Στην Ελλάδα όλο και περισσότεροι καταναλωτές απορρίπτουν το πλαστικό καλαμάκι. Έτοιμη ή απλώς αναγκασμένη η ελληνική κοινωνία να αλλάξει τις συνήθειές της;

Πόσο εύκολα μπορεί το πλαστικό καλαμάκι στην Ελλάδα, «ακολουθώντας το δρόμο» της πλαστικής σακούλας, να μειωθεί και να καταργηθεί; Σήμερα, πολλοί είναι εκείνοι που έχουν αντικαταστήσει το πλαστικό καλαμάκι με καλαμάκια από άλλα υλικά. «Χρησιμοποιώ μεταλλικό. Δεν είναι μιας χρήσης και ξέρω από που έρχεται και που πάει» αναφέρει ο Γιάννης που μένει στη Θεσσαλονίκη. Από την άλλη η Χριστίνα, στην ίδια πόλη, χρησιμοποιεί πλαστικό: «δυστυχώς χρησιμοποιώ ακόμη πλαστικά καλαμάκια. Θέλω όμως να αγοράσω και να δοκιμάσω καλαμάκια από άλλο υλικό».

Σύμφωνα με την οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το αργότερο μέχρι το 2021 θα απαγορευθούν τα πλαστικά αντικείμενα μιας χρήσης. Ειδικότερα, σε αυτά περιλαμβάνονται τα πλαστικά μαχαιροπίρουνα μίας χρήσης, οι μπατονέτες, οι αναδευτήρες ποτών από πλαστικό και φυσικά τα πλαστικά καλαμάκια.

Στη Γερμανία, χώρα με μεγάλο ποσοστό ανακύκλωσης πλαστικών συσκευασιών, αρκετές startups εταιρείες έχουν προτείνει εναλλακτικές στο πλαστικό καλαμάκι ενώ άλλες το έχουν ήδη καταργήσει. Στην Ελλάδα έχουν γίνει ανάλογες προσπάθειες, ωστόσο το ερώτημα πόσο εύκολα μπορούν οι Έλληνες καταναλωτές να «χαλάσουν τη σχέση» τους με το πλαστικό αυτό αντικείμενο και να προσαρμοστούν στην οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εξακολουθεί να προβληματίζει.

«Ας σταματήσουμε να κινούμαστε πυροσβεστικά, ας μάθουμε να λειτουργούμε προληπτικά»

«Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση. Ως κοινωνία, θα πρέπει να σταματήσουμε να κινούμαστε πυροσβεστικά και να μάθουμε να λειτουργούμε προληπτικά. Η ευρωπαϊκή οδηγία είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να επανεξετάσουμε το γραμμικό μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης προϊόντων. Τώρα τον λόγο έχει η ελληνική πολιτεία, η οποία οφείλει να εκμεταλλευτεί τη συγκυρία και να προωθήσει φιλόδοξες πολιτικές με στόχο τη μείωση του πλαστικού μίας χρήσης στην πηγή του». Τα παραπάνω αναφέρει στην Deutsche Welle ο Άλκης Καφετζής, υπεύθυνος της καμπάνιας της Greenpeace Ελλάδας για τη μείωση του πλαστικού μιας χρήσης.

Όπως προσθέτει «σίγουρα η μετάβαση δεν θα είναι μια εύκολη διαδικασία. Στην πλειονότητά της η ελληνική κοινωνία δεν είναι έτοιμη να ακολουθήσει λύσεις που απαιτούν αλλαγή συνηθειών. Απαιτείται μία γενικότερη επικοινωνία προς το μέσο καταναλωτή, μια «κουβέντα» για να είναι συμμέτοχος στη λύση και να γνωρίζει τους λόγους πίσω από αυτές τις αλλαγές».

Ο Γιώργος Ηλιόπουλος, Πρόεδρος της Ένωσης Πτυχιούχων Περιβαλλοντολόγων Ελλάδας, φαίνεται πιο αισιόδοξος όσον αφορά στην επικείμενη απαγόρευση αλλά και τη μετάβαση σε καλαμάκια από άλλα υλικά: «Σαφώς μπορεί να επιτευχθεί μια ομαλή μετάβαση, αρκεί να επεξηγηθεί επαρκώς στους πολίτες τι συμβαίνει και γιατί συμβαίνει ώστε να ευαισθητοποιηθούν και να αγκαλιάσουν αυτή την αλλαγή».

Συνεχίζει αναφέροντας πως «πιστεύουμε ότι ορθώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εισήγαγε αυτή τη νομοθεσία καθώς αυτός είναι και ο ρόλος των νομοθετικών σωμάτων: να ασκούν πολιτική και να διορθώνουν προβλήματα, όπου η αγορά και η κοινωνία δεν μπορεί, ή κινείται πολύ αργά. Και πιστεύουμε ότι ακριβώς αυτή είναι η περίπτωση και για τα πλαστικά: Αν και οι ευρωπαίοι διαμορφώνουμε ολοένα και πιο φιλικές προς το περιβάλλον αντιλήψεις, ωστόσο κινούμαστε πολύ αργά σε σχέση με το μέγεθος και την κρισιμότητα του προβλήματος».

Πόσα καλαμάκια τελικά χρειαζόμαστε;

Το ερώτημα που τίθεται πολλές φορές είναι το ποιο είναι το πιο επιβλαβές πλαστικό μιας χρήσης. Ο Άλκης Καφετζής αναφέρει ότι «δεν θα μπορούσα να δώσω έμφαση στο ένα ή στο άλλο πλαστικό μιας χρήσης γιατί θεωρώ ότι είναι το ίδιο επιβλαβές και είναι αποτέλεσμα του ίδιου εθισμού μας ως κοινωνία είτε πρόκειται για το ένα είτε για το άλλο».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η θέση της Greenpeace είναι ότι ο κόσμος θα πρέπει να σκεφτεί κατά πόσο χρειάζεται το καλαμάκι. Πόσα καλαμάκια τελικά χρειαζόμαστε; Γιατί, όπως μας εξηγεί, και το βιοδιασπώμενο καλαμάκι, το οποίο δε διασπάται τόσο εύκολα όσο αφήνεται να εννοηθεί, δεν σημαίνει ότι μετά τη χρήση του δεν θα επιβαρύνει το περιβάλλον. Θα πρέπει να αναρωτηθούμε μήπως αυτή η κίνηση είναι απλώς μία οριακά καλύτερη λύση.

Με την παραπάνω άποψη για τα βιοδιασπώμενα πλαστικά, φαίνεται να συμφωνεί και ο Γ. Ηλιόπουλος, τονίζοντας ότι το σημαντικότερο πρόβλημα για τον ίδιο είναι ότι τα μικροπλαστικά έχουν περάσει στην τροφική αλυσίδα και πολλές φορές μάλιστα καταλήγουν στο στομάχι μας. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι «το πλαστικό καλαμάκι είναι αρκετά επιβλαβές διότι είναι μικρό σε μέγεθος και συχνά διάφορα θαλάσσια είδη το περνούν για τροφή και το καταναλώνουν. Πλαστικά υπολείμματα από αυτά τα πλαστικά μιας χρήσης εντοπίζονται σε θαλάσσια είδη, πουλιά, αλλά επίσης στα ψάρια και τα οστρακοειδή και ως εκ τούτου στην ανθρώπινη τροφικήαλυσίδα. Συνεπώς οι επιπτώσεις είναι σημαντικές τόσο στο θαλάσσιο οικοσύστημα όσο και στην ανθρώπινη υγεία καθώς ο περιορισμός των μικροπλαστικών είναι αδύνατος».

Βέβαια, δεν μπορούμε παρά να κάνουμε προβλέψεις για μία οδηγία που αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή μέχρι το 2021. Αναμφισβήτητα, η ελληνική κοινωνία θα εφαρμόσει την παραπάνω οδηγία αφού όπως σωστά επισημαίνει ο Γ. Ηλιόπουλος «πρόκειται για εισαγωγή νέας νομοθεσίας παρά για διαβούλευση». Το εάν είναι πρόθυμη ή όχι για αυτό, θα φανεί στην πράξη.