, της Ελλάδας και της Αθήνας. Ενα παραμύθι χωρίς όνομα, από αυτά τα παραμύθια που δεν αφήνουν τη γλύκα της χαράς σε εκείνους που τα ακούν. Αλλωστε ποιος ξέρει τους πρωταγωνιστές: Ξεπερνούν τα τέσσερα εκατομμύρια στην Ευρώπη, άγνωστο πόσοι είναι στην Ελλάδα.

Τους είχαν υπολογίσει στις 40.000 και πάνω από τις 15.000 στην Αθήνα. Οι περισσότεροι τους σκέφτονταν κυρίως το χειμώνα, μόλις άρχιζαν να φθάνουν τα πρώτα κρύα στην Ευρώπη. Πρώτα στο Βορρά και μετά στο Νότο. Τις μέρες αυτές, τους σκέφτονται για έναν ακόμη πιο σοβαρό λόγο. Την πανδημία.

«Πάνω από 4 εκατομμύρια άστεγοι ζουν αυτή την στιγμή στην Ε.Ε., οι οποίοι αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο κίνδυνο λόγω του COVID-19, προειδοποιούν τα μέλη της επιτροπής Αναφορών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και καλούν τα κράτη-μέλη της Ενωσης να λάβουν μέτρα για την εξάλειψη της αστεγίας ως το 2030», λέει την Πέμπτη η σχετική ανακοίνωση από τις Βρυξέλλες.

«Σε προσχέδιο ψηφίσματος που εγκρίθηκε με 33 ψήφους υπέρ», όπως αναφέρει η ανακοίνωση του ΕΚ, «η επιτροπή Αναφορών (PETI) εκφράζει βαθιά ανησυχία για την κατάσταση περισσότερων από 4 εκατομμύρια Ευρωπαίων άστεγων, καθώς η συνεχιζόμενη κρίση COVID-19 οδηγεί σε αύξηση των ανέργων και τους καθιστά ολοένα και περισσότερο εξαρτώμενους από την κοινωνική προστασία».

Αόρατος εχθρός η πανδημία. Ευάλωτοι οι άστεγοι. Εκτεθειμένοι στο κρύο, στη ζέστη, με κλονισμένο πολλές φορές ψυχικό κόσμο με λιγοστό κουράγιο, με εύθραυστη υγεία, με φανερές ή κρυφές επιπλοκές, αλλά πάντα τα εύκολα θύματα του κοροναϊου. Συνέβαινε στην Ελλάδα ό,τι συνέβαινε και στην Ευρώπη. Μόλις κατέληγαν στο δρόμο λίγοι τους αναγνώριζαν, λιγότεροι τους θυμούνταν, ελάχιστοι πια τους έβλεπαν. Παρέμεναν αόρατοι, εμφανίζονταν σε κάποιο συσσίτιο και πάλι χάνονταν χωρίς να αποζητούν τη βοήθεια κανενός. Αόρατοι στη ζωή, αόρατοι και στο τελευταίοι ταξίδι. 

Πριν 10 χρόνια, στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, οι γωνιές των δρόμων μετατράπηκαν σε καταφύγια ανθρώπων. Μάλιστα στην Αθήνα, όπως λένε άνθρωποι που χειρίζονταν τότε το μεγάλο αυτό κοινωνικό πρόβλημα, βλέπαμε μία αύξηση του αριθμού των αστέγων.

Αλλά δεν ήταν μόνο ποσοτική η διαφοροποίηση αλλά και ποιοτική, αφού πλέον στους δρόμους είχαμε τους «νεο-άστεγους», ανθρώπους, δηλαδή, παραγωγικούς, με υψηλό μορφωτικό επίπεδο, με σπίτι, δουλειά, που είχαν μία επαρκή προηγούμενη ζωή αλλά η κρίση τούς έπληξε και τα έχασαν όλα.

Σχεδόν ένας στους δύο αστέγους είχε παιδιά ενώ το 24,8% δούλευε σε τεχνικά επαγγέλματα και στον κατασκευαστικό τομέα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία, την εποχή που η Ελλάδα βυθιζόταν στο μνημόνιο, το 64,8% των ανθρώπων που βρέθηκαν στο δρόμο ήταν άστεγοι για λιγότερο από δύο χρόνια, με τους περισσότερους από τους μισούς να κινούνται στις περιοχές του ιστορικού κέντρου. 

Και υπήρχε και ένα μεγάλο παράδοξο στις σελίδες του παραμυθιού χωρίς όνομα. Ενα σημαντικό ποσοστό των αστέγων, όπως το είχαν εκτιμήσει οι άνθρωποι του Δήμου Αθηναίων, είχε δικό του σπίτι. Όμως οι συνθήκες τα έφεραν έτσι, ώστε κάποια στιγμή να μείνουν στον δρόμο.

Μόλις το 10,8% του συνόλου των αστέγων της Αθήνας, είχε περάσει στο παρελθόν από κάποιο ψυχιατρικό ή σωφρονιστικό κατάστημα. 

Ηταν λιγότεροι πριν από 20 χρόνια, στην αυγή της νέας χιλιετίας. Ούτε καν τρία εκατομμύρια. Αλλά ήταν οι περισσότεροι άνθρωποι του μόχθου. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με μία απογραφή της εποχής, το  51,9% των αστέγων ήταν ανειδίκευτοι εργάτες, χειρωνάκτες ή μικροεπαγγελματίες, το 13,1% δούλευε στον τομέα παροχής υπηρεσιών και στις υπαίθριες πωλήσεις, το 7,8% ήταν χειριστές μηχανημάτων και το 7,2% τεχνίτες. 

Και ήταν στην πλειοψηφία τους Έλληνες. Αλλοδαποί ήταν περίπου το 8%. Ηταν Έλληνες που πριν καταλήξουν στο δρόμο δεν ζούσαν μόνο στην Αττική. Ζούσαν  στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, τη Θεσσαλία και τη Δυτική Ελλάδα, με μέσο όρο περίπου 7,6% για την κάθε περιοχή. Ερχονταν όμως στην πρωτεύουσα. Για να επιζήσουν, για να ξεκόψουν από τις ρίζες τους. 

Οι ευρωβουλευτές που ασχολήθηκαν με το θέμα:

Η έλλειψη στέγης και ο αποκλεισμός από τη στέγαση αποτελεί ένα κοινωνικό πρόβλημα που χρήζει μόνιμης λύσης, τονίζουν οι ευρωβουλευτές, προσθέτοντας ότι η αξιοπρεπής στέγαση και η συμμετοχή στην κοινωνία είναι ζωτικής σημασίας για να μπορούν οι άνθρωποι να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να συνεισφέρουν στην κοινωνία.

Εξαλείφοντας την αστεγία σε επίπεδο Ε.Ε.

Το προσχέδιο ψηφίσματος υπενθυμίζει ότι η στέγαση είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα για όλους και καλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη να θέσουν ως στόχο την εξάλειψη της αστεγίας σε επίπεδο Ε.Ε. έως το 2030. Η έλλειψη στέγης αναγνωρίζεται ως μία από τις πιο σοβαρές μορφές φτώχειας και στέρησης, που πρέπει να καταργηθεί με βιώσιμο τρόπο που να λαμβάνει υπόψη τους προσωπικούς και διαρθρωτικούς παράγοντες κινδύνου, εξηγούν οι ευρωβουλευτές.

 Τα μέλη της επιτροπής του ΕΚ καλούν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνεχίσει να κινητοποιεί πόρους και να προτείνει ένα Ευρωπαϊκό Πλαίσιο για Εθνικές Στρατηγικές για την Εξάλειψη της Αστεγίας. Η επιτροπή ζητά επίσης ένα κοινό πλαίσιο ορισμών και συνεκτικούς δείκτες για την αστεγία, που θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση και αξιολόγηση της έκτασης της κατάστασης, καθώς και σε ισχυρότερους μηχανισμούς συλλογής δεδομένων. 

Πρόσθετες συστάσεις προς τα κράτη μέλη περιλαμβάνουν:

• • ανάληψη πρωτοβάθμιας ευθύνης για την αντιμετώπιση της αστεγίας και την πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση – ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών,
• • παροχή ισότιμης πρόσβασης σε δημόσιες υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και οι κοινωνικές υπηρεσίες,
• • υποστήριξη της ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας μέσω εξειδικευμένων μέτρων, κατάρτισης και στοχοθετημένων προγραμμάτων,
• • υλοποίηση μακροπρόθεσμων εθνικών στρατηγικών για την εξάλειψη της αστεγίας, βασισμένων σε στεγαστικές και κοινωνικές πολιτικές,
• • αποποινικοποίηση της αστεγίας, 
• • παροχή οικονομικής βοήθειας σε ΜΚΟ και υποστήριξη των τοπικών αρχών για την εξασφάλιση ασφαλών χώρων για τους άστεγους και την αποφυγή εξώσεων,
• • παροχή συνεχούς και αδιάλειπτης πρόσβασης σε καταφύγια έκτακτης ανάγκης, ως προσωρινές λύσεις,
• • προώθηση δραστηριοτήτων κοινωνικής επιχειρηματικότητας και καινοτομίας σε ατομικό επίπεδο για τη βελτίωση της ενεργούς ένταξης. 

Η επιτροπή Αναφορών τονίζει ότι έλαβε πολλές πληροφορίες που προκαλούν ανησυχία για την κατάσταση περισσότερων από 4 εκατομμύρια άστεγων Ευρωπαίων και για την φερόμενη αύξηση κατά 70% των αστέγων σε ολόκληρη την Ε.Ε. τα τελευταία 10 χρόνια. Αυτές οι αυξήσεις οφείλονται σε συνδυασμό παραγόντων που σχετίζονται με την αύξηση του κόστους στέγασης, την οικονομική κρίση, τη μείωση της κοινωνικής προστασίας και ανεπαρκείς πολιτικές.

Στο μεταξύ, το μέλλον δεν προοιωνίζεται καλύτερο, καθώς οι εκθέσεις για τον αντίκτυπο της κρίσης COVID-19 δείχνουν ότι η οικονομική ύφεση και η απώλεια θέσεων εργασίας και εισοδημάτων, ενδέχεται να αυξήσουν περαιτέρω το κόστος στέγασης και τα ποσοστά αστεγίας στην Ευρώπη.