ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ Κ. ΤΣΟΥΚΑΣ*-kathimerini.gr

Σε παλαιά συνέντευξή του στον Αλέξη Παπαχελά, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης είχε ομολογήσει ωμά: «Κάναμε ρουσφέτια. Ολοι έκαναν. Εγώ το 1951 έκανα τα περισσότερα […]. Και φυσικά διόριζα. Διόριζα όσους ήθελα.[…] Είναι παρεξηγημένη έννοια το ρουσφέτι. Γιατί όταν προστατεύεις κάποιον φτωχό, που δεν έχει στον ήλιο μοίρα, ταλαίπωρο, γιατί κάνεις κακό, δεν το καταλαβαίνω».

Ηταν αυθεντική η απορία του αείμνηστου. Αποσιώπησε, βέβαια, την πολιτική ιδιοτέλεια του ρουσφετολόγου πολιτικού (χρήση δημόσιων πόρων για ίδιον πολιτικό όφελος). Εξέθεσε, όμως, δημοσίως, με απροσχημάτιστη ειλικρίνεια, το σκεπτικό του κλασικού κομματάρχη. Πρόκειται για το μοντέλο του ελεήμονος ρουσφετολόγου. Η νομιμοποιητική του βάση είναι η φιλανθρωπία προς τον «ταλαίπωρο» πολίτη.

Οι καιροί, βέβαια, άλλαξαν. Σήμερα, σπάνια πολιτικός μιλάει δημοσίως με την πατερναλιστική ωμότητα του Κ. Μητσοτάκη. Η νομιμοποιητική βάση του πελατειασμού μεταβλήθηκε. Πρώτο μέλημα του ρουσφετολόγου πολιτικού σήμερα είναι να εμφανιστεί ότι τηρεί να προσχήματα. Ποια είναι αυτά; Σε μια σύγχρονη κοινωνία, ο ορθολογισμός της διαδικασίας διορισμών σε δημόσιες θέσεις. Κατασκευάζεται ένα ψευδεπίγραφο ορθολογικό περίβλημα, το οποίο αποκρύπτει ένα πολιτικά ιδιοτελές περιεχόμενο. Η ορθολογικότητα γίνεται φύλλο συκής.

«Ορθολογικό» ρουσφέτι

Αν, λοιπόν, θέλεις να διορίσεις του «δικούς σου» στο Δημόσιο σήμερα, δεν θα επικαλεστείς τα ελεήμονα αισθήματά σου, αλλά την προσχηματικά ορθολογική διαδικασία που επινόησες, της οποίας τα αποτελέσματα εμφανίζεις εξ ορισμού ως –τι άλλο;– ορθολογικά. Πρόκειται για το μοντέλο του ψευδοορθολογικού ρουσφετολόγου. Τυπικό δείγμα του είναι ο πρόσφατος διορισμός 111 διοικητών σε δημόσια νοσοκομεία από τον υπουργό Υγείας Β. Κικίλια.

Τα προσχήματα τηρήθηκαν. Ο υπουργός συνέστησε μια επιτροπή αξιολόγησης της αρεσκείας του και προκήρυξε τις θέσεις. Η προκήρυξη περιέγραψε με γραφειοκρατικό ζήλο τα «δικαιολογητικά», τα προαπαιτούμενα και τις διαδικασίες, περιέλαβε ως «απαραίτητο προσόν» την κατοχή πτυχίου ανώτατης εκπαίδευσης και ανέφερε ότι «συνεκτιμώνται οι μεταπτυχιακοί τίτλοι, με έμφαση στη διοίκηση, τα οικονομικά, την πληροφορική μονάδων υγείας […]» κ.λπ. Προσέξτε τη λέξη-πρόσχημα «συνεκτιμώνται». Τα πλέον συναφή με τις θέσεις προσόντα απλώς «συνεκτιμώνται»!

Εστω. Πώς «συνεκτιμώνται»; Η προκήρυξη ήταν αινιγματικά σιωπηρή: δεν ανέφερε κριτήρια αξιολόγησης, ούτε μοριοδότηση, ούτε συμπεριέλαβε το σημαντικό στοιχείο της προσωπικής συνέντευξης. Σκεφτείτε: διορίζεις κάποιον διοικητή νοσοκομείου χωρίς να τον δεις καν! Ενας διευθυντής ανθρώπινου δυναμικού σοβαρής εταιρείας θα έβαζε τα γέλια. Αλλά ποιος κατηγόρησε τους πολιτικούς μας για έλλειψη φαιδρότητας;

Τι είδους διορισμούς έκανε ο κ. Κικίλιας; Την ιλαρότητα της διαδικασίας υπερέβη ο κλαυσίγελος των αποτελεσμάτων. Διαβάζω στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Εταιρείας Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ), του πιο έγκυρου επιστημονικού φορέα στη διοίκηση υγείας: Ο διοικητής του νοσοκομείου «Γεννηματάς» ήταν στέλεχος της ΟΝΝΕΔ και πρώην γ.γ. Νέας Γενιάς στην κυβέρνηση Καραμανλή. O αναπληρωτής διοικητής στο Σισμανόγλειο-Αμαλία Φλέμινγκ διετέλεσε διευθυντής του πολιτικού γραφείου του βουλευτή της Ν.Δ. Βασίλη Οικονόμου. Ο πρόεδρος της ΝΟΔΕ Αρτας διορίστηκε διοικητής στο νοσοκομείο Πρέβεζας, ενώ, ως ένδειξη αβροφροσύνης, ο πρώην πρόεδρος της ΝΟΔΕ Πρέβεζας ανέλαβε διοικητής στο νοσοκομείο Αρτας! Μια τέτοια πρακτική θεωρείται πιθανότατα διεθνώς άριστη, οπότε πρέπει να συγχαρούμε τον υπουργό (ή μήπως τη λεγόμενη επιτροπή αξιολόγησης;): η εμπλοκή με τη διοίκηση μιας τοπικής κομματικής οργάνωσης προσφέρει στον επικεφαλής της πλούσια τεχνογνωσία μάνατζμεντ, η οποία, όπως λένε οι ειδικοί, συνιστά «transferable skill» και, ως τέτοια, «συνεκτιμήθη» δεόντως.

Μια άλλη «μεταφερόμενη δεξιότητα» που «συνεκτιμήθη» είναι η διοίκηση στρατιωτικών μονάδων, εξ ου και η ευδιάκριτη προτίμηση σε απόστρατους αξιωματικούς. Τα πράγματα είναι απλά: αν διοίκησες ένα τάγμα, ξέρεις να διοικείς κι ένα νοσοκομείο. Υπάρχουν, βέβαια, και φαινομενικώς ακατάληπτοι διορισμοί, όπως φιλολόγων, νηπιαγωγών, λαδεμπόρων κ.λπ., οι οποίοι, εκ πρώτης όψεως, δεν μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε τι «συνεκτιμήθη», αλλά, ως καλοί πολίτες μιας ευνομούμενης, αξιοκρατικής πολιτείας, στην οποία έχουμε τη χαρά να ζούμε, πρέπει να περιβάλλουμε τους αξιωματούχους με εμπιστοσύνη. Κάτι παραπάνω θα ξέρουν.

Κομματικές περγαμηνές

Αν και θέλουμε να εμπιστευθούμε τους υπουργούς μας (ετυμολογικά: τους υπηρέτες του κοινού καλού), συχνά δεν μας βοηθούν. Ο κ. Κικίλιας ξεκοίλιασε έναν άκρως επιτυχημένο οργανισμό, το Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, καταργώντας τη διαχρονικά υποδειγματική αυτοδιοίκησή του, για να διορίσει στο διοικητικό συμβούλιο ανθρώπους της αρεσκείας του, με πρώτο και καλύτερο τον πρόεδρο του Δ.Σ., μέλος του μητρώου στελεχών της Ν.Δ. Μας έδωσε κι άλλα δείγματα γραφής ο υπουργός μέσα σε λίγους μήνες. Οι περισσότεροι από τους επιλεγέντες για τη θέση του διοικητή των επτά υγειονομικών περιφερειών είχαν κομματικές περγαμηνές. Για να «συνεκτιμήσετε» τι σημαίνουν όλα αυτά, σκεφθείτε ότι οι ανεξέλεγκτες δαπάνες στην Υγεία ήταν ένας από τους σημαντικότερους λόγους για τη χρεοκοπία της χώρας. Στον κρίσιμο τομέα της Υγείας, υπουργεύει σήμερα ένας πολιτικός επιπέδου Κικίλια. Μπορείτε να μαντέψετε τα επακόλουθα.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι επιλογές για τη διοίκηση των νοσοκομείων είχαν ευνοιοκρατική χροιά. Εδώ και τριάντα πέντε χρόνια, η διοίκηση νοσοκομείων στην Ελλάδα θεωρείται κομματική, όχι τεχνοκρατική, υπόθεση. Είμαστε η θλιβερή εξαίρεση στον ανεπτυγμένο κόσμο. Το 2001, ο τότε υπουργός Υγείας, Αλέκος Παπαδόπουλος, ένας από τους λίγους μεταρρυθμιστές υπουργούς, είπε ότι η διοίκηση υγειονομικών μονάδων βρίσκεται «στην εποχή των σπηλαίων». Εκεί παραμένει. Η ειρωνεία είναι ότι, όπως επισημαίνει η ΕΕΜΥΥ, η χώρα διαθέτει αρκετούς τεχνοκράτες με «ειδικά προσόντα και σημαντική επαγγελματική εμπειρία στο υγειονομικό σύστημα». Συστηματικά αγνοούνται.

Διακόσια χρόνια από την ίδρυση του ελληνικού κράτους δεν έχουμε ακόμα απαντήσει στο ερώτημα που ουδόλως απασχολεί οποιαδήποτε άλλη θεσμικά ανεπτυγμένη χώρα: «Πρέπει τα νοσοκομεία να είναι κρατικές υπηρεσίες που κηδεμονεύονται και ετεροκαθορίζονται από το εκάστοτε υπουργικό γραφείο και την κομματική νομενκλατούρα ή δημόσιοι οργανισμοί αποτελεσματικής και αυτόνομης λειτουργίας υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένων επαγγελματιών;». Η ΕΕΜΥΥ έθεσε εύστοχα το ερώτημα. Την απάντηση την ξέρουμε.

Θα επανέλθω.

* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (www.htsoukas.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.