Η προστασία των παιδιών από την κακοποίηση πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα των γονέων και ενηλίκων εν γένει. Η πρόληψη (κατάλληλη στήριξη των παιδιών για να μπορέσουν να κατανοήσουν τί είναι κακοποίηση ) και η προστασία (εκμάθηση και ενίσχυση δεξιοτήτων αυτό-προστασίας) ξεκινούν από το σπίτι. Εκεί που θα μάθουν και ότι δεν έχουν το δικαίωμα να κάνουν κακό στους άλλους.

Η έννοια της πρόληψης πρέπει να αποτελεί αρχή της οικογένειας

Είναι απαραίτητο να καταλάβουν ότι η πρόληψη είναι σημαντική αλλά όχι ικανή να αποτρέψει κάθε είδους κακοποιητικής συμπεριφοράς. Αν λοιπόν συμβεί, πρέπει να γνωρίζουν τόσο οι γονείς όσο και το παιδί ότι δεν ευθύνεται κανείς τους. Και βέβαια αυτή όπως και όλες οι συζητήσεις, πρέπει να προσαρμόζονται στην ηλικία, το επίπεδο ωριμότητας και ικανότητα κατανόησης του παιδιού.  Οι γονείς ως υπεύθυνοι ενήλικες, αποτελούν το παράδειγμα όσων μαθαίνουν στα παιδιά. Εμείς πρώτοι δεν πρέπει να πιέζουμε τα παιδιά να εκφράσουν τρυφερότητα μέσω μιας αγκαλιάς ή ενός φιλιού σε κάποιον άλλον, αν δεν είναι δική του επιθυμία, ακόμα κι αν αυτό μπορεί να στεναχωρήσει τον άλλον.

Στα πλαίσια της πρόληψης, το παιδί πρέπει να μάθει να λέει όχι, ακόμα και σε ενήλικες. Το σώμα του ανήκει, είναι το ίδιο υπεύθυνο για αυτό, άρα εκείνο αποφασίζει ποιος θα το αγγίξει, αγκαλιάσει ή φιλήσει.  Αν κάποιος το αγγίξει, του φερθεί απρεπώς ή του ζητήσει να κάνει κάτι για το οποίο νοιώθει αμήχανα, άβολα, ή πίεση, πρέπει να αρνηθεί και να φύγει αν είναι δυνατό.  Φράσεις όπως «μην με αγγίζεις» και «άφησε με» βοηθούν.

Είναι απαραίτητο λοιπόν να βοηθήσουμε τα παιδιά να καταλάβουν τί είναι η κακοποίηση και πώς μπορούν να προστατεύσουν τον εαυτό τους.

Για να το καταφέρουμε θα χρειαστεί να διατηρούμε ανοιχτή επικοινωνία μαζί τους. Σημαντική παράμετρος της προστασίας τους από όποια κατάσταση κακοποίησης είναι η ύπαρξη δυνατών, άξιων εμπιστοσύνης, σταθερών σχέσεων. Αυτές οι σχέσεις ενθαρρύνουν τα παιδιά να στραφούν στους γονείς, στους οποίους μπορούν να μιλήσουν με ασφάλεια για οτιδήποτε τους απασχολεί, να μοιραστούν απορίες σχετικά με το σώμα τους και την σεξουαλικότητά τους, να συζητήσουν χωρίς ντροπή και φόβο για στιγμές που ένοιωσαν πίεση, κακοποιήθηκαν ή περνούν κάτι δύσκολο στο παρόν.

Όσον αφορά την ιδιωτικότητα του σώματός του, πρέπει να γνωρίζει ότι οτιδήποτε καλύπτουν τα εσώρουχα, το μαγιό ή και τα ρούχα, αποτελεί ιδιωτικό μέρος του σώματός του και δεν πρέπει να επιτρέπει να το αγγίζουν ή να το φωτογραφίζουν. Ακόμα κι αν κάποιος το ρωτήσει ή του ζητήσει να αγγίξει τα δικά του ιδιωτικά σημεία, μπορεί να πει όχι. Ακόμη κι αν το πιέσει, το απειλήσει ή το δελεάσει μέσω της θέσης του, της δύναμής του, της ηλικίας του, του όγκου του ή όσα γνωρίζει για το παιδί προκειμένου να κάνει αυτό που ο άλλος θέλει.  Άλλες μορφές χειρισμού είναι η απειλή ότι δεν θα είναι πια φίλοι, ή ότι δεν θα του επιστρέψουν κάτι δικό του, ότι θα διαδώσει προσωπικές πληροφορίες αν δεν ενδώσει, η προσφορά δώρου, χάρες ή άλλα αντίτιμα, ή ακόμα και να απειλήσουν ότι θα κάνουν κακό στην οικογένειά του.

Το παιδί πρέπει να γνωρίζει τη διαφορά μυστικού και έκπληξης

Η έκπληξη είναι κάτι που αποκαλύπτεται και το μοιραζόμαστε. Στο μυστικό, κάποιος σου λέει μην το πεις σε κανέναν. Κι εκεί πρέπει να γνωρίζει ότι αν του ζητηθεί από κάποιον που το άγγιξε ή του προκάλεσε πόνο, πρέπει αμέσως να το μοιραστεί με έναν ενήλικα που εμπιστεύεται. Η κακοποίηση δεν είναι κάτι που πρέπει να αποκρύπτεται. Ακόμα κι αν καταφέρει να ξεφύγει από μια βίαιη κατάσταση, πρέπει να μιλήσει για ότι συνέβη.  Αν το διαβεβαιώσουν οι γονείς του ότι θα πιστέψουν ότι κι αν έχει να μοιραστεί όπως και ότι η αγάπη τους για εκείνο δεν επηρεάζεται από ότι συνέβη, το παιδί θα νοιώσει ασφάλεια να μιλήσει. Καλό θα ήταν να ξέρει από τους γονείς του ότι μπορεί να μιλήσει και σε άλλους υπεύθυνους ενήλικες όπως παππούς, δάσκαλος, γιατρός, ψυχολόγος, στενοί οικογενειακοί φίλοι.

Όμως είναι εξίσου σημαντικό  να μάθουμε στα παιδιά να φέρονται με καλοσύνη και σεβασμό στους άλλους. Όπως δεν θέλουμε να μας κάνουν κακό έτσι και δεν έχουμε το δικαίωμα να φερθούμε βίαια – σωματικά, λεκτικά ή συναισθηματικά – όποιος κι αν είναι ο λόγος. Το ίδιο ισχύει και για το άγγιγμα του σώματος του άλλου ακόμα κι αν ρωτήσουμε ή αν μας το ζητήσουν.  Όταν κάποιος δεν θέλει να τον αγγίξουμε, να τον πειράξουμε, να τον φιλήσουμε  ή θέλει να σταματήσουμε αυτό που κάνουμε ή λέμε, πρέπει να τον ακούσουμε. Όπως δεν θέλουμε να μας πιέζουν ή να μας απειλούν για να κάνουμε κάτι που δεν θέλουμε, έτσι κι εμείς πρέπει να σεβόμαστε την επιθυμία των άλλων.

Μαθαίνουμε στα παιδιά να αυτοπροστατεύονται

Είναι όμως γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι (γονείς ή ενήλικες) τρομάζουν στην ιδέα ότι το παιδί τους ή όποιο άλλο παιδί μπορεί να υποστεί κακοποίηση. Ιδίως όταν δεν είναι κοντά τους, όπου οι πιθανότητες να δεχτούν επίθεση ή να γίνουν θύματα απαγωγής από αγνώστους δεν είναι μηδενικές.  Ο κίνδυνος για τον άγνωστο είναι μια ιδέα που από μόνη της μπορεί να μας παραλύσει και να δυσκολευτούμε να τα βοηθήσουμε να παραμείνουν ασφαλή.  Μπορούμε να μάθουμε στα παιδιά πώς να διατηρούν την προσωπική τους ασφάλεια ενώ την ίδια στιγμή δεν τους προκαλούμε τρόμο για τους ανθρώπους. Χρειάζεται να ενισχύσουμε τις δεξιότητες αυτοπροστασίας του παιδιού, την αυτοπεποίθησή του και μηχανισμούς υπεράσπισης του εαυτού του.  Με στόχο την αύξηση της ασφάλειας του παιδιού.

Αξίζει να επισημάνω ότι τα παιδιά είναι πιο πιθανό να βιώσουν κάτι επώδυνο από κάποιον που γνωρίζουν παρά από κάποιον εντελώς άγνωστο. Ο οιοσδήποτε είναι ικανός να κάνει κακό σε ένα παιδί – γείτονας, συγγενής, οικογενειακός φίλος, κάποιος ενήλικας που έχει λόγο και επιρροή στη ζωή των παιδιών,  δάσκαλος, ακόμα και κάποιο άλλο παιδί. Οπότε η επιβολή ορίων στους γνωστούς είναι το ίδιο απαραίτητη με τους κανόνες ασφάλειας για τους ξένους.

Είναι απαραίτητο να γνωρίζετε τί συμβαίνει στη ζωή του παιδιού σας

Κι αυτό απαιτεί χρόνο να μιλάτε συχνά μαζί του σχετικά με οτιδήποτε μπορεί να του προκαλεί ανησυχία ή απορίες. Ακόμα πιο σημαντικό είναι να ακούτε με υπομονή και σεβασμό τις απαντήσεις που δίνει.  Εξηγήστε ότι υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες όταν είναι μακριά σας όχι για να ανησυχήσουν αλλά για να γνωρίζουν τί να κάνουν. Δεν αρκεί να τους μιλήσετε μόνο περί ασφάλειας ή να τους δείξετε τί να κάνουν. Όταν τους μιλάμε θεωρητικά για τον κίνδυνο, το άγχος τους μπορεί να αυξηθεί.  Οι νέοι άνθρωποι μαθαίνουν καλύτερα όταν έχουν ενεργή συμμετοχή. Η εξάσκηση των προσωπικών δεξιοτήτων προστασίας αυξάνει την αυτοπεποίθηση και την ικανότητα. Είναι απαραίτητο να το κάνετε με τρόπο που δεν θα τα τρομάξει, αλλά που θα το διασκεδάσουν, μέσω διδακτικού παιχνιδιού, δραστηριότητες, κλπ. Υπάρχουν προγράμματα για διάφορες ηλικίες.

Δεν θέλουμε να εστιάσουν στα άσχημα, αλλά στο ότι με τις κατάλληλες συμπεριφορές θα είναι ασφαλή.

Το πιο σημαντικό είναι να τους μιλάτε με ψυχραιμία. Αν σας ακούσουν αγχωμένους θα  καταλάβουν την έντασή σας και θα τρομάξουν. Αν εστιάσετε στην περιγραφή τρομακτικών ιστοριών, θα αυξήσετε το φόβο και το άγχος τόσο το δικό τους όσο και το δικό σας. Μπορείτε να τους μιλήσετε ρεαλιστικά και ότι πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι καλοσυνάτοι. Και αυτό σημαίνει ότι και οι ξένοι είναι καλοί αλλά ότι υπάρχουν λίγοι άνθρωποι με προβλήματα τα οποία μπορεί να τους οδηγήσουν στο να βλάψουν τα παιδιά. Τονίστε ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας αν ακολουθούν τους κανόνες ασφαλείας. Οι κανόνες είναι διαφορετικοί όταν υπάρχει κοντά ενήλικας   από όταν είναι μόνο. Πάντα σας ρωτάει και ενημερώνει που θα πάει, με ποιόν και για ποιόν λόγο.  Όταν είναι μόνο, πρέπει να ζητήσει τη γνώμη του κοντινότερου γνωστού ενήλικα πριν αφήσει κάποιον ξένο να πλησιάσει. Αν είναι αρκετά μεγάλο ώστε να είναι έξω χωρίς κάποιον ενήλικα, καλό είναι να είναι σε μέρη με κόσμο ώστε να ζητήσει βοήθεια αν χρειαστεί κάτι. Δεν δίνει προσωπικές πληροφορίες. Επίσης πρέπει να γνωρίζει τους κανόνες ασφαλείας της οικογένειας όταν είναι μόνο στο σπίτι σχετικά με το πότε ανοίγει την πόρτα, πόσο κρατάει το τηλεφώνημα με άγνωστο, και το είδος ενασχόλησής του στο διαδίκτυο.

Ενισχύουμε την αυτοπεποίθηση των παιδιών μας

Όλων αυτών προηγείται η ενίσχυση της αυτοπεποίθησής τους μαθαίνοντας πώς να περπατάει με επίγνωση του περιβάλλοντος, να απομακρύνεται από κάποιον που τον πλησιάζει χωρίς λόγο, πώς να τραβάει την προσοχή από έναν απασχολημένο γονέα / ενήλικα αν τρομάξει με κάτι, πώς να κάνει θόρυβο για να το εντοπίσουν αν χαθεί, και πώς να διαχειριστεί έναν άγνωστο που τον ακολουθεί προς το σπίτι.

Όσον αφορά τους οικείους που μπορεί να το κάνουν να νοιώσει άβολα, τα ιδιωτικά σημεία του σώματος του ανήκουν και σε αυτή την περίπτωση και δεν υπάρχει κανένας λόγος να το αγγίζουν εκτός αν είναι θέμα υγείας που σαφώς δεν αποτελεί μυστικό. Αν έχει κάποιο πρόβλημα, πρέπει να μιλήσει σε ενήλικα που εμπιστεύεται και να συνεχίσει να του μιλάει μέχρι να λάβει βοήθεια. Δεν είναι ποτέ αργά για να πάρει τη βοήθεια που έχει ανάγκη. Κι εδώ όμως προϋπόθεση για να μπορέσει να επιβάλει τα όριά του είναι να του μάθετε να λέει όχι σε ακατάλληλη ή ανεπιθύμητη συμπεριφορά χρησιμοποιώντας ξεκάθαρες λέξεις, οπτική επαφή και διεκδικητική γλώσσα σώματος. Να επιμένει ακόμα κι αν κάποιος χρησιμοποιεί δωροδοκίες και συναισθηματικούς  χειρισμούς για να προσπαθήσει να το πιέσει να κάνει κάτι που θα  το κάνει να νοιώσει άβολα. Να επιζητούν την προσοχή απασχολημένων ενηλίκων δίνοντας όλες τις λεπτομέρειες για καταστάσεις που τους μπερδεύουν ή τους κάνουν να νοιώθουν άβολα.

Πώς να μειώσουμε τον κίνδυνο κακοποίησης

Κλείνοντας, θα ήθελα να αναφέρω μερικές παραμέτρους που φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο κακοποίησης, συμπεριλαμβανομένης και της παραμέλησης. Οι γονείς και κηδεμόνες θα πρέπει να επενδύσουν στις δικές τους δεξιότητες διαχείρισης των ανεπιθύμητων καταστάσεων όπως η αισιοδοξία, η αυτοεκτίμηση, η ευστροφία, η δημιουργικότητα, το χιούμορ και η ανεξαρτησία. Όταν εμείς ως γονείς μπορούμε να διαχειριστούμε τα άγχη της καθημερινότητάς μας, παραδειγματίζουμε εσωτερική δύναμη και ικανότητα να ανακάμψουμε αν τα πράγματα δεν πάνε καλά. Επιπλέον η αίσθηση αποδοχής του παιδιού από τους συνομήλικους του, οι θετικές επιρροές από τους δασκάλους, τους προπονητές και εν γένει ενήλικες που έχουν  σημαντικό ρόλο στην ημέρα τους, η πρόσβαση σε ασφαλή σχολεία, και η σταθερότητα της γειτονιάς συμβάλλουν στη διατήρηση υποστηρικτικού δικτύου. Τα παιδιά πρέπει να έχουν εφόδια εμπειρίες αγάπης, αποδοχής, θετικής καθοδήγησης από τους ενήλικες καθώς έτσι αυξάνεται η πίστη στους γονείς και τους κηδεμόνες ότι θα του παρέχουν όσα χρειάζεται. Ο σεβασμός στην επικοινωνία με τα παιδιά, η ενεργητική ακρόαση, σε συνδυασμό με σταθερούς κανόνες, προσδοκίες και ευκαιρίες θα προωθήσουν μια ασφαλή ανεξαρτησία.  Το κοινωνικό δίκτυο της οικογένειας πρέπει να αποτελείται από συναισθηματικά υποστηρικτικούς φίλους, συγγενείς, γείτονες και συνεργάτες ενδεχομένως όπως και πέραν της δυνατότητας κάλυψης των βασικών αναγκών για τροφή, ρουχισμό, στέγη και μεταφορές, να έχουμε ως οικογένεια πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες σωματικής και ψυχικής υγείας για τη φροντίδα όλων μας.

Πηγή: naftemporiki.gr