Εικαστικοί πρόσφυγες τρίτης γενιάς από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Προποντίδα και την Ανατολική Θράκη προσεγγίζουν την εμπειρία της απώλειας ως μία μακρά διαδικασία κάθαρσης και αυτοπροσδιορισμού. Τα έργα τους αποτελούν το σώμα της έκθεσης «Τόποι Άτοποι της Ανατολής», που παρουσιάζεται έως την 1η Σεπτεμβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης – Κάζα Μπιάνκα.

«Η έκθεση δεν αναφέρεται στα αόριστα σχήματα της Ιστορίας, αλλά στις (ακόμη) με ευκρίνεια καταγεγραμμένες εμπειρίες διωγμών και προσφυγιάς, έτσι όπως αυτές συνδέονται με τον μακρινό γενέθλιο τόπο των προγόνων και όπως έχουν βιωθεί ως μνήμες από τους απογόνους», σημειώνουν οι επιμελητές Γιάννης Ζιώγας και Στέλλα Συλαίου.

Το διαγενεακό «τραύμα» ξεπλένεται μέσα από μια «διαδικασία κάθαρσης μνήμης». Μια διαδικασία περίπλοκη, καθώς εμπλέκει τους κύκλους ζωής και τις διαδρομές των προσφύγων και των επόμενων γενεών σε τόπους απολεσθέντες και σε τόπους οικειοποιημένους σε μία διαρκή σύμπλευση της πραγματικής και της δανεικής μνήμης.

Η έκθεση είναι και ένας «φόρος μνημοσύνης σε εκείνους οι οποίοι είτε χάθηκαν τότε είτε απεβίωσαν στα μέρη που εγκαταστάθηκαν αργότερα».

Η φωτογράφος Λία Ναλμπαντίδου, μία από τους εικαστικούς που συμμετέχουν μαζί με τους Γιάννη Ζιώγα, Δήμητρα Λαζαρίδου, Μιχάλη Μανουσάκη, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Γιώργο Τσακίρη και Πέτρο Χριστούλια, λέει πως «ως απόγονος οικογενειών που βίωσαν την εμπειρία εκτοπισμού από τόπους καταγωγής, όπως η Λιμνίσκη Ανατολικής Θράκης, η Κωνσταντινούπολη, η Φάτσα του Πόντου και το Κερτς στη χερσόνησο της Κριμαίας», επιδιώκει «μέσα από την εικαστική έρευνα» να επεξεργαστεί «το συναισθηματικό αποτύπωμα της απώλειας και ιδιαίτερα την έλλειψη του ανήκειν».

Το έργο της με τίτλο «Ενθύμιον Θεσσαλονίκης: το Καβάκ Σουγιού, το Μαύρο Νερό, οι άγνωστες λέξεις και “όσον το ενωρίτερον τόσον το καλύτερον”» (2022) αποτελείται από ένα πολύπτυχο από φωτογραφικές εκτυπώσεις και ένα βίντεο που δημιούργησε σε συνεργασία με την Ιουστίνη Δρακουλάκου.

Η έκθεση διερευνά όλες τις πτυχές της ταυτότητας και της ενσωματωμένης αφομοίωσης του ξεριζωμού και επιχειρεί μια ευρεία και βαθιά ανασύνθεση με όχημα την εικαστική γλώσσα. Αναμένεται με ενδιαφέρον η εκδήλωση της 31ης Αυγούστου στον χώρο της έκθεσης (ώρα 19.00), που θα ανοίξει με διαδικτυακή ομιλία του Νίκου Δασκαλάκη (επίκουρος καθηγητής Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, διευθυντής του Εργαστηρίου Νευροδιαγνωστικής και Μεταφραστικής Βιοπληροφορικής Νοσοκομείο McLean, μέλος του Ινστιτούτου Broad του Τεχνολογικού Ινστιτούτου Μασαχουσέτης και του Χάρβαρντ) με θέμα «Γονιδιακό υπόβαθρο της μετάδοσης του διαγενεακού τραύματος».

Θα είναι η εισαγωγή σε μια διαδικασία ανάγνωσης των έργων με τη συμμετοχή των καλλιτεχνών και του ομότιμου καθηγητή Ψυχιατρικής – Παιδοψυχιατρικής ΑΠΘ, Γρηγόρη Αμπατζόγλου.

Νίκος Βατόπουλος-kathimerini.gr