Η εποχή της πανδημίας, θεωρητικά, έπρεπε να στέψει με δόξα την τεχνητή νοημοσύνη.

Δισεκατομμύρια δολάρια επενδύθηκαν σε προγράμματα για την ανάπτυξή της και όλοι πίστεψαν ότι θα έδινε λύση σε κάθε πρόβλημα. Ετσι, όταν ξεκίνησε η πανδημία COVID-19, πλήθος τέτοιων πρωτοποριακών συστημάτων κλήθηκε να επιτελέσει το καθήκον του.

Κάποια συστήματα αναζήτησαν νέα συστατικά που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παρασκευή εμβολίου, άλλα προσπάθησαν να βελτιώσουν τις διαγνωστικές μας ικανότητες. Κάποια κατέγραψαν την πορεία της νόσου ή προσπάθησαν να προβλέψουν την εξέλιξη της υγείας των ασθενών. Αλλα δημιούργησαν αλγορίθμους για τον αριθμό των κρουσμάτων αναλόγως των διαφορετικών πολιτικών επιλογών ή αναζήτησαν ομοιότητες και διαφορές στις περιοχές που έπληξε ο κορωνοϊός.

Η αλήθεια, δυστυχώς, είναι ότι τα αποτελέσματα των φιλόδοξων προσπαθειών ήταν άκρως απογοητευτικά. Ελάχιστα προγράμματα έφεραν, έστω και περιορισμένα, αποτελέσματα. Η πανδημία, αντιθέτως, αποκάλυψε πόσο εύθραυστη είναι η τεχνητή νοημοσύνη. Συστήματα που πρότειναν είδη ψυχαγωγίας, ανίχνευαν απάτες ή διαχειρίζονταν την απογραφή των προμηθειών στις επιχειρήσεις, λοξοδρομήσαν, καθώς η υγειονομική κρίση τα εξανάγκασε να προσαρμοστούν στην τάχιστη συλλογική μεταβολή της συμπεριφοράς.

Αντιθέτως, ο απρόσμενος ήρωας που αναδείχθηκε από τις στάχτες της πανδημίας είναι το πλήθος. Πλήθη επιστημόνων, από όλο τον κόσμο, μοιράστηκαν δεδομένα και γνώσεις, με μεγαλύτερη ταχύτητα από ποτέ. Πλήθη τοπικών κατασκευαστών δημιούργησαν μέσα προσωπικής προστασίας (μάσκες, προσωπίδες κ.ο.κ.) εφοδιάζοντας τα νοσοκομεία που είχαν «μείνει στον αέρα» λόγω των προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Πλήθη πολιτών οργάνωσαν, μέσω ομάδων αλληλοβοήθειας, τρόπους για να φροντίζει ο ένας τον άλλο.

Η πανδημία COVID-19 μας υπενθύμισε με πόση ταχύτητα οι άνθρωποι μπορούν να προσαρμόσουν τις υπάρχουσες γνώσεις, ικανότητες και συμπεριφορές σε απολύτως νέες συνθήκες, κάτι που τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης αδυνατούν να κάνουν, τουλάχιστον επί του παρόντος.

Σήμερα, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια εξαιρετικά δύσκολη πρόκληση: την ανάκαμψη από τη μεγαλύτερη οικονομική συρρίκνωση της Ιστορίας, τη στιγμή που τα κοινωνικά χάσματα και οι ανισότητες είναι πιο αισθητά από ποτέ. Ταυτόχρονα, μια άλλη παγκόσμια κρίση, η κλιματική αλλαγή, παραμονεύει στον ορίζοντα.

Το βρετανικό Ιδρυμα Καινοτομίας Nesta προτείνει μια καινοτόμο λύση σε αυτά τα περίπλοκα προβλήματα: το αντάμωμα των ικανοτήτων της μηχανικής ευφυΐας και αυτής του πλήθους, ώστε να δημιουργηθούν νέα συστήματα «συλλογικής νοημοσύνης».

Το 2019 η Nesta χρηματοδότησε 12 πειράματα για την προώθηση της γνώσης σχετικά με τον τρόπο που η «συλλογική νοημοσύνη» μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση μεγάλων κοινωνικών προβλημάτων. Σήμερα, που ξεκινάει η ανοικοδόμηση μετά την ολοκληρωτική καταστροφή της πανδημίας, οφείλουμε να διδαχθούμε από τα συμπεράσματα αυτών των πειραμάτων.

Σε ένα από αυτά, οι επιστήμονες του Ινστιτούτου Επιστημών και Τεχνολογίας Νόησης της Ρώμης μελέτησαν τη χρήση ενός προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης που είχε σχεδιαστεί για να εξαλείφει τις κοινωνικές προκαταλήψεις, κατά τη συλλογική λήψη αποφάσεων. Το σύστημα υπέκρυπτε πληροφορίες από τα μέλη της ομάδας, σχετικά με τις προηγούμενες εκτιμήσεις άλλων μελών, ενθαρρύνοντας τους συμμετέχοντες να δαπανήσουν περισσότερη ώρα στη δική τους αξιολόγηση επιλογών. Οπως αποδείχθηκε, το σύστημα κατάφερε να περιορίσει την «αγελαία συμπεριφορά» που συνήθως εκδηλώνεται όταν οι άνθρωποι αρνούνται να αφουγκραστούν διαφορετικές απόψεις ή τη γνώμη της μειοψηφίας.

Είναι βέβαιο ότι μπορούμε να πετύχουμε θαυμαστά αποτελέσματα αν συνταιριάξουμε σωστά την τεχνητή νοημοσύνη και την ευφυΐα του πλήθους. Επίσης, καταρρίπτονται οι διαδεδομένες αντιλήψεις για τις αρνητικές συνέπειες της τεχνητής νοημοσύνης. Οταν τέτοια συστήματα εφαρμοστούν προσεκτικά, μπορεί να μας βοηθήσουν στην υιοθέτηση διαφορετικών θεωρήσεων των προβλημάτων μας, επιτρέποντάς μας να τα λύσουμε επιτυχέστερα  εκμηδενίζοντας τις κοινωνικές προκαταλήψεις που σήμερα συχνά αποτελούν αξεπέραστο εμπόδιο. Επί τους παρόντος, συνεχίζεται ο πειραματισμός με πρωτοποριακούς συνδυασμούς συλλογικής και μηχανικής ευφυΐας. Ο κόσμος μεταβάλλεται και έχει έλθει το πλήρωμα του χρόνου για τη ριζική μεταβολή της τεχνητής νοημοσύνης και των εφαρμογών της.

Συλλογικό καλό 

Το Εργαστήριο Τεχνητής Νοημοσύνης, του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών, πραγματοποίησε ένα νέο πείραμα στο πλαίσιο του οποίου ζήτησε από τους συμμετέχοντες να αναθέσουν τις αποφάσεις στους λεγόμενους  «Πράκτορες Τεχνητής Νοημοσύνης», τους οποίους επέλεξαν για να τους εκπροσωπήσουν. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες επέλεγαν τους «πράκτορες» έχοντας κατά νουν συλλογικούς μακροπρόθεσμους στόχους, αντί βραχυπρόθεσμων που θα μπορούσαν να μεγιστοποιήσουν τα ατομικά τους οφέλη. Οι επιστήμονες εξεπλάγησαν διαπιστώνοντας την προθυμία των πολιτών να υιοθετήσουν ακόμα και αυστηρά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης προκειμένου να νικήσουμε συλλογικά τον κορωνοϊό. Αραγε, οι πολίτες θα είναι εξίσου δεκτικοί στο να ενεργήσουν με γνώμονα το κοινό καλό, αν προϋποθέτει π.χ. τον ριζικό περιορισμό των εκπομπών άνθρακα; Η τεχνητή νοημοσύνη, άλλωστε, που απογοήτευσε στην αντιμετώπιση της πανδημίας, έχει μία ακόμα ευκαιρία να αποδείξει την αξία της καθώς θα κληθεί να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο στην επίλυση των προκλήσεων της κλιματικής αλλαγής.

REUTERS, A.P.