Καθώς η Ευρώπη, και μαζί της μεγάλο μέρος του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, βρίσκεται αντιμέτωπη με το δεύτερο κύμα της πανδημίας, εντείνεται καθημερινά η ανησυχία για το ενδεχόμενο να καταστεί αναγκαία μια νέα αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας το φθινόπωρο.

Καθίσταται, όμως, όλο και πιο σαφές ότι ζητούμενο για τις κυβερνήσεις είναι πλέον να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, καθώς θα έδινε τη χαρακτηριστική βολή σε κάθε οικονομία και στην παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της. Οι οικονομίες ανά τον κόσμο αποδεκατίστηκαν στη διάρκεια του δεύτερου τριμήνου. Παρά τα προστατευτικά μέτρα που με μεγάλο κόστος επιστράτευσαν οι κυβερνήσεις, η ανεργία έχει αυξηθεί και ενδέχεται να εκτοξευθεί άμεσα, καιροφυλακτεί ένα κύμα πτωχεύσεων, ενώ πολλά σχέδια κυβερνήσεων και επιχειρήσεων για βελτίωση του οικονομικού μοντέλου έχουν ανασταλεί. Αναδύονται, ως εκ τούτου, αμείλικτα τα ερωτήματα για το ποια θα είναι τελικά η κληρονομιά της πανδημίας και με ποιον τρόπο θα διαμορφώσει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα.

Τις τελευταίες ημέρες η Γερμανίδα καγκελάριος προσωποποιεί τη γενικότερη αγωνία για μια ανεπιθύμητη επανάληψη της οικονομικά ολέθριας καραντίνας. Μέσα στην εβδομάδα η κ. Μέρκελ κάλεσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να εκπονήσουν από κοινού σχέδια και να συνεργασθούν ώστε να αναχαιτίσουν την πανδημία, αποφεύγοντας όμως μια γενικευμένη αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας.

Σε κοινή συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε με τον Εμανουέλ Μακρόν στη θερινή κατοικία του Γάλλου προέδρου, η κ. Μέρκελ ήταν περισσότερο από σαφής. Τόνισε πως θέλει να αποφύγει «με κάθε κόστος» μια ολέθρια επανάληψη όσων έγιναν την άνοιξη, όπως το να κλείσουν τα σύνορα.

Μέχρι στιγμής Γερμανία και Γαλλία, όπως και άλλες ευρωπαϊκές οικονομίες, επιχειρούν να ανακόψουν τη μετάδοση της πανδημίας με μέτρα περιορισμένης εμβέλειας, ανάλογα εκείνων που έχουν εφαρμοσθεί στην Ελλάδα: περιορισμοί στα ωράρια λειτουργίας των νυχτερινών κέντρων, υποχρεωτική χρήση μάσκας σε δημόσιους χώρους και επιβολή καραντίνας ή τεστ για κορωνοϊό σε όσους επιστρέφουν από περιοχές με βαρύ επιδημιολογικό προφίλ.

Οπως τόνισε η κ. Μέρκελ, η γερμανική κυβέρνηση θα αναγκαστεί να επιβάλει πρόστιμα σε όσους αμελούν τους κανόνες για την προστασία από τον κορωνοϊό, όπως η τήρηση αποστάσεων και η καραντίνα δύο εβδομάδων για όσους επιστρέφουν από ιδιαιτέρως πληγείσες περιοχές.

Από την πλευρά του, ο Γάλλος πρόεδρος έχει σπεύσει να αποκλείσει κάθε πιθανότητα επανάληψης μιας γενικευμένης καραντίνας και αναστολής της οικονομικής δραστηριότητας. Οπως υπογράμμισε, θα ήταν απαγορευτικές οι παράπλευρες απώλειες σε μια τέτοια περίπτωση.

Οι δύο ηγέτες έχουν κάθε λόγο να ανθίστανται σθεναρά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οπως προδίδουν τα τελευταία στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα την Παρασκευή, η ανάκαμψη των δύο μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών επιβραδύνεται ήδη. Η οικονομική δραστηριότητα σημειώνει πτώση έπειτα από μήνες σταθερής βελτίωσης του οικονομικού αισθήματος, με τους δείκτες υπεύθυνων προμηθειών να υποχωρούν τον Αύγουστο και στις δύο χώρες. Διαψεύδουν, έτσι, τις αισιόδοξες εκτιμήσεις των οικονομολόγων που σε πρόσφατη δημοσκόπηση του Reuters προεξοφλούσαν περαιτέρω βελτίωση.

Παραμένουν, ωστόσο, ανησυχητικές οι προειδοποιήσεις από επιδημιολόγους αλλά και αναλυτές που επισημαίνουν πως δεν μπορεί να αποκλειστεί μια νέα γενικευμένη καραντίνα και αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας. Οπως τονίζει μάλιστα ο Φερντινάντο Τζιουλιάνο, αναλυτής του Bloomberg, η γενικευμένη αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας δεν αποτελεί ποτέ πολιτική επιλογή, αλλά είναι η ύστατη, η έσχατη λύση για την ανάσχεση μιας πανδημίας όταν διαφαίνεται κίνδυνος να βγει εκτός ελέγχου.

Η πανδημία αλλάζει τα πλάνα των μεγάλων επιχειρήσεων

Το αποτύπωμα της πανδημίας στην οικονομία δεν είναι μόνον η ύφεση, οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων και η ανεργία. Η πανδημία αποτέλεσε τον κρίσιμο παράγοντα για τις μεγάλες επιχειρήσεις να βελτιώσουν το κοινωνικό τους προφίλ ή σε κάποιες περιπτώσεις προσέφερε το τέλειο άλλοθι για να μην το κάνουν.

Εχει παρέλθει ένας χρόνος από τότε που οι διευθύνοντες σύμβουλοι κολοσσών υποσχέθηκαν να θέσουν σε προτεραιότητα το συμφέρον και την ευημερία των υπαλλήλων τους, των πελατών τους, των προμηθευτών τους και γενικότερα της κοινωνίας. Να αναθεωρήσουν εν ολίγοις τη θέση που εξέφρασε ο διάσημος οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν τη δεκαετία του 1970 ότι στόχος των αμερικανικών επιχειρήσεων δεν είναι άλλος από τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Ηταν συγκεκριμένα 181 διευθύνοντες σύμβουλοι μεγάλων επιχειρήσεων, από τον Τζεφ Μπέζος της Amazon μέχρι τον Νταγκ Μακ Μίλον της Walmart, που πέρυσι τέτοιες μέρες υπέγραψαν τη σχετική διακήρυξη.

Εκτοτε, όμως, προσπαθούν να πείσουν πως έχουν αλλάξει πολλά, καθώς η πανδημία έπληξε καίρια τις επιχειρήσεις τους αναβάλλοντας για το αόριστο μέλλον τις καλές προθέσεις. Ετσι, πολλές από αυτές τις 181 επιχειρήσεις επικρίνονται δριμύτατα για τη στάση που τήρησαν εν μέσω πανδημίας όταν οι υπάλληλοί τους ήταν πολύ πιο ευάλωτοι. Η McDonald’s, για παράδειγμα, κατηγορείται από τους υπαλλήλους της ότι δεν τους έδωσε τη δυνατότητα να πάρουν επαρκή αναρρωτική άδεια. Η Amazon, που σημειωτέον επωφελήθηκε στο έπακρο από την πανδημία όταν οι καταναλωτές στράφηκαν συλλήβδην στο ηλεκτρονικό εμπόριο, κατηγορείται ότι ανακάλεσε πρόωρα την πρόσθετη αμοιβή που προσέφερε στους υπαλλήλους της. Και η Walmart υφίσταται ίσως τη χειρότερη κριτική δεδομένων των σημερινών συνθηκών ότι εκώφευσε στην ανησυχία των υπαλλήλων της σχετικά με την ασφάλειά τους. Ετσι, μια κουστωδία από επενδυτές, ακαδημαϊκούς αλλά και ομάδες πίεσης τους ζητούν να προχωρήσουν σε πιο χειροπιαστές αλλαγές, προκειμένου να καταστήσουν κοινωνικά ευαίσθητο και βιώσιμο τον καπιταλισμό που τις τελευταίες δεκαετίες λειτουργεί μόνον προς όφελος των ολίγων.

Σύμφωνα, πάντως, με τη συμβουλευτική Edelman, οι αμερικανικές επιχειρήσεις θα αναγκαστούν σύντομα να συμπεριλάβουν ζητήματα κοινωνικής και περιβαλλοντικής ευαισθησίας στη στρατηγική τους. Αιτία η λεγόμενη γενιά της χιλιετίας, όσοι είναι σήμερα από 24 έως 39 ετών, καθώς τουλάχιστον στις ΗΠΑ η γενιά αυτή θα κληρονομήσει σύντομα από τη μεταπολεμική γενιά των εκρηκτικών γεννήσεων και γενικότερα τις προηγούμενες γενιές περιουσιακά στοιχεία συνολικής αξίας 24 τρισ. δολαρίων. Αλλά η γενιά αυτή, που αποτελεί ήδη τον στόχο των επιχειρήσεων ως καταναλωτές ή ακόμη και ως επενδυτές, είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη σε θέματα περιβάλλοντος και κοινωνίας. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ίσως η πρώτη στρατευμένη γενιά σε ζητήματα σεβασμού προς το περιβάλλον και κοινωνικής ευαισθησίας.

Επομένως, τα μέλη της επιδεικνύουν πολύ μεγαλύτερη σύνεση και συνειδητή εκλεκτικότητα όταν επενδύουν τα χρήματά τους, είτε αποταμιεύοντας είτε χρηματοδοτώντας τη μελλοντική σύνταξή τους. Σε σχετική δημοσκόπηση, άλλωστε, οι 9 στους 10 ερωτηθέντες τάχθηκαν υπέρ της προστασίας και ασφάλειας των υπαλλήλων μιας επιχείρησης ακόμη και με τίμημα τη ζημία σε αυτήν.

Οι λίστες ανέργων μεγαλώνουν παρά τα κρατικά πακέτα ενίσχυσης των οικονομιών

Ο εφιάλτης της ανεργίας επιστρέφει, παρά τις προσπάθειες και το κόστος που κατέβαλαν οι κυβερνήσεις για να διασώσουν τις θέσεις εργασίας και να αποτρέψουν ένα κύμα απολύσεων εν μέσω πανδημίας. Το πρόβλημα είναι σαφώς οξύτερο στις ΗΠΑ, όπου στη διάρκεια της πανδημίας χάθηκαν όσες θέσεις εργασίας είχαν δημιουργηθεί στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας, μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση.

Την περασμένη εβδομάδα, άλλωστε, εκτινάχθηκαν και πάλι σε επίπεδα πάνω από το ένα εκατομμύριο οι αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας. Τις τελευταίες εβδομάδες φαινόταν να αποκλιμακώνεται το κόστος της πανδημίας στην αμερικανική αγορά εργασίας. Οπως επισήμανε ο οικονομολόγος Ρόμπερτ Φρικ της Navy Federal Credit Union, η αύξηση του αριθμού των ανέργων υποδηλώνει ότι οι Αμερικανοί χάνουν τις θέσεις εργασίας τους εξαιτίας απολύσεων ή και πτωχεύσεων που καθυστέρησαν χάρη στα προγράμματα στήριξης.

Η δυσοίωνη επιστροφή σε αριθμούς άνω του ενός εκατομμυρίου συνέπεσε με το αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει οι συνομιλίες ανάμεσα στον Λευκό Οίκο και τους Δημοκρατικούς του Κογκρέσου με αντικείμενο ένα νέο πακέτο στήριξης για τη χειμαζόμενη αμερικανική οικονομία.

Και στο επίκεντρο της διαφωνίας βρίσκεται η παράταση του επιδόματος ανεργίας, με τους Ρεπουμπλικανούς να ζητούν επίμονα τη δραστική μείωσή του. Ηδη ύστερα από παρέμβαση του Αμερικανού προέδρου, το εν λόγω επίδομα αναμένεται να παραταθεί μεν, αλλά μειωμένο ουσιαστικά κατά το ήμισυ, και από το ποσό των 600 δολαρίων την εβδομάδα να περιοριστεί στο ποσό των 400 δολαρίων την εβδομάδα.

Η κοινωνική πίεση που συσσωρεύεται από την αυξανόμενη ανεργία στην υπερδύναμη μπορεί να αναβαθμίσει στη συνείδηση των Αμερικανών όσες επιχειρήσεις θέτουν σε προτεραιότητα τη διατήρηση του προσωπικού τους εν μέσω των δεινών της πανδημίας. Οπως, πάντως, υπογραμμίζουν οικονομικοί αναλυτές, οι κατ’ εξοχήν κλάδοι που γονάτισαν εξαιτίας της πανδημίας, αεροπορικές εταιρείες και ξενοδοχεία, δεν θα μπορέσουν να στηρίξουν το προσωπικό τους εν μέσω της κρίσης και μια παρατεταμένη ύφεση είναι αναμενόμενο να οδηγήσει στη λήθη όσες καλόβουλες υποσχέσεις δόθηκαν όταν η οικονομία σημείωνε ανάπτυξη και η αγορά άνοδο.

Και καθώς πλησιάζει το φθινόπωρο και οι καιρικές συνθήκες ενδέχεται να επιτείνουν το δεύτερο κύμα της πανδημίας, δεν αποκλείεται να εκτοξευθεί η ανεργία και στην Ευρώπη, παρά τα χρήματα που κατέβαλαν οι κυβερνήσεις για να αποτρέψουν τις μαζικές απολύσεις και το κύμα πτωχεύσεων. Αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εξετάζουν τώρα τη δυνατότητα να παρατείνουν περαιτέρω τα προγράμματα προσωρινής χρηματοδότησης των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Το χρονικό διάστημα του φθινοπώρου είναι, όμως, ιδιαιτέρως κρίσιμο, καθώς επιστρέφει στην κανονικότητα η Γηραιά Ηπειρος μετά τις θερινές διακοπές και οι επιχειρήσεις επανεκτιμούν τη ζήτηση για τα προϊόντα τους, τους προϋπολογισμούς τους και το μισθολόγιό τους για τους τελευταίους μήνες αυτού του έτους αλλά και για το επόμενο. Κι ενώ στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης επικρατεί προβληματισμός για την επιστροφή των παιδιών στα σχολεία και τα μέτρα προστασίας τους, επιχειρήσεις ανεύρεσης εργασίας και εντοπισμού ταλέντων εκφράζουν απαισιοδοξία. Εκτιμούν πως δύσκολα θα μπορέσουν οι ευρωπαϊκές χώρες να αποφύγουν για πολύ ακόμη την εκτίναξη της ανεργίας, καθώς όλα δείχνουν πως τα πράγματα πηγαίνουν άσχημα. Οπως τονίζουν, η εικόνα εμφανίζεται δυσοίωνη.

Η ΕΚΤ

Στην τελευταία συνεδρίαση της ΕΚΤ, ο κορυφαίος οικονομολόγος της Φίλιπ Λέιν εξέφρασε ανησυχία για τις προοπτικές στην ευρωπαϊκή αγορά εργασίας. Οπως τόνισε, «φαίνεται πως οι επιχειρήσεις δεν έχουν καλές προοπτικές», ενώ προειδοποίησε πως αν ανακληθούν τα κυβερνητικά προγράμματα κάλυψης των μισθών υπάρχει κίνδυνος μαζικών απολύσεων.

Οι ΗΠΑ

Σχολιάζοντας τις κατηγορίες εναντίον όσων επιχειρήσεων υποσχέθηκαν να θέτουν σε προτεραιότητα το συμφέρον των υπαλλήλων τους και των πελατών τους, ο Τζος Μπόλτεν, προεδρεύων της Στρογγυλής Τραπέζης Διευθυνόντων Συμβούλων (BRT), τόνισε πως «αν εξετάσει κανείς δίκαια τι έκαναν οι μεγάλες επιχειρήσεις της Αμερικής, θα δει πως η εικόνα είναι καλή».

Οι φόβοι

Διαπιστώνοντας ότι η ανάκαμψη των δύο μεγαλύτερων ευρωπαϊκών οικονομιών εμφανίζει σημάδια επιβράδυνσης, η οικονομολόγος Τζέσικα Χιντς από την Capital Economics εξέφρασε την ανησυχία της τονίζοντας πως «τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι έχει αρχίσει να εξανεμίζεται η ανάκαμψη τουλάχιστον σε οτιδήποτε εκτός του μεταποιητικού τομέα της Γερμανίας».

ΡΟΥΜΠΙΝΑ ΣΠΑΘΗ – kathimerini.gr