Γιατί η θρησκευτική αστυνομία θα συνεχίσει τη δράση της, συγκεκαλυμμένα ή μη και χωρίς ουσιαστικές αλλαγές στο θεοκρατικό Ιράν

Την αρχική ευφορία για τα περί κατάργησης της διαβόητης «αστυνομίας ηθών» του Ιράν έπειτα από σχεδόν τρεις μήνες αντικυβερνητικών διαδηλώσεων στη χώρα γρήγορα διαδέχθηκε η ανώμαλη προσγείωση στην σκληρή πραγματικότητα του θεοκρατικού καθεστώτος.

Οι σχετικές αρχικές δηλώσεις του Γενικού εισαγγελέα Μοχαμάντ Τζαφάρ Μονταζερί, την περασμένη Κυριακή 4/12, γρήγορα «θόλωσαν». Οι μετέπειτα επίσημες κυβερνητικές διευκρινίσεις και κινήσεις κατέδειξαν ότι στην ουσία επρόκειτο για έναν τακτικό ελιγμό απέναντι στο εσωτερικό, αλλά στο εξωτερικό ακροατήριο.

Ούτως ή άλλως η κατάργηση του σώματος που επιβλέπει την τήρηση των ισλαμικών ηθών στο Ιράν απαιτεί έγκριση σε ανώτερο επίπεδο, ενώ τα αιτήματα των διαδηλωτών -γυναικών και ανδρών- είναι πολύ πιο ουσιώδη από τη χρήση ή όχι του χιτζάμπ: της μουσουλμανικής μαντίλας που καλύπτει κεφάλι και λαιμό.

«Όταν οι δικτατορίες αντιμετωπίζουν προβλήματα, αρχίζουν να υπόσχονται στους πολίτες τους ότι θα αλλάξουν αυτό που είναι», σχολίασε στο Twitter ο ιρανικής καταγωγής αναλυτής Καρίμ Σάντζαμπουρ, ανώτερος συνεργάτης στο Carnegie Endowment for International Peace στην Ουάσιγκτον.

«Το ιρανικό καθεστώς φαίνεται να εισέρχεται σε αυτό το στάδιο του κύκλου ζωής του», επεσήμανε. Όμως «οι κενές περιεχομένου υποσχέσεις τείνουν να ενθαρρύνουν, αντί να καταπνίγουν, τα λαϊκά αιτήματα για θεμελιώδη αλλαγή».

«Ακόμα και η κυβέρνηση να λέει ότι το χιτζάμπ είναι προσωπική επιλογή δεν αρκεί», τόνισε προς επίρρωση μια Ιρανή στο πρόγραμμα Newshour του BBC World Service.

«Ο κόσμος ξέρει ότι το Ιράν δεν έχει μέλλον με αυτήν την κυβέρνηση στην εξουσία. Θα δούμε περισσότερους ανθρώπους από διαφορετικές φατρίες της ιρανικής κοινωνίας, μετριοπαθείς και παραδοσιακούς, να βγαίνουν στους δρόμους υπέρ των γυναικών και για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους».

Εποπτεία των πάντων

Επισήμως σήμερα γνωστή ως «Περιπολίες καθοδήγησης», η λεγόμενη «αστυνομία ηθών» του Ιράν δεν είναι εξάλλου παρά ένα μόνο παρακλάδι του μηχανισμού καταστολής αντιφρονούντων.

Με τη σημερινή μορφή της -ως ανεξάρτητο σώμα μιας οιονεί θρησκευτικής αστυνομίας- καθιερώθηκε το 2006 επί προεδρίας του σκληροπυρηνικού τότε προέδρου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, στο πλαίσιο μιας πολιτικής ακύρωσης των μεταρρυθμίσεων που έγιναν υπό τον μετριοπαθή προκάτοχό του, Μοχάμαντ Χαταμί.

Το έργο της «αστυνομίας ηθών» υποστηρίζεται κυρίως από την αδίστακτη πολιτοφυλακή Μπασίτζ: τον φόβο και τον τρόμο των Αγιατολάχ στους δρόμους.

Αμφότερες υπάγονται στο Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο με τη σειρά του βρίσκεται υπό τον πλήρη έλεγχο του Αγιατολάχ Χαμενεΐ, ανώτατου πολιτικού και πνευματικού ηγέτη.

Τυπικά, αποστολή της «αστυνομίας ηθών» είναι να επιβλέπει συνολικά τη συμμόρφωση με τους κανόνες του Ισλάμ, όπως επιτάσσει άλλωστε το Σύνταγμα μετά την Ισλαμική Επανάσταση του 1979.

Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκαν αργότερα οι αυστηροί νόμοι για το χιτζάμπ, που άρχισαν να ισχύουν το 1983. Όμως η χρήση του, και δη η σωστή, είναι μόνο μια παράμετρος της δράσης των «Περιπολιών καθοδήγησης».

Τα μέλη τους -άνδρες με πράσινες στολές, καθώς και γυναίκες με μαύρα τσαντόρ, που καλύπτουν σώμα και κεφάλι- μπορούν να παρεμβαίνουν, συχνά μάλιστα με τη χρήση βίας και συλλήψεις, οπουδήποτε και για οτιδήποτε στη δημόσια σφαίρα θεωρηθεί ότι αντιβαίνει στους ισλαμικούς κανόνες.

Μπορεί να είναι η μη σωστή κάλυψη κεφαλής και σώματος σε γυναίκες, η ακατάλληλη αμφίεση ακόμη και των ανδρών (π.χ. με ρούχα στενά, πολύχρωμα ή με σκισίματα).

Όμως η τήρηση του ενδυματολογικού κώδικα δεν είναι παρά μόνο ένας τομέας δράσης, που στην πράξη μπορεί να κυμαίνεται από απλές συστάσεις και επιπλήξεις, πρόστιμα μέχρι προσαγωγές των απείθαρχων σε ειδικά «κέντρα κατήχησης» -σαν και αυτό όπου η 22χρονη Μαχσά Αμινί καταγγέλλεται ότι ξυλοκοπήθηκε βάναυσα, με τον μετέπειτα θάνατό της να πυροδοτεί έκτοτε μαζικές αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις.

Από τα χιονοδρομικά κέντρα έως τις… Barbie

Έτσι, τα μέλη της «αστυνομίας ηθών» μπορούν θεωρητικά να παρεμβαίνουν για τα πάντα στη δημόσια ζωή. Αν π.χ. θεωρούν υπερβολικό το μακιγιάζ στις γυναίκες ή απρεπή τη συμπεριφορά τους.

Αν βρίσκουν το κούρεμα ενός άνδρα πολύ… δυτικό -σύμφωνα μάλιστα με το Reuters, έχει μπει στο παρελθόν λουκέτο σε κουρεία, επειδή ακολουθούσαν αυτή τη μόδα.

Το 2011, υπήρχαν αναφορές για απαγόρευση των μαθημάτων χορού στα νηπιαγωγεία, ως ανήθικα.

Την ίδια χρονιά, επί προεδρίας Αχμαντινετζάντ, η «αστυνομία ηθών» διέταξε το κλείσιμο 400 καταστημάτων γυναικείων ρούχων, χαρακτηρίζοντας «απρεπές» μέρος του εμπορεύματός τους.

Η… χάρη της έφτασε, δε, μέχρι και τα χιονοδρομικά κέντρα του Ιράν, πατάσσοντας παραβιάσεις του ενδυματολογικού κώδικα και την ανάμειξη ανδρών και μικρών αγοριών με -ασυνόδευτες από άρρενες συγγενείς- γυναίκες και κορίτσια.

Έναν χρόνο αργότερα, το 2012 -εν μέσω σκληρών δυτικών κυρώσεων για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης- η «αστυνομία ηθών» απαγόρευσε τις πωλήσεις κουκλών Barbie ως χαρακτηριστικού παραδείγματος του «ολέθριου δυτικού πολιτισμού, που διαβρώνει τις ισλαμικές αξίες». Αντίθετα, προώθησε τις ιρανικές κούκλες Σάρα και Ντάρα, ντυμένες με παραδοσιακές φορεσιές.

Όταν δε τον Αύγουστο του 2014 κορίτσια και αγόρια οργάνωσαν μέσω Facebook και εν μέσω καύσωνα έναν «αγώνα» με νεροπίστολα σε πάρκο της Τεχεράνης, η «αστυνομία ηθών» προέβη σε συλλήψεις.

Από το χιτζάμπ… στην αγχόνη

Οι «Περιπολίες Καθοδήγησης» παρέμειναν ουσιαστικά ανέγγιχτες ακόμη και κατά την περίοδο που την προεδρία του Ιράν κατείχε ο μετριοπαθής Χασάν Ροχανί (2013-2021).

Αν και σφοδρός επικριτής της δράσης τους, δεν κατάφερε να προχωρήσει σε ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις λόγω του ισχυρού κληρικού κατεστημένου.

Μετά μάλιστα την εκλογή του σκληροπυρηνικού νέου προέδρου του Ιράν, Εμπραχίμ Ραϊσί, εντάθηκαν και η παρουσία τους αυξήθηκε στους δρόμους κυρίως των μεγάλων αστικών κέντρων, όπου η λαϊκή οργή κόχλαζε από την δεινή οικονομική κατάσταση στη χώρα.

Ακόμα κι αν κάποια στιγμή καταργηθούν οι «Περιπολίες Καθοδήγησης», κοινή πεποίθηση αποτελεί ότι απλά θα αλλάξει μόνο κατ’ όνομα, ως «στάχτη στα μάτια».

Οι αυστηροί ισλαμικοί νόμοι θα παραμένουν εξάλλου σε ισχύ, κατ’ εντολήν του θεοκρατικού καθεστώτος, όπου οι σκληροπυρηνικοί και οι κληρικοί έχουν τον πρώτο λόγο.

Στη χώρα εν τω μεταξύ μόλις οργανώθηκε τριήμερη γενική απεργία. Δεκάδες χιλιάδες καταστήματα σε περισσότερες από 50 πόλεις έμειναν παρέμειναν κλειστά.

Στην κορύφωση της απεργίας, την Τετάρτη, Ημέρα των Φοιτητών, νεαροί διαδήλωσαν φωνάζοντας συνθήματα κατά του θεοκρατικού καθεστώτος.

Η ηγεσία της Τεχεράνης απάντησε την επόμενη με την πρώτη γνωστή εκτέλεση δια απαγχονισμού ενός άρτι καταδικασθέντα νεαρού Ιρανού που συμμετείχε στις διαδηλώσεις.

Ο 23χρονος Μοχσέ Σεκαρί είχε συλληφθεί στα τέλη Σεπτεμβρίου επειδή έκλεισε ένα δρόμο της Τεχεράνης μαζί με άλλους διαδηλωτές και τραυμάτισε με μαχαίρι ένα μέλος της Μπασίτζ.

Επισήμως -και με συνοπτικές διαδικασίες- κρίθηκε ένοχος για «πόλεμο εναντίον του Θεού».

Οι δίκες άλλων συλληφθέντων διαδηλωτών εν τω μεταξύ συνεχίζονται. Μόνο την Τρίτη, πέντε καταδικάστηκαν στην εσχάτη των ποινών. Ο συνολικός αριθμός των θανατοποινιτών εκτιμάται ότι μέχρι στιγμής είναι 11.

Η παρουσία της αστυνομίας ηθών αναφέρεται εν τω μεταξύ ότι έχει τεχνηέντως περιοριστεί στις τελευταίες ημέρες. Αλλά αυτό προφανώς είναι το τελευταίο που δείχνει να απασχολεί τους εξεγερμένους Ιρανούς…